Femijeria dhe rinia e Ali Pashe Tepelenes.

 Eshte shkruar shume nga autore vendas dhe te huaj, historian,diplomat ,burra shteti,kronist,shkrimtar dhe etj etj.Po shkruhet dhe do te shkruhet ne te ardhmen per Ali Tepelenen,fale hapjes se arkivave dhe perhapjes masive te internetit shume historian po dhe te apasionuar autodiktak po bejne qe figura e ketij Shqiptari te madh te dal akoma me shume ne drite dhe te mare vendin e merituar ne historine tone Kombetare,te ndryshoje raportet e tij nga nje figure me dritehije e kontraditore, e mbushur me folklorizma te ndryshme shqiptare dhe orientaliste,ne ate te nje figure Kombetare.Nje vizionari madh dhe i rralle,diplomat i pajisur me nje zgjuarsi dhe intelekt te rralle deri ne limitet e gjeniut.Burre shteti,shtet formues,Gjeneral dhe Strateg i madh pajisur me trimeri dhe guxim te skajshem, kurrioz dhe inovator,riformator i drejtesise dhe ekonomise i ndryshimeve sociale, apasionur rreth te bukures dhe gjerave te rralla (koliecionist i madh) , mbeshtetes i arsimit, kultures,arteve,arkiollogjise etj.Por fatekeqesisht matrialet per femijerine dhe rinine e tij jane te pakta deri tani le te shpresojme qe ky hendek te ploteshohet me kalimin e kohes.Per te kuptuar me mire femijerine e tij dhe rinine duhet te kuptojme nga rridhte Aliu. Aliu lindi rreth viteve 1740-1750 ,djale i nje familje aristokratike(Bey) Shqiptare.Ketu duhet thene qe teoria qe origjina e Aliut ishte nga nje familie anatolike qe kish arrdhur ne Tepelene ne fillim me nje dervish me emerin Nazif,po bije poshte.Kete na e verteton Pouqueville qe ne studimet e tij thekson:Qe Ali Pashe Tepelena rrjedh nga nje familje e paster autoktone Shqiptare, para arrdheshit e tij ishin shqiptar kristane qe u konvertuan ne Islam pas invazionit te Shqiperise nga Perandoria Otomane.Po ashtu ne nje raport qe ju behet Hasburgeve ne vitin 1783 lidhur me Aliun theksohet: Ali Pasha u lind ne nje rreth aristokratik shqiptar dhe familja e tij ishte,"Familja me nobel e Toskeve te gjithe Epirit".Muçoja ose Mustafai ishte babai Mouktarit gjyshit te Aliut ka qene Muteselim i Tepelenes.Kurse Mouktar Tepeleni gjyshi i tij mori pjese ne luften kunder Korfuzit ne 1716 ne rolin e Komandantit te ketij spedicioni.Mukhtari kapet rrob nga marshalli Schullemburg qe kish pesuar humbje te medha ne ushtare ne kete lufte.Mukhtari me pas denohet pa gjyqe me varrje ne litar.Kjo ngjarje pa dyshim ka shenuar dhe ka lene gjurme ne jeten e Aliut.Muktahri ishte Bey dhe kishte prona dhe ushtare te shumte nen kontrrollin e tij.Muktari la tre djeme dy prej te cileve Saliku dhe Mahometi me gruan legjitime dhe Veliun(Babai Aliut) me i vogli me nje skllave sherbetore ne sarajet e tija.Familja ishte me e pasura ne Tepelene dhe mbajtja e rangut te Bejlereve i sillte te ardhura te medhaja te konsiderushme qe te mbante nje status te larte financiar si ato te familjeve te medha feudale te kohes. Te arrdhurat llogariteshin rreth 20mije franga ne vit.Dy djemte legjitim te Mouktarit Saliku dhe Mahometi bashkohen dhe perzene Veliun(djalin e skllaves)nga shtepia.Pasi nje kohe te gjate qe Veliu kalon jashte shtepise dhe behet vete, sepse ai ishte kurajoz,trim dhe i vendosur sa fiton force pasuri dhe eme.Ai,behet kapo i njerezve qe e ndjekin pas, kethehet ne Tepelene ne shtepine e babait, dhe merr hake kunder vellezerve,duke i djegur brenda.Pas kesaj Veliu do te sprehej:"Nuk mund te me akuzojne per hakmarrje,vellezerit e mi me kane perzene jashte shtepise,kurse une po i mbaj brenda shtepise pergjithmone.Veliu keshtu behet behet i vetmi trashgimtar dhe Beu i Tepelenes ku vendosi dhe sarajet e tija.Ne kete periudhe veliu kish dy djem dhe nje vajze me nje skllave dhe keshtu nuk kishte frike se nuk do linte trashgimtare.Por duke u bere gjithnje edhe me i fuqishem dhe i pasur kerkoj te lidhej ne martese me nje familje te pasur dhe pari te vendit.Dhe keshtu martoj Hankon vajza e Zenel Beut te Konices nje nga familjet me me ze ne Toskeri,qe kish lidhje familjare me Kurt Pashen sepse Zeneli kishte martuar vajzen e moteres te Kurt Pashes,dmth Hankua ishte mbesa e Kurtit.Veziri i Beratit qe nga ana e tij krenohej per nje lidhje familjare me Skenderbeun.Keshtu Veliu i garantoj familjes se vete jo vetem pasurine por edhe nobiltetin si pari e vendit.Me Hankon lindi Aliun dhe Shanishane.Aliu qe ne femijerine e tij , paraqitej si nje femije i hedhur i shkathet dhe shume guximtar,nje gje e rralle kjo per moshataret e tij te te njejtit rang social qe ishin mendjemedhenj nga natura dhe jo te guximshem per edokaten qe kishin mare.Perkundrazi Aliu qe femije kalonte kohen ne malet e lugines se Vjoses Shendellise dhe Golikut,ngjitej e i zbriste argetohej si femije,duke perballuar çdo rrezik qe i dilte perpare vetem.Kafshet e egera, kohen e keqe,errerat e grykes se Tepelenes,ai çlironte energji jete nga çdo qelize e tije.Ishte pikerishte kjo madheshtia e natyres ,qe e rriti ,e mesoje ate te sfidonte rrezikun, te nenshtronte te pamunduren,ti jepte sensin e madheshtise dhe vetbesimin ne vetvete.Me kot e kishte Veiu qe mundohej te qetesonte karakterin e lire dhe te eger te Aliut,asgje nuk i dha dobi ne kete perpjekje te tij.Kur Veliu e mbyllte brenda Aliu per ndeshkim Aliu aratisej,kur e kercenonte Aliun e vogel bente shiku bindej nga fika e babait dhe premtonte çdo gje,ma vetem per sy e faqe se ne rastin me te pare thyente fjalen e dhene.Edhe pse Veliu kish ngarkuar nje kujdestar te posaçem per Aliun qe perveç mesimeve dhe e edukonte ne formimin e tij,por dhe kete Aliu e mashtronte me lloj lloj dredhie,vetem e vetem qe ti jepte hapsire karakterit te tij mosbindes dhe te lire.Edukimi i Aliut u be si gjithe femijet e Bejlereve te kohes deri sa Veliu qe gjalle Aliu mori mesime ne shtepi nga tutor te veçante.Vetem pas vdekjes se babait Veliut qe do te shenonte nje kthese ne jeten e Aliut dhe ne karakterin e tij.Marja persiper e edukimit te tij nga nena qe per Aliun do kethej ne nje idhull do te shenonte adolishencen e tij.Hankua hoqi rrobat e gruas dhe u kethye ne nje amazon te vertete,burrneshe ku i vurri shpatullat familjes dhe rritjen e Aliut dhe Shanishase.Aliu do te behej me i ndergjegjeshem per rolin e tij ne familje,me i bindur ndaj Hankos,me racional dhe me luftarak.Ne saj te Hankos si thoshte Aliu do te linde dy here nje here Burre dhe nje here Vezir.Nga na fizike ne kete periudhe Aliu qe i zhderdhjellte i shkathet,me nje trup te formuar mire fizikisht,zotrues ecelent i arteve te luftes.Kur e zuri rrob Kurt Pasha dhe i fali jeten Aliu ishte vetem 20 vjeç dhe do te paraqitej para tij,pasi ky kish ekzekutuar gjithe shoket e Aliut dhe kete e kish lene te fundit.Aliu me nje trup te zhdervjellte e i skathet,me floke te gjate biond dhe sy boje qielli,plot skelqim qe pasqyronin nje shpirt te padominushem,me lekure te bardhe te shkelqyeshme, dhe lidhja familjare me Hankon do ta benin per vete Kurt Pashen qe ti falte jeten dhe ta mbante ne oborrin e vet.Edhe pse ne te kaluaren Aliu e kishte mashtruar ate duke i mare shperblimin qe kishte dhene per vrasjen e Aliut ,ku Aliu kish derguar me njerzit e tij tek Kurti veshjen e tij te gjakosur me gjak dashi sikur Aliun e kishin vrare.Aliu ne kete periudhe hyri ne sherbim te Kurt Pashes duke mar me vete disa te besuar te tij.Thuhet qe ne kete periudhe ishte nje\nga me te pameshmit ne vend,me nje trup te beshem dhe te forte formuar nga jeta e tij e mepareshme e mbushur me dyluftime dhe lufte.Pre kete udhetari suedez Biornstahl dmth vitin 1770 ndodhej ne Trikalle,do te lere kete deshmi;"Nje kapo shqiptar i quhajtur Ali Bey kishte mar Trikallen me lufte bashke me njerezit e tij,dhe e pershkruan Aliun nje te ri te fuqishem te pasur dhe me shume emer ne mes te Shqiptareve.    Meritat dhe zotesia e Aliut u vune re nga oborri i Beratit te Kurt Pashes por keto bashke me talentin dhe ambicjen e tij do te sillnin edhe prokupimin dhe alarmin per oborrin e Kurtit.Bashkepuntoret e afermet te Kurt Pashes ne kete pike i keshilluan atij ne menyre te veçante qe ose ti jepte vajzen e tij Meriemin si garanci,kjo perkonte edhe me deshiren e vet Aliut,ose ta sakrifikonte Aliun edhe pse ky kishte gjithe keto dhynti e talente.Port Kurt Pasha nuk pranoj tja jepte vajzen Aliut por preferoj Ibrahim Pashen e Vlores.Njerezit e Aliut ne oborrin e Kurt Pashes e iformuan ate per rrezikun qe i kanosej,prandaj Aliu me njerezit e tij te besuar u largua nga Berati dhe pasi kajoj malet e Pindit qendroi disa kohe ne Thesali.Kjo ngjarje do ta shenonte forte Aliun edhe ne te ardhmen per pozicionin e tij kundrejt Kurt Pashes dhe dhendrit te tij Ibrahim Pashes.Por kjo nuk do te ishte e vetmja qe do te shenonte jeten e Aliut.Ka disa ndodhi te tjera qe do shenojne karakterin dhe rinine e Aliut.Pa dyshim vrasja e gjyshit te tij Mukhtarit ne Korfuz,ose ajo qe eshte pa dyshim dhe me e madhja dhe traumatike eshte keq trajtimi i nenes dhe moteres nga paria e Hormoves dhe Kardhiqit,edhe vdekja e babait ne moshe te re duke e lene te vogel vetem 13 vjeç do shenoje te e ardhmen etij.Takimi me dervishin Maroken dhe profecia e tij,Unaza qe i dhuroj qe nje dite do ta bente Vezir. Profecia e San Kozmait, qe do shkonte ne Stamboll por me mjeker te kuqe,do te rrisnin dhe forconin karakterin dhe vetebesimin e Aliut.Ne moshen 14 vjeç Aliu organizon aktivitetet e tij te para ne krye te njerezve te Veliut dhe me pas te Hankos.Ne dore mbante gjithmone nje shpate,ka pasur gjithmone sukses ne aksionet etij,ka qene nje kalores i shkelqyer,zoteronte artin e luftes ne prefeksion,ka deshmuar gjithmone energji te pashterushme, kembekules,i ashper dhe i pameshirshem.

