Epigrama ne mermer e Kalase te Ali Pashe Tepelena ne Janine.1815.

 Kjo epigrame ne mermer ishte vendosur siper portes jugore te kalase,ajo i referohet perfundimit te punimeve per rikostrucionin e kalase te Janines ne vitin 1815.Rrjeshtat e fundit e prezantojne Aliun si pas arrdhes i Pirros te Epirit,dhe ne kete moment te historise si Pirrua i Ri..Eshte shkruajtur me element bizantim me germa ne relieve.Gjysma e pese rrjeshteva te pare jane te demtuara:

..........................................me force te re

.........................................ne mes te flakes

.........................................kerkoja ndihme

.........................................nuk do te kishte mundur kurre

.........................................ajo çfare kishte nevoje

per te ndezur edhe nje here zjarrin.

per tu ribere, e ringritur

per ti pasur perseri te reja murret

si i deshironin sundimtaret e shkuar

kerkonte gjithmone riberje

edhe pse kane kaluar shume shekuj

e bashke me ta shume udheheqes e sudimtar

asnjeri nuk mundi te merrte guximin

te tregohej nje njeri bamires ne kete vend

e megjithese vitet kalonin

e pamundur te vihej nje gurre i vetem

Burri shtetit Ali Pasha,Vezir i fameshem iEpirit

pasarrdhes i te fameshit Pirro,

si nje Pirro i Ri,

i dha jete kesaj kalaje.

Free Blogger Albert Pasho

Letra e Ali Pashes Tepelenes per Mbretin e Anglise George IV

 " Une kam lindur ne nje toke te Shqiperise,e quajtur Tepelene,nga prinder fisnike,djale Pashai.Babai im,si dhe para arrdhesit e mi i sherbenin rajonit duke ndihmuar banoret e tij.Me vdekjen e babait tim une mbeta vetem ne moshen gjashte vjeçare.

Atehere miqte dhe armiqte dhe te gjithe ata qe kishin marre favore nga babai im u kethyen kunder meje si luane te furishem per te me prere fytin.Por i Plotefuqishmi qe kishte vendosur tashme qe une te jetoja gjate dhe te ngrihesha ne nje grade te lavdishme,me hoqi nga dhembet e tyre dhe me ruajti nga çdo e keqe.Ai jo vetem me dha hua krahun e tij te fuqishem por gjithashtu me mundesoi te shkateroja disa nga armiqte e mi me lufte ose ti largoja ata.Keshtu me vullnetin e Zotit kam fituar aq shume lavdi saqe sovrani im me ka mbuluar me nderime,me pasuri dhe kam grumbulluar thesare te pashtershme.

Pasi u ngjita ne majen e madheshtise dhe te pasurise luftova te gjithe armiqte e mi,disa i permbysa duke i ndjekur me hekur e zjarr,te tjeret i nenshtrova,zoteroj  gjithe Shqiperine dhe disa rajone te tjera,asgjesova te poshterit dhe vrasesit.I kam nderuar te drejtet,i rrita te vegjelit.I kam pasuruar te varferit dhe kam perulur mendjemedhenjte.

E megjithate,megjithese isha bere jashtezakonisht i pasur dhe i lavdishem nuk u kenaqa kurre,ambicia ime per lavdi ishte e pashuar".

Kjo leter eshte botuar nga shtypi i kohes ne France "La Quotidienne" ne Janar te 1821,bashke me kete leter Aliu i kishte derguar Mbretit te Angilse dhe nje potret te vet Aliut,ku paraqitet ne kembe me nje leter ne dore.Ne kete potret Aliu kishte pozuar pothuajse nje vit me pare mund te behet fjale per vitin 1819 ose 1818.Fatkeqesisht ky potret nuk eshte i njohur per publikun e gjere,shpresojme qe nje dite te dali nga arkivat.

Sipas Leake kete leter Ali Pasha e firmosi si;"Gorvenatore Generale i Janines dhe Trikalles"

Free Blogger Albert Pasho

Letra e Dr.Ludwig Frank kryemjeku i Ali Pashe Tepelenes, Janine 1806.

