Samson Cerfebeer de Medelsheim,ne oborrin e Ali Pashe Tepelenes.

 Sherbeu si keshilltar i Ali Pashe Tepelenes ne Oborrin e tij ne Janine.Ka qene ushtarak dhe shkrimtar (alsaziano).Lindi ne Strasburg te Frances rreth viteve (1777-1780).Ishte kusheri i filantropit Herz Cerfbeer de Medelsheim (1730-1793) i cili mbeshteti dhe ikurajoi komunitetin hebre te Strasburgut.Ka bere nje jete aventuroze si ushtarak duke sherbyer ne vende te ndryshme.Fillimisht sherbeu si kolonel ne ushtrine e Napoleone Bonaparte,por e braktisi ate per idete anti Bonapartiste dhe karakterin e tij si aventurier.Per kete Napoleone e denoj me burg,por arriti te arratisej,dhe shkoj ne Kostandinopoje,ku u martua me nje grua turke, u konvertua ne fene islame dhe ndrroi emrin ne Ibrahim Manzur Efendi.Ne oborrin e Ali Pashes sherbeu si keshilltar ushtarak,por edhe si perkethyes,perfaqesues i puneve tregtare dhe te jashtme dhe njekohesisht si imam ne oborrin e tij.Ali Pashe Tepelena e dergoi ate si perfaqesues te delegacionit te tij ne konferencen e Tilsit qe u mbajt ne Korrik 1807,midis Frances te Napoleonit dhe Carit Rus Alesandro I,ne kete konference do te diskutohej dhe vendosej fati i Turqise dhe Ishujve Jon.Ibrahim Manzur i transmetoj dhe kerkoi Imperatorit te Frances per llogari te Ali Pashes ishullin e Korfuzit,por ky ne menyre diplomatike i pergjigjet:"Si mund te jap Korfuzin,duke e ditur qe nuk eshte imja",ne fakt Napoleone e deshironte per vete Korfuzin.Gjate kethimit ne Janine Ibrahim Manzur solli me vete dy letra per Ali Pashen qe mbajne daten 9 Korrik 1807.E para e ministrit te Jashtem Charles Maurice de Talleyrand ky i drejtohej Aliut me shume relativa e miqesore,dhe e dyta nga vete Napoleone Bonaparte qe ishpjegonte perse nuk i kishte permbushur deshiren e Aliut.Keshtu Franca bente loje te dyfishte.Edhe nje here tjeter Aliu smundi te perbushe dot deshiren e tij te madhe qe te merte te pakten nje nga Ishujt Jon.Si keshilltar ushtark,Aliu i merte shpesh edhe keshilla dhe sugjerime per fortifikimet e tija,gjate nje diskutimi te tille Ibrahim Manzur nuk ishte dakorte per shpenezimet e shumta qe Aliu bente per fotifikimet etija dhe i thote Vezirit;" Per mua jane para te hedhura poshte,nuk do te ishte mire qe te ndertoje spitale,bujtina ku njerezit dhe udhetaret te pushonin dhe do te urronin per kete".Aliu i pergjigjet;" Mos u nxito edhe keto jane te rendesishme,çdo njeri i pasur mund ti beje keto qe thuaj ti.Por une kam nevoje te domosdoshme te ndertoj,nje njeri si mua do ti beje te ditur brezave qe vijne,jo si njeri thjeshte por si nje sovran dhe per te arritur kete duhen derntuar keto objekte si keshtjellat etj".Ne kete menyre Aliu dimostonte sovranitetin e tij nga Porta e Larte si zot i trojeve te tija.Ne vitet e mevoneshme nen emrin e tij mysliman Ibrahim Manzur do te botoje kujtimet e tija me titullin;"Kujtimet e Greqise dhe Shqiperise gjate sundimit te Ali Pashes".(Memories sur la Grece et l'Albanie pedant le gouverment d'Ali Pacha) Paris 1827.Por ky nuk arriti ta shikoj botimin e tij sepse nje vit me pare vrau veten pikerisht ne 8 Dhjetor 1826 ne moshen 46 vjeçe.Nje detaj tjeter eshte se ne kete tabllo ai na paraqitet pa doren e tij te djathte te cilen e ka humbur,kjo deshmon dhe nje here jeten e tij te trazuar per aventurieri ushtarak.