Free Blogger Albert Pasho

Tepelene dhe fshatrat e Kurveleshit 1916. (George Percival Scriven Gjenerali Amerikan )

Gjeneral. George Percival Scriven

 Gjenerali Komandant i Divizionit te Avicionit Amerikan, George Percival Scriven i cili qe per inspeksion ne zonen e Tepelenes ne fund te luftes te pare boterore ka lene kete deshmi te rralle me foto per zonen tone ne njeren nga fotot ajo e kalase ka shkruar kete deshmi:

Tre emera lartesohen mbi te gjithe te tjeret ne historine e Shqiperise.Pirro konsideruar nga Annibale si gjenerali me i madhi kohes se tij,i cili beri te trondiste Romen dhe Kartagjenen per 6 vjet rrjesht. Skenderbeu heroi kombetar dhe per nje kohe konkuistatore i Turqeve dhe Ali Pasha i mbiquajturi Luani i Tepelenes nje nga figurat me te rendeshisme e karakteristike te koheve moderne.

Foto album i disa fshatrave te Kurveleshit gjate luftes se pare Boterore.

Nivica

Nivica

Bença

Gusmari

Progonati

Salari

Nivica

Lekdushi

Dukaj

Progonat

Progonat

Free Blogger Albert Pasho

Henry Holland ne Janine dhe Tepelene .Takimet me Ali Pashe Tepelenen dhe djemte e tij.