 Revista gjermane "Allgemeine Geographische Ephimeriden" e publikuar ne Weimar,ne vitin 1806 boton nje leter te mjekut gjermen Dr.Ludwigh Frank  qe i  kishte derguar kesaj reviste.Letra ben fjale per emerimin e tij si krye mjek i Ali Pashe Tepelenes ne oborrin e tij ne Janine,letra ben fjale edhe per udhetimin e tij nepermjet Sarandes dhe Delvines per te arritur ne Janine,pershkruan keto vende dhe njerezit, karakterin e tyre.

Letra

Sapo kam mar nje leter te Dr . Frank nga Janina te dates 15 Maj 1806.Edhe pse revista jone ka botuar shume letra te tija ne te kaluaren,lexusi nuk do te habitet te lexoj perseri lajme nga ai.Koha nuk i lejoj atij te bente udhetimin ne Afriken Veriore dhe Oriente si do te deshironte,keshtu u kethye ne Italine e Veriut ku u emerua shef i Spitalit Ushtarak.Ne te njejten kohe mer nje leter ku i propozohet te mar vendin si krye mjek ne oborrin e Ali Pashe Tepelenes ne Janine.Para ardhesi i tij ne kete pozicion ishte plagosur keq dhe ishte rende,kjo ndodhur gjate nje dalje te tij me kuaj bashke me Pashain.Ali Pasha i kishte derguar nje leter doktorit te fameshem qe ne kete periudhe ndodhej ne Vjene,ky ishte konsultuar me nje nxenes te tij dhe nje te aferm.Keshtu pranoj dhe shume shpejt u nis per te mar kete detyre te re.

Ne oborrin e Ali Pashes

Edhe pse nuk mund te them qe jetoj i lumtur ketu,kam arsye te forta te jem veçanarisht i kenaqur nga Pashai,ku jam krye mjek i tij.Pashai eshte burre i shume dhuntie(talent),eshte shume popullor dhe aspakt i veshtire.Ka nje dashuri te veçante per Francen, njef e pranon meritat dhe kapacitatin e Imperatorit Francez (Napoleonit).Nuk jam i detyruar te vesh veshje orentale ne oborri e tij dhe i shikon me kenaqesi qe mbaj veshur uniforme ushtarake Franceze te doktorit,me te cilen ndihem i lire sikur te jetoj ne France.

Udhetimi

Per te shkuar nga Korfuzi ne Janine egzistojne dy rruge.Njera Preveza,Salagora,Arta edhe pse kjo eshte me e gjate per shkak te gjirit (do te udhetojme ne Jon) dhe tjetra gjate Sarandes.Duke ditur qe do te kaloj nepermjet Salagoras ne te ardhmen zgjodha Saranden.Nga Arta ne Salagoras duhen 4 ore dhe pastaj 10 te tjera per te arritur  ne Janine.Kurse nga Saranda 3 dite.

Saranda dhe Delvina

"Kjo qe quhet Agios Saranda ka dy shtepi,qe jane ne dispozicion te doganiereve.Pak me larg mund te shikosh rrenojat e qytetit te vjeter qe ska asqe per te treguar.Ndersa ketu nuk nund te gjeja kuaj ne numer te mjaftushem per te trasportuar familjen dhe sherbetoret e mi,isha i detyruar te ndaloja ketu.Diten tjeter shkuam ne Delvine qe eshte 4 ore nga ketu.Edhe pse nuk mund te thuhet qe eshte nje qytet i madh,eshte shume i shtrire aq sa nje shtepi nga tjetra eshte 100-150 metri larg.Siper nje kodre te madhe gjendet nje kala qe me pajisje te duhur te altilerise me  muncione,mund te jete e mbrojtur shume lehte."

Delvina

"Diten e dyte kemi arritur ne Delvine,nje fshat i madh ne nje pozicion te bukur.Kisha arsye te isha i lumtur e te falenderoja Zotin qe kishim arritur pa na ndodhur gje.Po te mos kishim pasur kuaj kaq te mire do te ishim rrezuar ne ndonje humnere.Sepse gjusma e rruges kalonte ne buze te shkembenjeve,qe me vinin te drithurat vetem ti mendoja,qe vetem pamja e tyre mund te trembte edhe udhetarin me te zote."