Banka e shtetit Grek dhe Ali Pashe Tepelena

Greqia nuk ka pasur kurre me pare nje sistem bankar te vetin,parate e Ali Pashe Tepelenes jane themeli i saj,ai de facto dhe de juro eshte themelusi i kesaj banke.Ky sistem bankar i shtetit Grek themelet e tija i ka rrenjet te Ali Pashe Tepelena.Banka e shtetit Grek eshte themeluar nga djali i mbledhesit te taksave te Aliut me bankierin Rothchild (Bankier ,themelus i dinastise Rothchild, themelus i bankave te shteteve ,ne pothuajse gjithe boten) te cilit ky i kaloi depozitat e Aliut.Banca nacionale Greke e para banke ne Greqi rrenjet i ka tek Ali Pashe Tepelena.Aliu dergoi shume batalione te mbledheseve te taksave per te mbledhur taksat e shtetesave nen sundimin e tij,çdo batalion kishte ne krye nje drejtor, qe kishte besimin e plote te Aliut.Ata ishin shoqerite e para te kredive dhe financave ne ate kohe.Nje prej tyre ishte Stavros Tsapalamos mbledhesi kryesor i taksave(Drejtori) ishte pergjegjes per mbledhjen e taksave ne gjithe territoret e kontrolluara dhe sunduara nga Ali Pashe Tepelena. Mbledhja e ketyre taksave qe personale, me dikerazione nominale dmth emer mbiemer e firme.Sipas K.Kazantizis ne nje shkrim publikuar ne gazeten "VOICE of EPIRUS" qe fillimet e saj i ka ne vitin 1892, shkruan se sa para hynin nga donazionet reale e taksave kalonin ne duart e S.Tsapalamos dhe kur ky i mblidhte te gjitha i çonte te Aliu vete. Kete pune e ka bere per vite me rradhe.Stavros Tsapalamos kishte nje djale(George Stavro) ne Vjene ne kohen e Metternickut ,qe punonte si tregtar ne Vjene te Austrise.Eshte pikerishte ky George Stavro qe krijoj kete Banke bashke me Rothchild duke i kaluar ketij kapitalin financiar ta Ali Pashes.Kjo do te jete baza financiare fillestare e sistemit bankar Grek.Prandaj kapitali financiar- social ne fillimin e saj te Bankes Nacionale Greke, ishte pjese e taksave te Ali Pashes, para e mbledhur nga Ali Pashe Tepelena.Prandaj kapitali i saj, eshte kapitali financiar fillestar dhe themelor i kesaj Banke.