 Aty nga ditët e fundit të vitit 1812 erdhi në Janinë mjeku anglez Henry Holland, mjek primar në spitalin qendror të Marinës Angleze në Ishullin e Maltës. Në atë kohë ai ishte 24 vjeç dhe kishte një shtat të gjatë e të derdhur. Ishte biri i një prej familjeve angleze më të dëgjuara të kohës. Ai kishte sjellë me vete letra rekomandimi për Ali Pashanë dhe për sekretarin e tij, Kolovo, i cili në fakt kryente detyrën e Ministrit të Punëve të Jashtme të Pashait. E vendosën si bujtës në shtëpinë e një greku që ishte një nga më pasanikët e qytetit. Në ato kohëra Kolovi ishte 54 vjeç dhe kishte një paraqitje imponuese, ku spikaste një dashamirësi karakteristike. Meqë zotëronte anglishten, frëngjishten dhe gjermanishten, I propozoi doktorit që të bëhej përkthyesi i tij. Të nesërmen e mbërritjes në Janinë, doktor Hollandi u shpu në pallat për një takim me Ali Pashën. Kur hyri në pallat, ai u ndodh ndërmjet ushtarëve shqiptarë të Pashait, të cilët me paraqitjen dhe ecjen e tyre të madhërishme silleshin lart e poshtë. Hollandit, ndërmjet karrocave të pashait që ndodheshin në atë cast në oborrin e pallatit, syri i zuri një pajton. Pajtoni ishte një karrocë e rëndë gjermane. Pasi ngjiti shkallët e gurta që i dolën përpara ai u gjend para një korridori të madh, dritaret e të cilit, të gjera dhe të larta, vështronin nga liqeni dhe nga malet e Janinës. Korridori ishte I mbushur plot e përplot me njerëz. Syri dallonte ushtarë shqiptarë, turq e marokenë. Midis tyre kishte oficerë turq, sekretarë grekë dhe izraelitë, korrierë tartarë, skllevër zezakë, tregtarë të shumtë si dhe banorë të ndryshëm që prisnin të parashtronin lutjet e kërkesat e tyre para Pashait. Kur në fund të korridorit u hap një perde e rëndë, Hollandi u gjend në një sallon të madh me një tavan të lartë. Salloni ishte i mbushur me shtylla të larta e të zbukuruara me gdhendje dhe kishte plot dritare të mëdha, të cilat vështronin nga liqeni. Muret e sallonit ishin të zbukuruara me yje të kuq e të kaltërt. Tavani i tij prej dërrase kishte një gdhendje në formë katërkëndëshi, në skajet e të cilit ishin gdhendur yje dhe mesi i tij kishte plot gdhendje karakteristike të lyera me ngjyrë të kuqe. Në muret e sallonit, ndërmjet shtyllave, vareshin shpata, dorezat e florinjta të të cilave, ishin të zbukuruara me gurë të çmuar. Dyshemeja ishte e shtruar me sixhade të bukura dhe të rënda. Salloni pothuajse në të katër anët rrethohej me mindere të gjerë, mbi të cilët ishin vendosur jastëkë të kuq, të zbukuruar me tantella të përgatitura me fije argjendi. Pranë zjarrit të druve, që digjeshin nën një tendë të qendisur me hijeshi, qëndronte i ulur Ali Pashai në një minder që ishte pak më I lartë se minderet që qarkonin sallonin madhështor të audiencave. Në kokë mbante një takie të lartë e të rrumbullaktë me ngjyrë të kaltër të errët, anët e të cilës ishin të zbukuruara me qëndisma të bëra me fije ari dhe argjendi. Mbi veshjen e tij të brendshme, që e kishte me vija të qëndisura me ar, mbante një xhubë të verdhë me reflekse të kuqe. Në brez kishte një kamë e një kobure, dorezat e të cilave ishin të zbukuruara me gurë të ndryshëm të çmuar. Edhe në gishtat e duarve kishte unaza me gurë brilantesh. Nargjileja afër tij ishte e zbukuruar me gurë brilantesh. Si përherë, ai kishte një qëndrim dinjitoz që shprehte mirësjellje. Fytyra e tij që shprehte sinqeritet ishte e qetë dhe tërheqëse, por brenda kësaj paraqitjeje, ashtu si e ka përshkruar dhe Bajroni “fshihej zjarri i një furre që digjej pa ndërprerje”. Hollandi e solli bisedën rreth Bajronit dhe Hobhousit, të cilët e kishin vizituar kohë më pare Pashanë. Gjatë kohës që bisedohej për këta, Pashai nuk shprehte ndonjë mërzi, por me sa dukej ai dëshironte të bisedonte më shumë për politikë. I pëlqente që biseda të zhvillohej për atë që francezët kishin bërë në Rusi dhe anglezët në Spanjë. Pas kësaj bisede u hap problemi i një anijeje të tij transporti, e cila ishte kapur nga një frigate angleze, e më pas e kishin çuar në Korfuz. Hollandi u përpoq të bënte një koment dhe të mos prekte kështu asnjërën palë. Ali Pasha e ndoqi bisedën me interes dhe pasi ia plasi një të qeshure të madhe vendosi të ndryshojë përmbajtjen e saj. E pyeti Hollandin nëse e kishin pritur mirë dhe pastaj I kërkoi që t’i bënte një vizitë mjekësore të kujdesshme, para se ai të largohej nga Janina. Ky takim zgjati gjysmë ore. Gjatë gjithë kësaj kohe shërbyesit e Aliut dhe të Kolovos me veshjet e tyre më të mira, katër shqiptarë të hijshëm dhe dy robër zezakë me mjekra të bardha, qëndruan vazhdimisht në këmbë në qëndrim ceremonial.Disa ditë pas këtij takimi u thirr Hollandi për t’i bërë vizitën mjekësore. Me ndërmjetësinë e Kolovosë, Pashai i kallëzoi mjekut simptomat e sëmundjes që po kalonte. Gjatë bisedës me të, ai shprehu dyshimin se mos barku i tij kishte mbledhur ujë. Sipas konstatimit të Hollandit, kjo ishte vetëm një parandjenjë e Pashait. Në çështjet profesionale goja e Hollandit ishte aq e heshtur sa nuk la gjë të shkruar për gjendjen shëndetësore të Ali Pashës. U mjaftua të thotë se nuk vuante nga asgjë serioze dhe shqetësimet që ai ndiente ishin pjesërisht pasoja të moshës dhe pjesërisht ato ishin edhe pasoja të mënyrës së jetesës së tij. Ali Pashai kur dëgjoi fjalët shpresëdhënëse të dala nga goja e një mjeku si Hollandi, shprehu një qëndrim plot mirësjellje. Ai në përgjithësi ushqente mosbesim tek fjalët e mjekëve, por kësaj here Hollandi ia fitoi zemrën e besimin. Pas vizitës mjekësore vazhdoi të flasë me të për politikë dhe pastaj e pyeti për jetëgjatësinë. Hollandi I tha se rrethet shkencore prej kohësh kishin hequr dorë nga kërkimi i eliksirit të zgjatjes së jetës. Më pas Aliu e solli bisedën edhe tek alkimia dhe i tha atij se ishte kurioz të dinte nëse ishte bërë ndonjë zbulim për prodhimin e arit. Hollandi i shpjegoi se kjo gjë ishte e pamundur dhe u përqëndrua në përpjekjet e shkencës për ta nxjerrë këtë lëndë nga minierat dhe nëpërmjet metodave të pastrimit, ta sillte atë në gjendje përdorimi. Biseda vazhdoi më tej mbi teleskopin, mbi armët, mbi fuqinë e shteteve të ndryshme, mbi ndërtimin e rrugëve dhe të urave si dhe mbi metodat që përdoreshin për zhvillimin e bujqësisë. Ali Pasha mbeti shumë i kënaqur nga takimi me Hollandin dhe kur ai u largua, i dhuroi një shpatë nga më të fismet, të përgatirur me çelik Damasku, më i çmuari i kohës dhe instistoi të takoheshin edhe herë të tjera Doktor Hollandi gjatë udhëtimi të tij vizitoi edhe Veli Pashën, një nga tre djemtë e Pashait. E gjeti të ulur mbi minder dhe në kokë mbante një çallmë të kaltërt, të mbështjellë anash me një rrip të bardhë prej linoje. Linjat e fytyrës i kishte të rregullta dhe një e qeshur karakteristike e tij të bënte për vete. Ai po i arrinte të dyzetat, ishte i claret dhe i tha Hollandit se mund të qëndronte sa të dëshironte, bile I propozoi të përdorte edhe karrocën e tij personale. Thuhej se Veliu ishte një burrë shteti më i mirë se vëllai i tij, Muhtari, por jo i aftë sa ai në çështje ushtarake. Thuhej gjithashtu se ai ishte i apasionuar edhe pas kulturës, dhe njëherë kishte ndryshuar edhe drejtimin e rrugës për të shkuar dhe për të parë antikitetet e Athinës. Thuhej se si i ati, në jetën seksuale ai nuk puthte pa kafshuar dhe nuk përkëdhelte pa gërricur. Thashethemet shkonin aq larg sa që edhe për atë që në Janinë njihej me nofkën zonja Katja pa vesh, thuhej se veshin ia kishte kafshuar Veliu në një çast dashurie. Mjeku personal i tij ishte Lluka Vajen, i cili me të hollat e Aliut kishte studiuar mjekësi në Vjenë e në Laipcig. Gjatë muajit shkurt, Hollandi shkoi në Prevezë dhe kur hyri në qytet e gjeti Pashanë në mes të një grumbulli ushtarësh shqiptarë. Kur e pa Aliu u gëzua shumë dhe e pyeti gjerë e gjatë se si kishte udhëtuar. Kur mësoi se Hollandi kishte dëshirë të shkonte në Gjirin e Artës për të vizituar antikitetet që ndodheshin aty, i dha si shoqërues dy nga ushtarët e tij më besnikë. Ishin djem shumë të hijshëm por kishin koncepte të çuditshme për dëfrimin. Pas dy ditë udhëtimi, Hollandi u takua rishtas me Pashanë në gërmadhat antike të Filipiadhës. Pashai plak ishte ulur mbi një jastëk të kuq prej kadifeje dhe kishte rënë në mendime të thella. Gjatë kthimit për në Prevezë, karrocën e Pashait e shoqëronte një grup ushtarësh shqiptarë, të gjithë të hijshëm dhe belholë. Në Janinë, Hollandi vizitoi edhe Muhtarin, djalin e madh të Pashait, tek i cili nuk gjeti asgjë interesante. Në vazhdim të udhëtimit të tij shkoi edhe në Gjirokastër ku pati rastin të takohet me djalin e vogël të Ali Pashës, Salinë. Saliu ishte një djalosh 12- vjeçar, por paraqitja e tij hijerëndë tregonte se ai ishte personi që komandonte në pallat. Ishte një djalosh inteligjent, flokëverdhë dhe me sy të kaltër që ngjasonin me ato të të atit, kur ishte i ri. Kama dhe pisqolla që mbante në brez ishin të vogla, dukeshin sikur ishin bërë posaçërisht për të. Mësonte shqip, greqisht dhe turqisht si dhe stërvitej fizikisht.Hollandi vizitoi edhe Tepelenën, e cila iu duk tepër interesante. Komanda e Tepelenës i ishte besuar Isuf Arapit, vëllait dhe njeriut më të besuar të Pashait. Isufi ishte plakur shumë, i kishte arritur të nëntëdhjetat, por mosha nuk ia kishte pakësuar forcat dhe ashpërsinë. Anglezi e gjeti Isufin në një dhomë të vogël të rrethuar nga njerëzit më besnikë të gardës së tij. Ishte i veshur shumë bukur. Me kalimin e viteve, vijat e fytyrës së tij vazhdonin të shprehnin dhunë dhe seriozitet. Fytyra i ishte nxirrë edhe më tepër se ajo e një skllavi abisinas. Doktor Hollandit aty i vunë në dispozicion një apartament të veçantë. Edhe e ëma e Saliut, djalit të vogël të Pashait, e cila ishte një skllave gjeorgjiane, vazhdonte të trajtohej me dashamirësi nga Pashai. Ajo me 60 shërbëtorët e saj qëndronte në një apartament të veçantë të haremit të sarajeve. Hollandi, pasi u kthye në Janinë qëndroi edhe dy javë të tjera në këtë qytet dhe gjatë gjithë kësaj kohe pati takime të shpeshta me Ali Pashën. Gjatë këtyre bisedave, Pashai i ishte shprehur doktorit se kur Saliu, djali i tij më i vogël, të bëhej 16 vjeç, kishte vendosur ta dërgonte të udhëtonte. Fillimisht do ta shpinte një vit në Marok dhe pastaj në Angli, Francë, Rusi, Stamboll dhe së fundi Anadollin. I tha gjithashtu se kur i biri do të ndodhej në Angli, shpresonte se Hollandi do të ishte i gatshëm ta ndihmonte atë. Në takimin e fundit që zhvilluan, mirësjelljes dhe pritjes miqësore iu shtua dhe një ngrohtësi e veçantë. I prekur e mbylli bisedën me këto fjalë: “Shpresoj se nuk do të më harroni dhe do të vini të më vizitoni prapë. Shpresoj se herë pas here do të më dërgoni letrat tuaja që do t’i pres me kënaqësi”. Kurse doktor Hollandi ndarjen me Ali Pashanë e përshkruan kështu:“Kur u ndava me këtë njeri që vazhimisht më priti me mirësjellje e me ngrohtësi, nuk kishte sesi të mos dëshpërohesha. Kur më përcolli u ngrit nga minderi, eci në këmbë deri afër meje, pastaj më puthi në të dy faqet dhe më uroi një rrugë sa më të mbarë”.

