Thanas Vaja ( Lekelioti )

 Nga te gjithe kapedanet shqiptar trima, qe kishte Ali Tepelena ne sherbimin e vet si Ago Vasjari,Meço Bono,Isuf Arapi,Marko Boçari,Zylyftar Poda,Tahir Abazi etj,pa dyshim Thanas Vaja do te qe me i veçanti,njeriu me intim krahu i djadhte i Vezirit.Komandand i trupave te tija te cilin autoret bashkekohes te kohes angleze dhe franceze e quanin zakonisht "Gjeneral Vajas". Kurse Thomas Smart Huges do te shkruante ne kujtimet e tij : Thanas Vaja ishte gjenerali me i sukseshem dhe me per zemer i Ali Pashes.Ketij njeriu i jane besuar sekretet me intime te padronit te tij.Ai ka liri veprimi per te kryer gjithçka kur Aliu ndodhet larg apo nuk merret personalisht me punet e Pashallekut. Por ashtu si figura e Aliut edhe ajo Thanas Vajes eshte e mbushur me dritehije kjo here me qellim keqedashes e armiqesor e here pa u studiuar mire mbi bazen dokumentare te arkivave te kohes. Lidhja e Aliut me Thanas Vajen eshte shume e hereshme ajo qe nga koha e babait te Aliut Veliut qe fshati Lekel qe ne pronesi te tij dhe kishte lidhje me familjen Vaja. Thanasi qe i ri u rit e sherbeu ne oborrin e Hankos ne Tepelene,kjo edhe per arsyen tjeter qe Aliu dhe Thanasi kishin nje diference moshe jo te madhe mes tyre 10-15 vjet.Thanasi i sherbeu Aliut qe ne fillimet e karieres se tij kur ishte akoma i ri dhe jo i degjuar.Aliu ishte mik me babain e Thanas Vajes dhe e mbeshteti shume kete edhe kur ky u muar me tregti ne Stamboll.Thanas Vaja lindi ne Lekel ne vitin 1765 ishte djali i madh dhe kishte tre vellezer Luka,Jani e Kristaq.Nga vellezerit Luka eshte me i degjuar sepse ai u financua nga Ali Pasha me leket e tij per te studiuar per mjekesi ne Vjene,dhe ku pasi mbaroi shkollen punoi si mjek prane Aliut. U martua me vajzen e Athanas Pasilidas nje nga figurat kryesore te iluminizmit Grek. Por figura madhore e Thanas Vajes heroizmi bemat e tij sherbimet e vyera per Pashain, eklipsohen nga ngjarja e hanit te Valarese ne Kardhiq dhe kjo me qellim te caktuar politik e nacionalist.Fakti qe Thanas Vaja eshte nje trim shqiptar i besimit ortodoks qe i perket kesaj kishe dhe se ai i sherbeu Aliut dhe vendit te tij,greket kane shkruar shume per te dhe ai veshtrohej jo si armik por si tradhetar per ta.Per kete argument Faik Konica ka dhene nje argumentacion ecelent ne artikujt e kohes kur bene paragonizmin me katoliket franceze dhe thote: "Kjo eshte njesoj sikur Franca te quante tradhetar katoliket e Bavarise,qe kane luftuar kunder saj,duke u nisur nga arsyetimi se si katolike ata nuk mund te ishin qe tjeter veçse franceze." Poeti grek Aristotele Valaoritis i ka kushtuar nje poeme Thanas Vajes ku e pershkruan me ngjyrat me te erreta dhe kjo kuptohet edhe per qellime nacionaliste.Po si qendron e verteta.Sipas kerkusit Kristo Dalas keto akuza nuk jane te verteta sepse bazohen mbi te thenat e Poukvile qe ushqe nje ndenje armiqesore ne drejtim te Thanas Vajes, dhe ky shton akuzat ndaj Thanas Vajes jane te pakontrolluara dhe te ekzagjeruara. Armiqesia midis Poukvile dhe Thanas Vajes ka bazen kur Aliu kish dhene urdher per sekuestrimin e matrialeve te Poukvile ekzekutimin e ketij urdheri e kish bere Thanas Vaja dhe ky nuk kish mare parasysh lutjet e Poukvile per te mos e kryer kete vendim.Qe nga ky moment Poukvile i kishte shpallur lufte te hapur Thanas Vajes.Thanasi qe nje njeri fjale pakte por i rende fjala e tij ishte ligj sikurse ajo e Aliut,nje trim e luftetar i paepur,tmerr per armiqte.Rritur ne oborrin e Aliut bashke me bashkeluftetar te medhenj te tjere ne mes tyre dhe Marko Boçari.Pas nje beteje kur Luani Janines po pergezonte luftetaret e tij,Thanas Vaja tha se Boçari (vellai i madh i Markos) ishte dalluar si edhe ne luftrat e tjera,pasi e pergezoi Boçarin,pak me tutje Aliu pa Markon dhe duke ju drejtuar Thanasit foli buzegaz: Ai Boçari atje do haje shume koka turqish! Aliu me vone e pagezoi Marko Boçarin me emerin "Shqiponja e Samonives".Thanas Vaja i sherbeu Aliut me besnikeri dhe besnikeri dhe devoteshmeri deri ne fund te jetes se tij.Edhe pse kohet e fundit po akuzohet se ai e tradhtoi Pashain sipas nje shkrimi ne gazeten francese te kohes,por kjo nuk perben fakt se nuk eshte nje dokument arkivor por thjesht nje shkrim gazete.Faktet flasin ndryshe.Aliu ne fund te jetes ne menyre qe grua e tij ,Vasilikia te mos binte ne duart e turqeve i jep urdher Vajes qe ta vriste, por ky nuk e zbatoi kete urdher te Pashait, ndoshta i vetmi ne jeten e tij.Pas renes se Janines,Hurshit Pasha ze rrob shume bashkepuntor te Aliut midis tyre dhe Thanas Vajen dhe Vasiliqine dhe i internoin ne Stamboll deri ne vitin 1827.Ne vitin 1829 kethehet ne Janine,kurse ne vitin 1831 kryeministri i kohes Kapodistra e emeron si pjestar te administates se shtetit te ri dhe i lidh nje pesion.Ben nje jete jashte çdo reflektori ne Janine,duke i qendruar besnike Pashait duke u kujdesur per Vasiliqine.Thanas Vaja vdiq ne fshati e tij te lindjes ne Lekel ne 1834. Populli do ti kendoj ketij trimi Thanas Vajes ai do ta perjetesoi ne kenge:

Dilni, se po digjet

dynjaja,

kapetan-o Thanas Vaja,

Thanas Vaja lekelioti,

bashko ushtrine me

sulote!

ju halldupet e Turqise

shihni djemte e

Shqiperise,

ju halldupet e sulltanit,

shihni djemte e ketij

vatani!

Pena e Thanas Vajes

Free Blogger Albert Pasho