Free Blogger Albert Pasho

Ali Pashe Tepelena,Shqiptaret dhe Revolucioni Grek 1821

 Shumica e studiuseve te kohes por edhe te me voneshem priren te nenvleresojne rolin e Ali Pashe Tepelenes dhe elementit shqiptar ne revolucionin Grek te 1821.Per kete arsye ne historigrafine e luftes per pavarsine e Greqise ky aspekt eshte i panjohur ose pak i ndriçuar,ose thene me mire i anash kaluar qellimisht per te na treguar dhe parashtruar nje version te shtremberuar dhe te tjetersuar te ngjarjeve ne kete revolucion.Kjo per shume arsye,por edhe mbi te gjitha per faktin se shqiptaret mysliman paraqiten si Turq,duke i quajtur ata Turkoval, duke anash kaluar plotesisht indentitetin e tyre shqiptar,dhe ne te njejten kohe shqiptaret e krishter arvanitet karakterizohen si Grek dhe perseri anash kalojne indentitetin e tyre shqiptar.Kjo me qellim qe ngjarjet e revolucionit Grek te na paraqiten ne menyre te thjeshtezuar,si nje lufte ne dukje ne mes te vetem dy paleve kundershtare.Por pamja reale eshte shume me ndryshe dhe me e  nderlikuar sa kaq.Lufta per pavaresine e Greqise ishte nje lufte per pushtet midis shume aktoreve te ndryshem ne terren, interesat e te cilave qe do te diktojne ndertimin dhe çndertimin e aleancave kjo ne baze te rishperndarjes se pushtetit mes tyre.Ali Pasha Tepelena dhe shqiptaret ( te besimit mysliman dhe ata ortodoks) jane pa me te voglin dyshim nje aktor shume i rendesishem dhe vendimtar e ketij  revolucioni.Arsyet qe shqiptaret luajten nje rol kaq te rendesishem ne luften per pavarsine e Greqise i kane rrenjet ne dekatat e meparshme por dhe me heret se kaq. Kjo periudhe historike eshte nga periudhat me pak te studiura dhe te hulumtuara te historise.Pa kuptuar mire strukturen  shoqerore sociale te ketyre territoreve te perfshire nga ky revolucion,ate te etnografise te gjuhes se folur,te zakoneve dhe traditave shekullore nuk mund te tregohet dhe shpjegohet drejt dhe realisht ky revolucion, si rrjedhoje rezultat e tij do te jene te devijuara dh te shtermberuara.Eshte pikerisht kjo strukture qe shpjegon pse ky revolucion i 1821 u zhvillua vetem ne zonat e banuara nga arvanitet(shqiptaret) ku ata jetonin.Si ne Epir,Poleponez(More),Eubea,Rumeli dhe ne ato zona ku kishin shkuar si ne ishujt Egje etj.Eshte pikerisht kjo race luftetaresh te shqyar liridashes shqiptaret qe rezistuan me gjate me heroizem dhe vetmohim nen udheheqjen e Skenderbeut dhe u pushtuan te fundit nga pushtusit otoman ne Gadishullin Ilirik.Dhe jane pikerisht keta arberit-arvanitet shqiptaret qe ishin te paret qe u ringriten kesaj here nen udheheqjen e legjendarit Ali Pashe Tepelenes kunder Perandorise Otomano.Nuk ka si shpjegohet ndryshe fakti historik qe 90 nga 100 heronjte e ketij  revolucioni jane arvanit(arberor),ku ne 10 luftetar te ketij revolucioni 9 ishin arvanite.Eshte pikerisht kjo strukture qe e shpjegon kete ne menyre te drejteperdrejte dhe reale.Deri me sot historigrafia greke na paraqet kete revolucion ne aspektin e gjeopolitikes,kjo e diktuar nga jashte sidomos te faktorit Rus,kjo historigrafi greke eviton dhe mohon rolin e Ali Pashe Tepelenes ose"Vjerri" i cili eshte pseudonimi qe "Shoqata e miqeve" e thrriste ate, dhe ate te arvaniteve (shqiptaret e besimit ortodoks) dhe atyre shqiptareve te (besimit mysliman) si faktori kryesur dhe vendimtar ne shperthimin e ketij Revolucioni.Bashkepuntoret e ngushte te Aliut te pregatitur dhe rritur ne oborrin e tij,ne kohen kur Janina e Aliut ishte kethyer ne nje qender te kultures dhe te iluminizmit ndikuar kjo nga idete perparimtare te kohes te revolucionit Francez dhe atij American, inetelektuale dhe iluminist te nivelit si Vilaras,Koletit,Pasalidas,Kostandin Dukes e shume te tjere,si  pothuajse dhe gjithe gjeneralet e Revolucionit  ishin ish ushtarake te Ali Pashes,Kiço Xhavella,Boçarajt,Karaiskakis,Panourgias,Androutsoa e shume e shume te tjere do te anash kalohen ose do te lihen ne gjusem erresire nga histografia moderne Greke.Aktoret, interesat, qellimet ne kete Revolucion te 1821 jane te ndryshme mes tyre,ato jane lokale dhe nderkombetare dhe sidomos faktori Rus me i interesuar ku kishte bere investime qe ne fillim te heres si ne fushen ushtarake,financiare dhe te burimeve njerezore.Nga ana e tij edhe Ali Pashe Tepelena po bente perpjeket e tij per kurrorezimin e projektit te tij krijimin e shtetit te tij,"Mbreterise Kushtetutese".Keto perpjekje Ali Pasha po i bente si ne planin nderkombetar duke kerkuar mbeshtetjen dhe ndihmen e fuqive te medhaja te kohes si Inglitera,Rusia,Austria.Dhe ne planin lokal me "Shoqaten e Miqeve"  dhe çdo aktor tjeter qe i sherbente realizimit te qellimit te tij.Aliu e njihfte mjafte mire situaten e brendeshme te territorit te tij,ishte ne dijeni te kesaj shoqate e perkrahu edhe financoj edhe me shuma te medhaja parash.Rreth 12.000 piastra i dergoi  Metropolitit te Patras me vellain e Vasiliqise per nevojat e "Shoqates te Miqeve"Aliu u mundua qe kete levizje ta kishte ne mbeshtetje te qellimit te tij.Historiani britanik Mark Mazower ne librin e tij "The Ballkans" do te shprehet;"Ndoshta me i fameshmi dhe me qendrestari i komandateve te padisiplinuar te Sulltanit ne gjithe Perandorine, ne fillim te sheXIX  Ali Pasha,nje shqiptar  i adhurushem por i eger ,ku sundimi tij shtrihej nga Janina, qendra e tij,ne lumin Vardar ne lindje dhe ne jug ne Gjirin e Korintos, gjate gjithe luftes te tij kunder Portes se Larte,bashke me gjithe aleancat dhe marreveshjet me diplomatet e Frances dhe Anglise, Ali Pasha qe ishte ne dijeni kohe me pare per Shoqaten e Miqeve dhe qellimin e saj u mundua ta perdor ate per qellimin e tij". Fillimet e saj ky bashkepunim i ka qe ne viziten qe Kapodistria beri ne Korfuz ne (26 Shkurt 1819-6 Maj 1819).Kapodistria e njifte Aliun nepermjet korispodences te konsulates te Republikes te Ishujve Jonian(ai ishte minister i kesaj Republike) dhe dinte fare mire vizionin e Aliut per krijimin e shtetit te tij te pavarur.Kapodistria do te strumentizonte politiken per pavaresi te Ali Pashes nga Porta e Larte,per interesin e nje vendi tjeter perkasisht per Rusine.Qe ne fillim te heres e deshmon kete me nje leter qe ne Nentor te 1811 i dergon  ministrit te jashtem Rus N.M.Rumyantsev ku i parashton nje plan veprimi;"Ne rast se Franca sulmon Rusine ,organizare nje kryengritje te pergjithshme ne Rumeli(Turqia Europiana) per te terhequr nga ana jone Ali Pashen  duke e njohur ate si Mbret te Greqise dhe Epirit".Ndersa nga ana e tij Aliu e kishte shprehur qe ne vitin 1791, vetem tre vjet pasi ishte Pasha i Janines,vizionin dhe projektin e tij per nje shtet te pavarur.Perfaqesuesi i Aliut i kerkoi gjeneralit rus Tamara,komandant i flotes ruse ne detin Mesdhe,ti dorezonte princit Potjomkin nje projekt-marreveshje bashkepunimi me Rusine e shkruar kjo ne ferngjisht.Ky projekt i perbere nga 8 pika;