  

Free Blogger Albert Pasho

Potrait of Kira Vassiliki (1850).Helley.

 

Free Blogger Alber Pasho

Amerikanet ne oborrin e Vezrit te Janines ( Ali Pashe Tepelenes )

 Më datë 8 Prill të vitit 1819, një anije e vogël me vela, e cila ishte nisur nga brigjet e Korfuzit dhe drejtohej nga një detar napolitan, u ankorua në një liman të vogël të Çamërise, në Sajadhë nga ku zbritën dy burra të huaj me veshje të pazakontë për ato anë. Qenë dy gazetarë amerikanë, ndoshta të parët në historinë e këtyre anëve, të paktën nga ato që burimet e shkruara në bëjnë më dije për europianët e mbritur këtej. Në gjirin e qetë i priste një burrë i armatorur. Marinari që drejtoi anien, me t’u ankoruar i dorëzoi burrit të armatosur një letër, i cili nga sa u mësua ishte një letër rekomandimi për oficerin shqiptar të Ali Pashës, i cili ishte ngarkuar prej tij të priste dhe shoqëronte dy të huajt. Ata ishin dy gazetarë amerikanë.Impresionet nga takim i parë me shqiptarin, duket se ka qenë vërtet mbresëlënëse, për dy vizitorët e largët, prandaj në reportazhin mjaft interesant që ata kanë lënë, qysh në reshtat e parë i referohen tipareve të këtij njeriu: “Ai ishte i gjatë,  pak i kërrusur, me shpatulla të gjëra, mbi kokë një kësulë të vogël ngjyrë të kuqe, një xhoke lëkurë deleje e pistë mbi supe, dy pisqolla të gjata  dhe një jatagan të ngjeshur në mesin e tij… dhe që pretendonte se ishte pasardhës i Maqedonasve antikë.”