Janina

"Diten e trete me ne fund arritem ne Janine,pasi kishim lene pas kraheve 12 ore te rruges se vjeter.Sa me vinte keq qe nuk kisha mar rrugen Preveze.Salagora-Arta,ku do te kishim gjetur kuaj dhe ushqim ne krahasim me rrugen qe kisha zgjedhur.Janina nuk gjendet ne nje rrafshanalte te gjere ,si kane shkruar gabimisht disa gjeograf,por ne nje lugine te gjere ne brigjet e nje liqeni te bukur.Nje pjese e qytetit eshte ne kembet e nje kodre.Shume e bukur rruga kryesore qe nis nga njera skaj e qytetit dhe mbaron ne tjaterin.Pallati i Pashait ndodhet ne nje pjese toke ne formen e nje gadishulli ku shtihet liqeni.Pjesa ku eshte ndertuar pallati dallohet nga pjesa tjeter e gadishullit dhe brigjet jane plot ma shkembenj te thepisur.Perpara Ali Pashes  ketu ishin shtepi te vjetra pa sistem qe ai i shkaterroje njera pas tjeteres per te ngritur pallatin,qe edhe pse nuk ka nje linje arkitektonike qe ne ne Europe pelqejme,ka gjithashtu diçka te pelqyeshme.Pallati i Pashait dhe ndertesat e tjera te ketij gadishulli jane te mbrojtura nga nje murr.Perballe pallatit ne liqen gjendet nje ishull ku eshte nje fshat me tre manastire.Liqeni Janines eshte shume i pasur me peshq por ndodhen vetem pese specie.Ka dhe shume gamberi dhe bretkosa shume te medhaja.Megjithate greket pelqejne brektosat e per kete eshte shume veshtire te gjesh ndonje.Janina eshte nje qytet antik,ndertuar ne vitet e fundit te Imperit Kristian,themelusi duhet te kete qene nje fareGiovani.Qyteti i vjeter duhet te kete qene tek gadishulli ku gjejme akoma gjurme te pallateve antike."

Banoret dhe karakteri tyre.

"Dhe tani i dashur mik,po te shkruaj disa fjale per karakterin e njerezve ketu.Janina ndodhet ne luginen e Moloseve ne Epirin Antik,por banoret e tanishem nuk kane asgje te perbashket me ta.Pushtusit e ndryshem qe kane kaluar ne kete vend,e mbi te gjitha te fare besimi mbushur me supersticione,bene qe çdo gjurme e vjeter ose te ndryshonte ose te zhdukej.Banoret e sotem jane njerez naiv,analfabet,te pa qendrushem e te pa bese.Vetem ne qytet gjen njerz te shkolluar dhe te ndershem.Ne pergjithesi merren me tregti dhe me pak me te tjera zanate.Banoret nga natyra jane njerez gazmor,ju pelqejne te kercejne dhe ushqimi i mire.Grate e tyre jane shume te bukura,po te kishin lirine qe kane grate ne France,besoj se do te abuzonin me shume se ato Franceze.Ne leteren tjeteren do te shkruaj per bukurite ketu dhe nje udhetim ne Thesali"

P.S. Per lexuesin, si eshte shkruar edhe ne titullin e ketij botimi,Dr Frank ne karieren e tij pasi ka qene kryemjeku i Ali Pashe Tepelenes,me pas do te jete dhe mjeku i Arçi Dukeshes se Parmes Maria Luisa vedova e Napoleone Bonaparte.

Biografia e Ludwigh Frank;Deutsche Biografien,Carlo Speranza,Cenni biografici del Cavaliere Luigi Frank,Parma 1825.

Free Blogger Albert Pasho

Letra e Napoleone Bonaparte drejtuar Ali Pasha Tepelena ne 17 Qershor 1798 Malte.

 Malte,17 Qershor 1798

Ali Pashes

Miku im shume i respektuar,pasi ju kam ofruar urimet e mia me te mira per begatine dhe ruajtjen e jetes tuaj,kam nderin t'ju informoj se e njoh perj kohesh simpatine qe keni per Republiken Franceze,gje qe do te me bente te deshiroja te gjeja nje menyre per t'ju dhene prova te vleresimit qe kam per ju.