"1.Ali Pasha angazohet te merre pjese bashke me greket,ne nje kryengritje per te zbuar turqit nga Ballkani.Per kete qendrim ai kerkon sigurime per njohen e tij si sundues i pavarur i Pashallekut,per njohen e territorit te tij qe duhet te zgjerohet ne te ardhmen,dhe per ushtrimin e lire te fese nga myslimanet.

2.Nga ana e vete,ai zotohet ti trajtoje njelloj si myslimanet ashtu dhe te krishteret dhe ti pranoje ata si ne administrate ashtu dhe ne ushtri,duke patur si parim te vetem aftesine e tyre.

3.Taksat do te unifikohen per te gjithe banoret greke apo shqiptare,mysliman apo te krishtere qofshin.

4.Do te largohen fuksionaret e larte turq me prirje armiqesore ndaj tij.

5.Aliu pranon qe Rusia te kete te drejten e mbrojtjes se te krishtereve ne shtetin e tij.Grekerit do te jene ne mbrojtjen e Rusise,por pa pasur te drejten per te transferuar çeshtjet e tyre gjyqesore dhe te apelojne ndaj gjykatave vendore ne gjykatat ruse.

6.Ali Pasha nuk do te pagoje taksa vasaliteti.

7.Aliu gjithashtu pranon qe ligjet dhe udherat te shkruhen ne gjuhen greke,kurse shqipja do te jete gjuha e dyte e shtetit.

8.Aliu pranon qe si garanci te dergonte ne San Peterburg njerin nga djemte e tij"