Shqiptari që i pristeu u “parashtroi të huajve planin për rrugën drejt Janinës – Kryeqyteti i Shqipërisë, udhëtim i cili do të zgjaste 3 ditë dhe do të kalonte përmes maleve me pyje të dëndur, ku qarkullonin kafshë të egra. …. por armët dhe pamja e tij mjaft e ashpër e shoqëruesit shqiptar, do të tmerronte edhe dyzet hajdutët…!”, konkludojnë dy gazetarët e ardhur nga larg.Gjatë tre ditëve të udhëtimit, në datat  8, 9, dhe 10 Prill 1819, të dy gazetarët u impresionuan nga vëzhgimet e tyre personale, bisedat me shoqëruesin shqiptar, me udhëtarët e zakonshëm që hasën dhe biseduan rrugës dhe të tjerë të cilët i takuan në bujtinat apo hanet ku kaluan tre netët e udhëtimit. Ata u befasuan nga qentë e tmerrshëm të staneve, të cilët qenë shfaqur frikshëm në shumë raste në netët e errëta pus, por edhe gjatë ditës. Për atë rracë të egër dhe të fuqishme qensh, ata kishin lexuar në dokumentet e autorëve antikë, dhe dinin se ata riteshin në Epir, por edhe kishin përcjellë ipresionet e botuara nga udhëtarë aziatike dhe europianë që kishin kaluar para tyre, në këto anë. Është fjala për “qentë e Mollosisë dhe Kaonisë” për të cilët flet Vezir Nasuli, i cili rreth viteve 1670 ndërsa shkonte në këto vende ishte sulmuar pikërisht nga kjo rracë qensh të papërmbajtur. Por, për ta, flet në ditarin e udhëtimeve të tij edhe britaniku Hobhause, miku dhe bashkëudhëtari i poetit të madh britanik XH. G. Bajron, që i pa dhe u bind për kurajën dhe egërsinë e tyre ekstreme.Me të mbritur në këtë qytet, të dy gazetarët i shoqëruan për tek pallati i Myftar Pashës, djalit të madh të Ali Pashës dhe njëkohësisht administratori i qytetit të Janinës, mëkëmbësi i të jatit.Ata e përshkruajnë kështu ambjentin impresionues të sarajeve pritëse ky hynë:“Në paradhomë ne gjetëm përkthyesin, që ishte një italian i zakonshëm, i rëndomtë, i veshur me kostum europian. Myftari ishte ulur në qoshen e divanit duke pirë duhan me një pipë persiane. Ai përkuli kokën me xhentilesë dhe na ftoi me lëvizjen e dorës së tij të uleshim në divan, pranë tij. Ishte një burrë trupmadh, me pamje fisnike tërë dinjitet, inteligjent dhe plot butësi. Një pisqollë e punuar me ar ishte ngjeshur në brez, ndërsa tre të tjera ishin lënë në divan, pranë gëzofit të peliçes së tij.Në anën përballë divanit qendronin pesë gjashtë djem të rinj shqipëtarë me veshjet e tyre karakteristike dhe tradicionale shqiptare dhe të armatosur, flokët e tyre të gjatë zbrisnin mbi supe, nga pas butë, butë, ndërsa pjesa mbi ballin e kokës ishte e rruar.Unë kurrë nuk pashë sytë e tyre të lëviznin qoftë edhe për një çast të vetem nga vështrimi i ngulur mbi Princin e tyre, Myftarin, gjatë gjithë kohës së audiencës  që ky na ofroi.Në muret e dhomës së pritjes ishin varur pushkë të ndryshme të gjata, një sabër franceze, një orë e madhe Europiane dhe një lente optike për të lexuar. Dhoma ishte e madhe dhe reth e qark mureve të saj, në tre anë ishin vendosur divane. Mënyra sesi ai e filloi bisedën të krijonte impresionin se nuk kishte diferenca mes tij dhe princave të tjerë Europianë.Myftari na bëri shumë pyetje brenda një kohe të shkurtër dhe mes të tjerave kërkoi të dinte – nëse ishte e vërtetë që Napoleon Bonoparti kishte mundur të shpëtonte dhe të arratisej nga Ishulli i Shën Helenës? – Nëse ishte e vërtetë që Amerika ishte në paqë me të gjithë vendet e botës?, etj.Ndërsa na prezantoi shkurtimisht vetvehten, ai, na bëri me dije se para disa vitesh ai vetë kishte marrë pjesë në disa luftra, por pas asaj kohe ai tanimë dëshironte të rrinte në paqë në shtëpinë e tij..”Por, natyrisht amerikanët ishin ende në primëninë dhe padurimin e takimit me Ali Pashën, njeriun që ishte kthyer në atraksion për europianët  dhe më gjërë, për shtypin e kohës, gazetarë, shkrimtarë, piktorë, artistë etj.“Na priti fisniku Kanxheri, përkthyesi i parë i Ali Pashës. Ai nxitoi të vinte menjëherë tek ne dhe të na informonte se Pashai do të ishte i gatshëm të na priste në takim, mëngjesin e ardhshëm. Në bisedë ai na tregoi se ishte djali i Gospodarit të Vllahisë, që Sulltani i kishte prerë kokën. I rrezikuar me jetën e tij, ai ishte detyruar të arratisej nga Konstandinopoja dhe mbas peripecish  nëpër ishujt e Egjeut, ai kishte mbritur në oborin e Pashait të Janinës, i ftuar nga ky i fundit, që e kishte marë në mbrojtje. Disa vite para strehimit në Janinë, ai kishte qënë disa kohë në Vjenë dhe në udhëtimet e tij kishte parë Parisin, ndërkohë që kishte shërbyer edhe në një Ambasadë të Bonoparit, gjatë konfliktit me Rusinë.Në biseda ai na rrëfeu se “merrte rregullisht gazetën periodike të Luganos përmes Vjenës dhe ja sillte Ali Pashës. Në vazhdim na tregoi se me kërkesën e Pashait tepelenas po përgatitej për një abonim tjetër, atë të revistës,  “MonitorPas mëngjesit të datës 19 Prill, amerikanët u shoqëruan për tek salla e pritjes së Pashait të Janinës. “Një ushtar që na shoqëronte, – shkruajnë vizitorët e largët dhe autorë të artikullit, – largoi mënjanë një perde të madhe e të rëndë, gjyrë jeshile dhe përtej saj ne pamë Ali Pashën, të ulur në vijë diagonale me portën hyrëse, në një qoshe të dhomës, në një divan të ulët. Salla e prites kishte dimensione të zakonëshme dhe e pikturuar në pjesën më të madhe të saj në ngjyrë të kuqe”. Për shkak të shëndetit të shumtë ai ngjante si një grumbull i madh, i veshur në roba ngjyrë të kuqe të errët dhe në jakë mbante gëzof. Rrinte i mbështetur në pesë jastëkë të mëdhej. Binte në sy fare qartë dorën e tij, në të cilën mbante një pipë të gjatë, mjekra e bardhë e pazakontë dhe mustaqet. Kishte një fytyrë tërë nur, që nuk tregonte qoftë edhe një thërmijë egërsie, i ngarkuar me dinjitët dhe inteligjencë. Ishte evidente se madhëria e tij pëlente të ngrohtin, për këtë shkak njëra anë e dhomës ishte ngrohur mjaft nga një zjarr bubulak prej oxhakut aty pranë, mbi të cillin digjeshin kërcunj të mëdhenj, duke na kujtuar me këtë rast përshtypjen se këto vatra kaq mikpritëse vështirë se mund t’i gjeje në sallonet mondane të ndonjë baroni Anglez.Ai bëri vetëm një lëvizje me dorë që ne të uleshim në divan, ndërkohë që një kollitje e fortë e kishte pushtuar.. … Pranë tij ishte ulur një dervish, të vetmit njerës që e kishin këtë privilegj për raste të tilla.Intervistë befasuese, arkeologjia dhe antikiteti për PASHAIN TEPELENASNisur nga fakti se ardhja e jonë i ishte bërë e njohur që më parë, si dhe identiteti ynë që ishim amerikanë, ai hyri menjëherë në temë dhe na pyeti:Kush është origjina juaj e largët? Të