Meqe sot rasti mu duk i favorshem,u nxitova t'ju shkruaj kete leter miqesore,dhe kam urdheruar nje nga ndihmesit e mi ne terren qe t'jua sjelle,t'ju dorezoje personalisht.

E kam porositur gjithashtu qe t'ju beje disa propozime ne emerin timdhe meqe nuk e njeh gjuhen tuaj,ju lutem mte zgjidheni nje perkthyes besnik dhe te besueshem per bisedimet qe do te kete me ju.

Ju lutem t'i jepni besueshmeri gjithçkaje qe ai ju thote nga ana ime dhe ta ktheni menjehere tek une me nje pergjigje te shkruar ne turqisht nga vete dora juaj.

Ju lutem pranoni urimet e mia te miradhe sigurine e perkushtimit tim te sinqerte.

Bonaparte.

Free Blogger Albert Pasho

Koka dhe Yafta e Ali Pasha Tepelena ne Konstandinopol,historia e saj sipas Robert Walsh.

 

Populli do ti kendonte "Nje varr i vetem se nxinte dot lavdine" kaq e madhe ishte lavdia e Ali Tepelenes e shtrire kjo ne dy kontinente Europe dhe Azi. Qendresa dhe renia heroike e Luanit te Epirit dhe te mbare Shqiperise fjalet e tija para vdekjes ;" Nuk meret koka e Ali Tepelenes si koke skllavi"do tja ngrinin edhe me lart lavdine.Kjo koke pikturuar nga piktoret me te medhenje te kohes se tij,qe bashkebisedonte plot hiresi me Bayronin e madh,kjo koke qe luante me diplomacite e medhaja te kohes Frances e Anglise te Rusise e Austrise,kjo koke qe Porta e Larte e kishte kerkuar prej shume kohes pas shume aleancash e intrigazh do te arrinte me ne fund ne Kostandinopol.Diten tjeter pas vrasjes,varrimi madheshtor dhe i bujshem ne Janine te trupit te tij prane Eminese se dashur,i urdheruar ky varrim nga Hurshit Pasha,ne te njejten kohe koka e tij do te merrte rrugen per ne Stamboll e shoqeruar nga 300 ushtare.Po si qendron historia?.Per kete Robert Walsh nje klerik dhe shkrimtar Irlandez i cili ka qene deshmitar okular ne kete histori, duke qene kapelan ne ambasaden Britanike ne Stamboll ne kujtimet e tija botuar ne Londer ne 1828: "Narrative of a Journey from Constantinopole to England", do te shkruaj dhe pershkroje me hollesi e detaje kete histori,ai shkruan;"Ne Kostandinopol ne kete periudhe flitej se Aliu po udhetonte drejt qytetit dhe nje Tartaravan karro per kete qellim ishte nisur per ti dale perpara dhe te sillte jo Aliun vete por koken e tij ,qe si zakonisht qe derguar per tu ekspozuar si koka e rebelit,arriti ne Kostandinopol ne 23 shkurt dhe u ekzpozua ne 24 ne oborrin e Serraglio per te gjithe ata qe deshironin ta shikonin. Mora nje jeniçer dhe shkova per te pare kete ekspozim qe perdornin orientalet qe nga kohet antike te pa ndryshuar ne kohe.Me qe Aliu ishte nje Pasha koka e tij trajtohej me respekt per rangun qe kishte dhe jo ne menyre te rrendomte si te tjeret tek porta.Koka qe ekspozuar ne nje tabaka vendosur mbi nje shtylle mermeri te ulet,midis portes se pare dhe te dyte te Serraglio,ajo ngjante njelloj si koka e Giovani Battista,ne nje tabaka tjeter siper saj varej Yafta, letra ku qe shkruar akuza e tij si ajo qe ju vihej tek kryqi fatkeqeve kur kryqezoheshin.Ne krah qendronte bostange(ekspozusi) qe mbante nje bakete(shkop) ne dore.Tabakaja ishte rrethuar nga nje grup njerzish te cilet kur ju afrova me ben vend,ekzpozitori duke prekur tabakane u kethye ne menyre qe te kisha nje shikim te plote te kokes ne çdo pozicion,njerzit shikonin pa emozione dhe te pa shqetesuar ne heshtje sikur shikonte kolona e mermerit ku gjendej.Koka ishte thjeshte nje skalpe,dmth nga kraniumi ishte