 Konsultimet midis Kapodistrias dhe Ali Pashes do te ndermjetesoheshin nga Ioanis Paparrigopoulos,sekretar i ambasades ruse ne Patra me urdher te ambasadorit rus ne Kostandinopol.Paparrigopoulos arriti ne Korfuz ne prag te Pashkeve ortodokse,ne 21 Mars 1819 pas nje udhetimi sekret e plot peripeci drejt Janines do te takoj dhe bisedon me Ali Pashen,Ne  emer te Aliut ai i dorezoje Kapodistres nje leter kerkese te Aliut per mbeshtetje te kryengritjes dhe qendresen qe po pregatiste kunder Sulltanit,dhe shprente deshiren e tij qe do bente çdo gje ne mundesite e tij per perkrajen e kauzes se tyre. Paparrigopoluos niset nga Korfuzi per ne Janine perseri ku takon perseri Ali Pashen ne 28 Mars dhe i transmeton Aliut fjalet e Kapodistrias;" I kerkoj Madherise tuaj,te me besoni qe kudo qe te ndodhem,deshiroj te perfitoj nga rasti qe tju dimostroj mirenjohen dhe mbeshtetjen time",pas Janines Paparrigopoulos shkon ne Kostandinopol ku informon ambasaden ruse.Ali Pasha do ti shkruaj perseri Kapodistrias ne  31 Mars 1819 dhe Kapodistria do ti pergjigjet ne 11 Priill 1819 ku midis te tjerave e falenderon Aliun per lirimin e vellezereve Mostra nga Arta.Ali Pasha i kishte liruar vellezerit Mostra per te dimostruar deshiren e tij per kete bashkepunim mes tyre. Paparrigopoulos kethehet per here te dyte ne Janine pasi Kapodistria ishte larguar nga Korfuzi,kjo per nje kerkese te rinovuar te Aliut ku konsultohet me te.Kethehet ne Konstandinopol dhe nga ketu ne Rusi ku informon Kapodistren(Minister i jashtem i Rusise ne kete periudhe) dhe Ypsilantis per kete takim dhe me ne fund kethehet ne Patra ku informon udheheqesit e tjere te revolucionit.Ky bashkepunim i dyfishte do te vihet prape ne dukje ne 13 Janar 1821 ne Laybach te Lubianes ne Slloveni,ku Kapodistria udheron komandantin nen varesine etij politike Inchov te ndaloj hyrjen ne territorin Rus,te derguarit te Ali Pashes Kostandino Hadjigeorgiou i cili kishte arritur ne Kisinau me urdher te Aliut dhe shume letra per ti parashtruar Carit te Rusise kerkesat e tij per mbeshtetje dhe ndihme kunder Portes se Larte.Situata ne terren midis Ali Pashes dhe Sulltanit do te percaktoje kohen dhe vendin e nisjes se revolucionit.Ky bashkeveprim i Aliut me Kapodistren nga shume historiane lihet ne heshtje.Inkurajimi qe i beri  Aliut dhe perdorimi tij kunder Sulltanit per llogari te nje vendi tjeter ishte pjese perberse e planifikimit te Revolucionit 1821.Kur flet per kete revolucion nuk ka si te mos permedesh Suliotet,kjo race e shqyar luftetaresh shqiptar te besimit ortodoks,qe do te ishte nje faktor shume i rendesishem dhe vendimtar ne kete revolucion.Raportet e tyre me Ali Pashen jane here miqesore dhe here armiqesore,shume prej tyre jane luftetar dhe gjeneral ne ushtrine e Ali Pashes Tepelenes.Aliu pas fushates te viteve 1789-1803 kunder Sulit me qellim kontrollin dhe sundimin ne territorin e shtetit te tij, do te armiqesohej me ta por jo me te gjithe kreret e Sulioteve.Keta ne momentet me kritike te Aliut kur po perballej me Porten e Larte do ti vinin ne ndihme Luanit te Epirit,ashtu si e ka zakon shqiptari ne emer te "Beses",pavaresisht çfare besimi i perkasin.Keshtu ne 20 Dhjetor 1820 u nenshkrua nje marreveshje midis Ali Pashes dhe Notis Boçaris e perfaqesuesve te tjere suliote qe e shoqeronin.Aliu ju propozoi te luftonin turqit bashkerisht dhe si kembim Aliu ju afron te kethen menjehere ne Sul ne vatrat e