parët tuaj ishin anglezë apo..?Një pyetje kjo që tregonte mëndjemprehtësi dhe zgjuarësinë e tij të veçantë, por edhe faktin se ai mund të kishte mësuar nga rrëfimet e udhëtarëve britanikë për luftën mes Amerikës dhe Anglisë dhe bashkë me to edhe për origjinën tonë britanike.Ai na drejtoi pas kësaj shumë pyetje të tjera, por veçmas ai tregoi interes të veçantë, për tempullin e Dodonës, i cili dihej se ndodhej në një vend brenda dominioneve të pashallëkut të tij, dhe për këtë shkak kërkoi opinionin tonë. Ishte vërtet e pabesueshme, – vazhdojnë shkrimin e tyre amerikanët,  që një Pasha i Perandorisë Osmane, një njeri i konsideruar pa kulturë dhe shef i të pakulturuarve, mund të shfaqte një nuhatje dhe mprehtësi kaq të përpunuar, mënçuri dhe pasion pas antikitetit. Kjo tregonte veç të tjerave se ky personazh me një intelekt kaq të shkathët, vështronte me vëmëndje të veçantë faktin se të gjithë Britanikët që vinin në vendin e tij kërkonin me një zell të paduruar pas veprave të antikitetit dhe në mënyrë të veçantë pas Dodonës së dëgjuar, duke konkluduar në këto rrethana se vlera dhe thesare të mëdha duhet të fshihen në këtë vend, ku udhëtarët vijnë dhe kërkojnë. Dhe, ishte plotësisht e natyrëshme, që për këto arsye, ai të tregonte një emocion të paduruar për të bërë edhe vetë gërmimet e para.Nga ana tjetër, Pashai na tha se kishte dëshirë të veçantë  për të vendosur mardhënie tregëtare, këmbime të cilat duhet të themeloheshin dhe konsolidoheshin mes Amerikës dhe zotërimeve të tij. Për këtë qëllim ai kërkoi nga ana jonë, që kur të ktheheshim në vendin tonë ti parashtronim një kërkesë Qeverisë Amerikane për të dërguar një Konsull në Janinë.“Intervista jonë e parë, – nënvizojnë në artikullin e tyre dy gazetarët amerikanë, – zgjati një orë e gjysëm. Gjatë kohës që ne komunikonim me të persona të ndryshëm hynin pa ndonjë ceremoni të veçantë në ambjentet tona, pavarësisht pranisë së Vezirit. Asnjë prej tyre nuk ra në gjunjë dhe e vetmja përshëndetje salutuese ishte vendosja e dorës së djathë mbi anën e zëmrës dhe mandej ngritja e saj lart dhe prekja e ballit.Mandej, në reportazhin e tyre, për ditët dhe orët e qëndrimit të tyre në Janinë, të dy gazetarët amerikanë flasin për  bisedat e organizuar me njerëz të oborit të Pashait, me intelektualë të ndritur si Psalidha, për shkollën e parë laike që ishte ngritur në Janinë me 200 nxënës, shqiptarë dhe grekë, për botimet e para në Vjenë të mbështetura nga Ali Pasha, për një libër rreth Historisë së Shqipërisë që i ishte dhënë Lordit Guilford për botim, për urbanistikën e qytetit të Janinës, numurin e popullsisë, për të ardhurat e grumbulluara nga taksat, të ardhurat për frymë, për ndarjen administrative të Pashallëkut dhe guvernatorët e sanxhaqeve, për llojet e prodhimeve bujqësore, për këmbimet tregëtare me vendet e ndryshme të Europës, sistemin e drejtësi dhe Gjykatat e Tre Shkallëve, etj. Në përfundim të këtij përshkrimi, gazetarët konkludojnë:“Janina është qyteti më i madh, më i pasur dhe më i begatë njëkohësisht në krahasim me tërë qytetet e tjera të Greqisë. Njerëzit e ditur dhe të mësuar këtu janë të shumtë, ndërsa njerëzit e pasur janë më mirë të mbrojtur dhe të sigurt. E vërteta është se, njerëzit e pasur të këtyre anëve i kanë siguruar pasuritë e tyre përmes punës në Leghorn, Vjenë dhe Moskë si dhe në qytetet e tjera të Italisë, Gjermanisë apo Rusisë. Jo rallë, Pashai ka aplikuar praktikën e pengjeve, duke mbajtur një prej pjestarëve të familjes të tregëtarëve pranë oborit të tij, si kusht për kthimin e tyre nga jashtë, në vendin e tyre.Përshtypje të thella kanë lënë tek udhëtarët amerikanë përbërja etnike dhe ajo religjioze e qytetit të Janinës dhe më gjërë, ajo e pashallëkut. “Grekët, Turqit dhe hebrenjtë gëzojnë pothuaj të njëjtat të drejta dhe mbrojtje. .. sekretarët e Vezirit (Ali Pashës) janë grekë dhe shkruajnë në gjuhën greke, përveç pjesës më të madhe të ushtarakëve që janë të të njëjtës kombësi me atë të Ali Pashës, shqiptarë.Vetë Aliu nuk është turk, ai është i fesë muhamedane, por pa ndonjë preferencë të veçantë veç faktit se mer avdes dhe është i pranishëm në ceremoni fetare.  Ai i dërgon detyrimet (taksat) Portës së Lartë, por nga ana tjetër ai posedon një fuqi mjaft të madhe, gjer në kufijtë e indipendencës.”Duke folur për sistemin e drejtësisë, reportazhi na bën me dije për reagimin dhe ndëshkimet e Ali Pashës ndaj rasteve të abuzimit me të drejtën dhe për shkeljet brutale nga ana e kadijve, ndaj individëve pa mbrojtje dhe të pafajshëm. Dhe më tej amerikanët përfundojnë: “Por, Veziri nga ana e tij, përherë kërkon dhe godet rastet e krimit penal pa mëshirë. Këtë e bën duke rreaguar menjëherë dhe goditur pikërisht në shenjë. Ndërsa, për çështjet civile, që shqyrton Gjykata, ai shpesh cakton një komision që kontrollon gjyqtarët dhe për gjithçka j’a raportojnë atij përmes një dokumenti me shkrim.”“Të gjithë shqiptarët mbajnë në brez kama, shpata dhe pisqolla, por vrasjet këtu janë të panjohura, – vërejnë me habi të dy gazetarët amerikanë dhe më tej vazhdojnë, – Shqiptarët i shikojnë armët si pjesë e pandarë e veshjes së tyre. Kur një vrasje apo një krim tjetër i kësaj natyre ndodh, fajtori dënohet menjëherë me vdekje dhe jo vetëm kaq, por e gjithë familja e tij nga të dy krahët e të gjithë moshave dërgohen të punojnë si skllevër. Së fundmi, çdo njeri, qoftë edhe më i rëndomti mund të hyjë dhe të takojë Vezirin pasi ka paguar paraprakisht një taksë prej dy dollarësh tek roja”.Më datën 12 Prill 1809, dy vizitorët e ardhur nga larg , realizuan takimin e dytë dhe të fundit me Vezirin. Për këtë takim mjaft mbreslënës për amerikanët, në artikullin e tyre, ata shkruajnë sa më poshtë:“Gjatë vizitës të sotme tek Veziri, ai na priti në Pallatin kryesor, një ndërtesë mjaft e madhe e punuar dhe e ngarkuar me dekoracione dhe vepra arti, kollona të vogla që ngriheshin gjer në tavanin e sallonit, i cili ishte lyer në të kuqe dhe të bardhë, si dhe piktura me dimensione të mëdha që paraqesnin skena gjahu dhe përleshjesh me kafshë të egra, tablo këto të punuara nga një piktor italian jo shumë i njohur.I gjithë ky realitet i krijuar nga Pashai është tregues i qartë dhe shembull i dukshëm i shkëputjes së tij prej orjentimeve kryesore të Islamit …. Gjatë tërë intervistës tonë kryesekretari qëndroi pranë divanit të Pashait. Dhoma ku e takuam atë sot ishte e vogël, me shumë ornamente, e lyer në ngjyrë të kuqe dhe shume nga dekoracionet ishin punuar gjithashtu në të