hequr truri dhe pjeset e buta dhe ne vend te tyre ishte mbushur me matriale te tjera,turqit ne keto operacione jane shume te afte per ti bere,ishte bere me nje perpikemeri te tille qe forma e jashtme dhe linjat ishin perfekte,espresione e saj ishte e gjalle aq sa te dukej qe koka nuk ishte ndare nga trupi.Fytyra ishte e zbehte e mbushur jo e prishur dhe shprente karakter.Ishte e madhe dhe e bukur,padyshim i perkishte nje njeriu te beshem dhe nje prani te forte,te jepte pershtypjen e nje njeriu me humor te mire,qe fshihnte si mendoja, nen kete ekspresion te qete,nje zemer te eger e pa ndenja.Pjesa e siperme e kokes eshte calva(pa floke) dhe jep pamjen e ballit shume te gjere.Ne maje te kokes nje tufe e madhe te flokeve gri te gjate qe zbrezin poshte,ne menyren e shqiptareve te sotem dhe te grekeve antik te te njejtit vend.Mjekra e gjate ngjyre gri argjendi rreth 15 centimetra.Ndersa shume persona po lexonin Yaften ekspozuar siper kokes ne murin ne krah,i shpreva jeniçerit deshiren e forte qe kisha per ta pasur une Yaften kur nuk duhej me,duke ditur qe turqit bejne çdo gje per para i propozova nje shume te mire me para.Ja thame deshiren time ekspozitorit dhe pak dite me vone me sjelle Yaften e shoqeruar me perkethimin letrar.Megjenese Aliu ne kete periudhe ishte shume i degjuar ne Europe,kishte ngjallur shume interes per popullin Anglez ne veçanti,nje tregtar ne Costandinopoje mendoje qe do ishte nje ide e mire te blinte koken dhe tabakane dhe ta dergonte ne Angli per ekspozicion atje,u informova dhe ne te vertete ai kishte propozuar nje shume te madhe parash.Megjithate koka ishte rezervuar per nje qellim tjeter me te denje e dekoroz.Midis bashkepuntoreve te tij ishte nje dervish me emerin Sulejman qe ishte nje njeri i besuar i tij ne tratativa te rendesishme.Por ky kishte pasur disa kende veshtrime te ndryshme me Aliun per disa çeshtje,keshtu kishte lene sherbimin prane tij dhe qe terhequr ne nje konvent ku u be dervish.Kur mesoj per vdekjen e mikut dhe padronit te tij,qe shume i shqetesuar dhe kur koka u ekspozua e bleu ate nga boia per nje shume me te madhe se ajo e propozuar nga tregtari.Bleu dhe kokat e tre djemeve te tij dhe nipit,qe qene prere njera pas tjeteres me pretekse te ndryshme.Pasi i varrosi ne kete vend,vuri pllakat e varrit qe une i kisha pare pikerisht para portes se Silivrikipi me qellimin qe te gjithe ata qe do vinin mund te shikonin dhe mund te lexonin historine e tyre.Ne gurin(pllaken) e pare qe shkruar: "Ketu eshte varrosur koka e te shqyarit Ali Pashe Tepelena,Governator i sanxhakut te Janines,qe per me shume se 50 vjet kerkoj pavarsine e Shqiperise".Ne te dytin qe shkruar: "Ketu eshte varrosur koka e Veli Pasha,governatore i Trikalles dhe djale i Ali Pasha, Governator i Janines,qe eshte denuar me prerjen e kokes".Ne gurin e trete:"Ketu eshte varrosur koka e Muhtar Pasha,me dy coda (bishta kali) Komadant i Vlores,djale i Ali Pasha, Governator i Janines qe eshte denuar me prerje koke".I katerti:"Ketu eshte varrosur koka Salih Pasha, me dy coda(bishta kali) Komadant i Leptanos,djale i Ali Pasha,Governator i Janines denuar me prerje koke".I pesti: " Ketu eshte varrosur koka e Mehmed Pasha me dy code(bisht kali) Komandant i Delvines ,djali i Veli Pasha Governator i Trikalles,denuar me prerje koke".Te gjithe keta pllaka(gurre varri) kane daten Gemazeel aheer 1237,qe eshte Shkurt 1822 ne kalendarin tone".