tyre,nje shume me para dhe furnizime me arme dhe municione.Suliotet pranuan dhe u bene aleat te rendesishem te Aliut ne kete lufte dhe do te kontribonin me rreth tre mije luftetar suliote.Si garanci per kete mareveshje do te jepej si peng Husein Pasha djali i Mykhtarit,kurse nga ana e sulioteve do te lihej si peng,gruaja e Marko Boçarit me dy femijet,si dhe motra dhe vellai i nje tjetri fisi te Sulioteve.Po ashtu ne kete kohe eshte e dokumentuar bashkepunimi i Kolkotronit(Heroi Kombetar Grek) me Aliun dhe ushtrine etij.Kur Kolkotroni ndihmon njerezit e Aliut per ti nxjerr nga Tripolica dhe shoqeruar ata nepermes Agios,kjo dhe me nderhyrjen e admiraljes te flotes Bubulina.Keshtu ai do te ndihmonte Aliun ne qendresen e tij dhe kurajonte ate kur ky kishte bllokuar trupat e Hurshit Pashes perpara Janines.Oficeri francez Maxime Raybaud eshte deshmimtar okular qe ne fiund te Gushtit,jashte mureve te Janines Kolkotroni dhe njerezit e tij u takuan per 3 here me Elmaz Meçon njeriun e  besuar te Aliut, per te bashke kordinuar aksionet e perbashketa luftarake.Kete bashkepunim na i deshmon edhe Jusuf Pasha nga Patra,qe ne nje leter qe i dergon Sulltanit ne fillim te 1822,e informon dhe raporton nje marreveshje midis Kolkotronit dhe Elmaz Meços i besuari i Aliut.Per rreth 11 muaj lufta kunder turqeve dhe qendresa heroike e Luanit te Epirit do te shenonte fillimin e tij dhe do te ecte krah per krah me Revolucionin 1821 duke ndihmuar keshtu ne menyre rrenjesore ne suksesin e ketij Revolucioni.Ky bashkepunim qe kurrorezuar ne 1 Shtator 1821 ne Peta te Artes mes paleve suliotet bashke me Aliun dhe krereve te "Shoqates se Miqeve"dhe levizjes se tyre per shpetimin e Ali Pashes me motivacionin;"Jemi bere nje trup dhe nje shpirt i vetem i pazgjidheshem njeri me tjeterin, do te derdhim gjakun tone per fitoren vendimtare te Ali Pashes ", kjo marreveshje do te prishet ne fund ne vitin e pare te Revoluciont, kur i derguari i Ali Pashes, Tahir Abazi me njerezit e tij,vizituan Arginon dhe Mesologji,rruges per te shkuar ne Asamblene Kombetare qe mbahej ne Poleponez, ky bashkebizeduan me Aleksandro Mavrokodosin nje nga perfaqesuesit e "Shoqates te Miqeve" dhe Revolucionit,dhe pane me syte e tyre kaosin qe mbizotronte neper rruget e qyteteve,objektet e kultit te fese myslimane te profanuara si teqe e xhami,shume qytetar te besimit mysliman gra femije dhe burra te vrare rreth 15 mila,  dhe te lene rrugeve,thirrjet e revoltusve qe Rusia do te na shpetoje etj.  Tahir Abazi vendosi te kethehej menjehere dhe ti raportoj situaten ne terren Aliut,dhe gjate rruges rrezikoj dhe jeten kjo per arsye qe Vlachopoulos njeri nga udheheqesit e revoltusve dhe perfaqesues i "Shoqates se Miqeve" propozoj qe ta vrisnin Tahir Abazin bashke me shoqeruesit e tij,por shqiptari suliot Alexis Noutsos dhe disa te tjere nuk ishin dakort dhe ndaluan kete akt.Me te kethyer ne Janine Tahir Abazi i raportoj Ali Pashes qe ata po luftojne per fene e tyre dhe vendin e tyre dhe jo per ty.Shqiptaret ne kete revolucion edhe pas renies heroike te Luanit te Epirit e ndihmuan dhe bashkepunuan ne kete revolucion.Kete bashkepunim e deshmone dhe nje leter qe Kolkotroni ju dergon te pareve shqiptare qe ishin ikuadruar ne ushtrine osmane, qe ai po bante besen e dhene per kete bashkepunim,ne Gusht te vitit 1822,vetem gjashte muaj nga renia e Aliut.Ne kete leter e rene ne duart e osmaneve ai do te shkruante;