kuqe ngjyrë ari. Në raftet qëndronin kuti të ndryshme duhani, çibukë dhe pipa të gjata, vazo të vogla, kupa antike të vogla të shumta në numur, shishe të vogla të mbushura me lëngje në ngjyrë të bardhë, të tjera ishin mbushur me ilaçe apo pije për pritjet që ai organizonte dhe që reshtoheshin sipas madhësisë. Pranë tij Veziri kishte një shkop, në kokën e të cilit ishte një diamant i madh, ndërsa mbi divan qëndronte e ekspozuar me pamjen e saj të plotë një kamë, këllëfi i së cilës ishte i mbuluar në diamante , me një vlerë prej 50 000 stërlinash. Shumë nga diamantet e vendosur në këllëfin e kamës i qenë bërë dhuratë nga Karolina, Mbretëresha e Napolit, ndërsa diamanti më i madh i ishte dhuruar nga Mbreti i fundit i Suedisë dhe kushtonte 8 000 stërlina. Kjo kamë ishte e gjatë dhe e rëndë, e trajtuar me shije në të gjitha përformancën e saj, në stilin unik dhe mjaftr preciz.Në një nga zbritjet, që Pashai kishte bërë, në një nga portet bregdetarë përballë Ishujve Jonianë, (në Prevezë) këtë pranverë të vitit 1819, për të takuar Guvernatorin e Maltës, britanikun Sir Tomas Maitland  dhe një suitë grash që e shoqëronin, mes tyre kunatën e tij, zonjën, Laudërdeill ai kishte marë me vehte një qese të vogël të mbushur plot me diamante. Gjatë drekës të shtruar për të, ai i kishte zbrazur ato në një pjatë, duke i propozuar Guvernatorit që me to të zbukuronte yjet e urdhërit të “Bath”, me të cilin ishte dekoruar së fundmi. “Sikundër shtrojnë në fund të intervistës së tyre, të dy gazetarët amerikanë duket që janë ndjerë tepër komodë, ndërsa Ali Pasha u ka rihapur edhe një herë kërkesën e vendosjes së mardhënieve mes vendit të tij dhe Amerikës. Në vazhdim të bisedës, Veziri i Janinës, i ka pyetur miqtë për llojet e produkteve që eksporton Amerika dhe mandej u ka propozuar se, nga ana e tij mund të eksportonte në vendin e tyre një ngarkesë me veshje të qëndisura, armë të punuara nga artizanët aty dhe  produkte të tilla si ullinj, fiq të thatë, turshi, etj.Por, paskëtaja biseda është përqëndruar në çështje me karakter politik dhe për këtë subjekt ai i ka pyetur gazetarët se kush prej dy vendeve kishte flotën ushtarake më të fuqishme Amerika apo Anglia!?I interesuar për kontinentin e largët dhe vendin e tyre Amerikën, Ali Pasha mjaft i përqëndruar i është rikthyer edhe një herë historisë së atij vendi duke rishfaqur interesimin e tij të veçantë rreth pabarazive mes indigjenëve vendas dhe amerikanëve të ardhur.“Pas një sërë spjegimesh dhe ilustrimesh konkrete që ne i dhamë për këtë çështje, – sqarojnë të dy gazetarët,  Pashai pohoi;-Ah, po! E kuptova situatën, dhe mandej vazhdoi.-Amerikanët e pushtuan atë kontinent dhe popullsinë vendase e vunë nën skllavëri, duke i detyruar të punojnë tokat e tyre dhe të shërbejnë në ushtrinë e amerikanëve të ardhur.”Kjo intervistë e fundme me Ali Pashën zgjatI, sikundër shkruajnë ata, dy orë dhe pas përfundimit të saj gazetarët e ardhur nga larg kanë memorizuar në fletët e shënimeve të tyre të impresionet, detajet rreth Pashait nga Tepelena, natyrës dhe karakterit të tij.“Këto takime na dhanë mundësinë që ne të risim respektin dhe admirimin për zgjuarësinë, mprehtësinë e jashzakonëshme  dhe sentimentet e mrekullueshme të këtij Pashai mjaft të dëgjuar.Pas përfundimit të bisedave, me urdhërin e tij na shpunë të vizitojmë ambjentet e ndryshme të pallatit të tij. Gjërat kryesore që pamë ishin rreth njëqind pushkë dhe pisqolla të varura në mure, shpata dhe jataganë të punuara me mjaft dekoracione dhe ornamente të bukura, një banjë mermeri, dy apo tre banja të tjera me avull, katër dhoma të kompletuara me divanëe, mbi të cilat ishin shtruar mbulesa mëndafshi edhe këto të ngarkuara nga qëndisje me fije ari dhe argjendi. Edhe në muret e këtyre dhomave qëndronin të varura pisqolla dhe shpata të dekoruara në ar dhe të zbukuruara me diamante. “Pas përfundimit të vizitës tek Ali Pasha, të dy gazetarët ishin të ftuar për një drekë miqësore në sarajet e djalit të madh të Aliut, tek Myftar Pasha. “Ai, kërkoi të dinte me një kortezi të skajmenëse pas udhëtimeve dhe vizitave tona të lodhëshme e kishim rimarë vehten dhe nëse ushqimet e ofruara i kishin pëlqyer apo jo?… …. Ai na ofroi një nga pipat e tij dhe na u lut që të provonim shijen e tabakos, të duhanit persian që ai tymoste.”Duke e mbyllur reportazhin e tyre më vizitën dhe bisedat miqsore të bëra me Myftar Pashën, gazetarët amerikanë përfundojnë: “Myftari n’a foli për udhëtimet e tij jashtë pashallëkut, por na tha se ishte shumë i brengosur dhe ndjehej i turpëruar që rrethanat nuk e kishin lejuar të vizitonte dhe të njihte vendet e perëndimit. Në biseda ai na përmëndi emrat e mjaft ushtarakëve të shquar europianë me të cilët kishte komunikime permanente. N’a ndoqi me interes dhe aprovonte me kënaqësi motivet që na kishin shtyrë të ndërmernim këtë udhëtim të largët , kurjorizitetin dhe dëshirat tona për të njohur njerëz dhe histori, duke u nisur nga një vend i panjohur për këto anë.Ai shprehu tërë gëzimet dhe kënaqësinë e tij për vizitën dhe na uroi suksese në ndërmarrjen dhe përfundimin me sukses në udhëtimin tonë të gjatë, duke deklaruar se, – do të ishte pafundësisht i lumtur nëse do të mësonte për kthimin tonë të qetë dhe të sigurtë në atdhun tonë.Përpara ndajes tonë përfundimtare, kur Myftari mori  vesh për një letër rekomande që na kishte dhënë i ati, Ali Pasha, për djalin e tij Veli Pashën me funksion Pasha në Thesali, vend nëpër të cilin ne do të kalonim gjatë kthimit, Myftari urdhëroi menjëherë një nga sekretarët të shkruante një tjetër letër rekomandimi të nënshkruar nga ana e tij, për vëllanë, Veli Pashën, që ai të kujdesej në mënyrë të veçantë për ne.“Takimi me Myftarin na dha një kënaqësi të veçantë, – përfundojnë shkrimin e tyre dy gazetarët e ardhur nga larg, – pasi ne patëm rastin të flasim me një njeri me nivel, inteligjencë, dinjitet dhe elegancën e një Princi. Për ne, Ai, ishte një rast i veçantë, që rallë e ndesh dikush, një shprehje e qartë e një bote plot kortezi dhe respekt, që me të drejtë mund të thuhet se atë në mënyrë simetrike vështirë se do të gjesh qoftë edhe  në oboret e fisnikërisë Europiane, ashtu sikurse po kaq vështirë do të ishte të gjeje një Princ me më shumë vlera dhe miqsor sesa Myftari.Ne do ta kujtojmë atë me një respekt të veçantë dhe me mirënjohje të thellë për mikpritjen që na ofroi dhe kujdesin që tregoi, veçmas bujarinë e rallë të cilën ne patëm fatim të merrnim nga kjo familje vërtet e shquar.!”