Free Blogger Albert Pasho

"The Black Arnaut" 1868 (Afro-Shqiptar).Afrikanet ne Shqiperi.

 " The Black Arnaut" 1868.(Afro-Shqiptar)

Nje afro-shqiptar ne kete fotografi me veshje tradicionale shqiptare,fustanella ne vitin 1868.Keta afro-shqiptar benin pjese ne komunitetin shqiptar te Ulqinit.Ata jane pas arrdhes te sklleverve afrikan qe sherbyen ne kohen e parandorise Otomane si skllever ne Shqiperi sidomos gjate periudhes se pashalleqeve Shqiptare si ai i Shkoderes dhe Janines.Kujtoj ketu qe Ali Pashe Tepelena kishte nje vella Isufin qe Veliu e kishte me nje skllave afrikane, abisinese te haremit te tij.Nderkohe ky komunitet u integrua ne shoqerine shqiptare duke folur shqip dhe perdorur zakonet dhe tradicionet tona.Kjo foto eshte bere ne Bukuresht ne Rumani ne vitin 1868 nga fotografia Hungarese Carol Szathmari.

Free Blogger Albert Pasho

Tablloja : La folie d'Haydee, Charles Louis Muller 1848.Vajza e Ali Pashe Tepelenes.

 The Madness of Haydee, Charles Louis Muller 1848

Il Palais des Beaux-Arts de Lille,France.

Kjo tabllo e piktorit francez Charles Louis Muller (1815-1892) i cili eshte nje piktor i tabllove me teme historike,midis shume punimeve te tija ecelente,na sjelle edhe kete pikture qe titullohet "Çmenduria e Hajdise" behet fjale per vajzen e Ali Pashe Tepelenes, kjo skene eshte trajtuar nga ky autori i frymezuar nga romani i Aleksander Dumas "Konti i Monte Kristos" qe bashke me romanin tjeter "Tre Muskultjeret" jane romanet me te fameshme dhe me popullor te ketij shkrimtari.Kjo tabllo gjendet ne Muzeun e Arteve te bukura ne Lile te Frances.

Free Blogger Albert Pasho

Scettri Ali Pashe Tepelenes,Luanit te Epirit, simbol i pushtetit dhe fuqise se tij.

 Scettri (Topuzi) simbol i pushtetit dhe fuqise te Ali Pashe Tepelenes.

Scettri (Topuzi) se bashku me shpaten e kuroren e byzyliket jane simbole te pushtetit dhe fuqise te Mbreteve.Keto simbole jane shume antike dhe perdoreshin qe ne kohen e faraoneve ne Egjypt.Edhe Aliu kishte Scettrin e vet,kjo jo vetem per te treguar fuqine dhe pushtetin e tij si Zot i Epirit, dhe sundues i me shume se gjusmes te Greqise dhe Maqedonise dhe vete Shqiperise.Aliu qe shqiptari qe shtriu territoret e veta me shume se asnje shqiptar tjeter pas Aleksanderit te Madh.Projekti i tij jetik per krijimin e Mbreterise Kushtetuteshe i cili nuk u perkrah dhe u minua njekohesisht nga fuqite e medha te kohes kishte qellim ti bashkonte edhe pashallekun e Shkoderes per te cilen Aliu beri perpjeket e veta.Perveç kesaj ky simbol kishte dhe simboliken e vet ne shtetin e Aliut ajo tregonte se ai sundonte ne trojet e veta i pavarur nga askush dhe kjo perdorej ne ceremonite zyrtare kur priste perfaqesues zyrtar te mbreterive te tjera.Me kete ai shprehnte barazine e tij si i barabarte ne mes te barabarteve.

Ne friken s'e njohim, s'e njohim meshiren,

Keto nuk i njeh kush lufton per Vezirin,

Qe kur leu Profeti,s'ka pare Gjusmehena,

Nje trim kaq te madh sa Ali Tepelena. (Byron)

Free Blogger Albert Pasho