Miqte e mi dhe bejleret e mi te dashur.Kolonele dhe rreshtere, shqiptare te tjere (arvanitet mysliman),ju shpreh pershendetjet e mia te perzemerta dhe miqesore.Une miku juaj besnik,Teodor Kolkotroni,ju shkruaj per tju pyetur pas beses te dhene.Jam zhgenjuer,qe ju na sulmuat.Me duket e habiteshme si ju u gjendet ne krah te dudumeve(osmanet).Une ju kam dhene besen e shqiptareve,te cilen e nderoj me trimeri,duke mos guxuar te thyhej kurre ate.Babai jone ( Ali Pasha) ishte i pari qe krijoj kete marreveshje dhe bese me ne.Miqte e mi Elmaz Meço Beu dhe Veli Pasha dhe te gjithe shqiptaret e tjere qe ishin te pranishem ne Tripoliza,jane deshmitare te beses time.Po te kishit mbajtur besen si burra trima,nuk do te kishit ardhur ketu.Nuk eshte per tu habitur aspak,se ata(osmanet) ju mashtruan edhe nje here,si bene muaj me pare duke çuar ne vrasjen e Baba Aliut,babain tuaj dhe timin.Heret a vone do te pendoheni per veprimet tuaja,dhe do ti bini murrit me koke.Megjithate  pavaresisht se une e di fajin tuaj ne kete çeshtje,une ende ju konsideroj ju,si njerezit e mi dhe te dashurit e mi.Une nuk do tju sulmoj edhe ne qofse ju me sulmoni.Kjo eshte e dukeshme nga fakti qe une ju lashe te kaloni neper Dervenaqi pa ju sulmuar.Une ju dua dhe ju shoh si vellezerit e mi dhe femijet e mi.Nese deshironi dergoni nje ose dy nga njerezit tuaj ose sa te doni,kur te doni,dhe jam gati te jap besen time.Mos kini frike per sigurine e tyre kur te vine ketu dhe ju garantoj kethimin e tyre te sigurte,me koken time,nderin dhe jeten e femijeve te mi.Udhezoni njerezit tuaj qe do vine,te tregojne letern tuaj ne nje dege te mbajtur lart dhe te thone qe po vijme te takojme Kolkotronin.Kur te mbrijne une do te jem aty dhe ata do te kethehen me nderin e paprekur.Deshiroje te vini te gjithe se ju deshironi,dhe te jepni besen tuaj,ju e beni kete pa frike me pushket tuaja trime te mbajtura mbi supe.O vellezer!,une nuk deshiroje vdekjen tuaj sepse une ju kam dhene besen time.Ju gjithashtu jeni deshmimtar qe Perendia te na ndihmoj ne çeshtjen tone,kuptoni qe ajo do vdekjen tuaj,une ju keshilloj te zgjidhni jeten.Edhe nje here vendimi ju perket juve.Ju pershendesh edhe nje here.