Free Blogger Albert Pasho

Shanishaja (Hainitsa).Motra e dashur e Ali Pashe Tepelenes.

 Shanishaja (Hainitsa). Motra e dashur e Ali Pashe Tepelenes.

Shanishaja motra e vetme e Aliut ,lindi ne vitin 1748,ajo ishte vetem kater vjet me e vogel se Aliu.Te mbetur pa baba qe ne moshe shume te vogel ju desh te ritej bashke me Aliun nen kujdesin e Hankos nenes te tyre te dashur. Te dy ngjanin shume si ne aspektin fizik po ashtu edhe ate karaktterial.Ajo ishte bionde me sy boje qielli si Aliu,kishte nje trup te zhdervjellte e te shkathet qe i shkonte shume pershtat me inteligjencen e saj.Po ashtu ata ngjanin shume dhe ne aspektin karakterial.Shanishaja zotronte nje inteligjece superiore dhe te ralle,ishte shume krenare dhe oportuniste, hakmarrese dhe shume e forte karakterialisht.Shume nga keto karakteristika si Aliu dhe Shanishase ishte Hankua ajo qe do i mbrymoste dhe edukonte tek femijet e saj. Shanishaja ishte kaq shume inteligjente sa here pas here keshillonte vellain Aliun per probleme te ndryshme kur diskutonin. Kaq e vertete eshte kjo sa Aliu njehere gjate ketyre diskutimeve Aliu i thote te Shanishase: " Ti Shanisha po te ishje djale do te ma kaloje edhe mua".Jeta privata e Shanishase do te qe e mbusjhur plot me fatkeqesi dhe keqeardhje, jeta nuk i buzeqeshi aspak asaj.Perveç qe ajo do te kujdesej per gjate gjithe kohes semundjen e nenes Hankos qe u semure ne moshe te re,dhe u kujdes si mund te kujdeset nje vajze per nenen e saj,ku shpalosi gjithe ate dhembeshuri e perkujdesje deri ne momentet e fundit te jetes se Hankos e cila dha jete ne krahet e Shanishase.Ajo do te qe deshmonte amanetit e Hankos per femijet e saj lidhur me ngjarjet e Kardhiqit dhe Hormoves.Edhe pse Aliu beri te pamunduren qe ta arrinte gjalle Hankon, nuk arriti dote ne kohe,po qe Shanishaja qe i kaloi amaneti e saj: "Mallkimi tim do te zeje femijet e mi ne qofshe nuk marrin hakun ndaj Kardhiqit dhe Hormoves". Te dy u betuan mbi trupin e Hankos moter e vella qe amaneti do te respektohej.(Po kjo eshte nje histori me vete.)Ne moshe 20 vjeò Shanishaja do te martohej me Ali Beun( Djali i Kapllan Pashes te Delvines) , pashain e Gjirokasteres dhe me te do te kete dy femije Elmazin dhe Hasmien,por nuk do te vazhdonte gjate sepse pas vrsajes se Ali Beut nga vellai i tij Solomone do te martonte kete dhe me te do te kishte tre femije Ademin dhe dy vajza.Fatekeqesite do ta persekutonin Shanishane.Djali i pare Elmazi ne moshen 30 vjeç do te emerohej governator i Trikalles por pas pak do te semurej nga lija dhe do te vdiste,se te mos mjaftonte vetem kjo, kater vjet me vone,djali tjeter Ademi ne moshen 20 vjeç do te semurej nga tuberkulozi dhe do te vdiste ne Janine.Shanishaja bie ne depresionin me te thelle ,tentoi vetevrasjen me mbytjen ne liqenin e Janines, pas kesaj terhiqet ne sarajet e Libohoves.Zija e saj qe e thelle deri ne kufijte e çmendurise,u mbyll brenda,shkatroj gjithe te mirat matriale ,peliçe,bizhuteri pasqyrat e sarajt,nuk pranonte te takonte njeri,pas vdekjes se Ademit dhe burrit te dyte ajo nuk doli me kurre nga sarajet e Libohoves.Keto saraje ne vitin 1809 u dogjen por Aliu menjehere ngrriti kalane me sarajet per moteren e tij te dashur. Kalaja me sarajet brenda i ngjante nje keshtjelle Europeo per ate kohe.Kishte murre te forta te pajisura me topa dhe kulla ne krahet e saj.Aliu e vizitoi shpesh moteren dhe qendronte dite ne Libohove,po ashtu kjo keshtjelle do te priste dhe Bayronin,Hobhousin gjate rruges per Tepelene.Shanishaja do te vdiste pothuajse 8 muaj para vrasjes se Aliut,ajo vdiq ne fund te Majit 1821 ne Libohove.

Free Blogger Albert Pasho

The Captives 1836 (Ali Pasha Janina).Joseph Petzl

 The Captives 1836 (Ali Pasha me nipin e tij ne te majte).

Joseph Petzl (1803-1871) ka qene nje piktor Gjerman.Eshte motivuar per kete pikture nga udhetimet e tij ne Greqi perkrah mbretit Otto.

Free Blogger Albert Pasho

Ali Pasha riding 1830. Noel Dieudonne Finart

 Ali Pasha riding 1830. Noel Dieudonne Finart (1797-1852).

Piktori francez Finart ka sjelle kete punim per Ali Pashen ne vitin 1830,ky Aliu paraqitet shaluar ne kale ,kurse ky ne kembe afer tij mendoj se duhet te jete besniku i tij leklioti Thanas Vaja. Aliu ishte nje kalores i shkelqyer ,per kuajt kishte nje dobesi te veçante,ashtu si Aleksandi i Madh kishte Bucefalon,Aliu kishte kalin e tij te preferuar puresangue (gjak i paster) arab "Dervis".Aliu kishte shume kuaj te tille dhe 10 ja kishte dhuruar Mehmet Aliu i Egjiptit.

Free Blogger Albert Pasho