Miku juaj,

Teodor Kolkotroni  5 Gusht 1822

 Edhe me vone Shqiptaret nuk ishin te motivuar te luftonin kunder ketij Revolucioni,kaq e vertete eshte kjo sa Sulltani ishte shume i zemeruar me apatine e Shqiptareve ne kete lufte.Per kete arsye ai kerkoi ndihmen e Mehmet Aliut te Egjyptit.Por kete rol te shqiptareve ne ndihme te revolucionit e deshmon dhe nje leter e Ismail Bej Vlores(gjyshi i Ismail Qemalit) te dates 29 Nenror 1828 drejtuar elites se kohes, Sulejma Bej Konices,Tahir Abazit ish gjeneral i Ali Pashes nje nga bashkepuntoret e ngushte te tij,Veli Bej Grebenices dhe krereve te tjere shqiptare te Jugut,ku ju propozon qe te mos perdoren dhe merren me shtypjen e kryengritjes Greke siç i ka urdheruar Porta e Larte.Por ju kerkon te mbidhen ne Berat ku te diskujtojme te ardhmen e Shqiperise. Shqiptaret jane te paret qe filluan luften per pavaresi kunder Perandorise Otomane nepermjet projektit per  krijimin e shtetit te Aliut,shqiptaret frymezyan edhe popujt e tjere te Ballkanit per liri e pavarsi.Eshte pikerisht ky projekt i Ali Tepelenes qe do te shenoje edhe fillimin e nacionalizmit Shqiptar,krijimi i ketij do te shenoje fillimin e proçesit per memvetesi te Shqiptareve,kryengritjet e mevoneshme ne jug te Shqiperise si dhe ato ne veri,do te ishin vazhdim dhe te frymezuarea pikerisht nga projekti i Ali Pashes per pavaresi,do te pregatisnin terrenin,per kurrorezimin e saj, qe u be gati 100 vjet me vone ne Vlore.Ky projekt nuk u realizua ne kete kohe nga Ali Pasha  per shume faktore dhe mbi te gjitha nuk arriti te siguroj mbeshtetje nderkombetare te fuqive te medhaja te kohes,vedimtare per kete periudhe historike.Fuqite e medhaja te kohes nuk e ndihmuan por perkundrazi u munduan ta perdorin ate dhe shtetin e tij (de fakto) per qellimet e tyre gjeopolitike.Jane te shumta deshmite per kete rol te Ali Pashes dhe shqiptareve ne kete Revolucion,ata do te theksojne e do te ngrene lart kete rol duke i dhene vendin e duhur ne histori.Lamertini per Aliun do te quaj "Skenderbeu i Ri" ndersa historiani dhe studiusi Dionis Skiotis do te shprehet;"Pa kryengritjen e Aliut ,Revolucioni Grek do te ishte mbytur qe ne djep".Pukevili perfaqesuesi i diplomacise Francese te Napolonit ne Janine per kete Revolucion do te thote;"Levizja Greke per pavaresi ne fillimet e saj nuk mund te bente ne asnje menyre pa mbeshtetjen e Ali Pashe Tepelenes" .Ndersa austriaku Jakob Philip Fallmerayer do te shprehet se:"Revolucioni per pavarsine e Greqise ishte nje Revolucion Shqiptar dhe jo Grek".Por edhe historiani Anglez William Miller do te shprehet; "Ali Pashe Tepelena,Luani i Epirit eshte rruga qe te çon drejt Revolucionit Grek te 1821".Finley ne vepren e tij per Revolucionin Grek do te shprehej;"Historia e Revolucionit Grek do te mbetej kryesisht e panjohur nese rendesia e elementit shqiptar,i cili ishte i perhapur ne shoqerine ushtarake te Perandorise Osmane nuk vleresohet ne kontributin e tij te plote". Rilindesi jone i madh, Sami Frasheri do te shprehet se;" Greket duhet ta permendin me respekt e nderim te madh emrin e Tepelenasit,sepse per here te pare ideja e shtetit te pavarur ne pjesen Jugperndimore te Europes Osmane lindi ne mendjen e Ali Tepelenes."

Free Blogger Albert Pasho