Auguste Boppe diplomat,konsull dhe ambasador i Frances,mimster i Frances,historian,oficer i Legjonit te nderit ne librin e tij me titull Shqiperia dhe Napoloeone (L'Albanie et Napoleon 1797-1814),botuar ne Paris 1914 do te trajtoj marredheniet e Frances te Napoleone Bonaparte me Shqiperine dhe njekohesisht ate me pashain e Janines Ali Pashe Tepelenes dhe politikes se ndersjellte mes tyre si dy faktor te rendesishem ne kete hapsire te Europes. Çeshtja e madhe të "daljes në det", e cila është një nga më të rëndësishmet e problemit Evropian dhe që për Mesdheun Lindor eshte specifike, tani na paraqitet nën një aspekt të trefishtë, Adriatik, Salonica, Dardanelles.M. Boppe ka marrë si fushë të tij të studimit atë që tërhoqi më shumë vëmendje në kohën e shfaqjes së vëllimit të tij, dhe ka zgjedhur si kufijtë e tij vitet 1797-1814. Kjo periudhë është, në të vërtetë, interesante në më shumë mënyra dhe ne shume ane. Viti 1797 shënoi braktisjen nga Venecia të zotërimeve shekullore te saj ne Mesdhe. Një pushtues i ri mori në zotërim ishujt në hyrje të Adriatikut,ne detin Jon. Ai planifikoi ta bënte Korfuzin një bazë të rendesishme ushtarake dhe detare, e cila do të siguronte komunikimin e saj me Lindjen, dhe kështu rihapi çështjen joniane, e cila do të zgjidhej rreth gjashtëdhjetë vjet më vonë nga zbatimi i parimit të kombëve. Së fundi, falë kësaj gjendjeje te re dhe te luhatjeve politike që sjell ky moment, pushtuesi i ri përpiqet të ngreje një mbretëri për vete në kete bregdet, duke luajtur në mënyrë të njëpasnjëshme ose njëkohësisht me të gjithë ata me të cilët duhet të merret, dhe kështu përuron në mënyrë karakteristike periudhën moderne të çështjes Shqiptare. Bonaparte në fillim përshëndeti rritjen e pushtetit të Aliut, të cilën shpresonte ta përdorte. Pasi zotërimet e reja franceze nuk perfshinin vetem ishujt jonianë, por përfshinin edhe Butrintin, Parga, Vonica, Preveza dhe kufizoheshin me ishujt Jon Si rezultat marredheniet me pashain e Janines i cili ishte zoterues i ketij territori ishin të pashmangshme. Keto marredhenie ishin jetëshkurtër. Që nga viti 1798, veprimi i flotës ruso-turke i detyroi trupat e Republikës të evakuonin ishujt dhe varësitë e tyre; Aliu mezi kishte pritur arrdhjen e kësaj flote në ujërat e Jonit për të na përzënë nga Butrinti dhe për të na perzene me afro 15.000 shqiptarë nga qyteti i Prevezës, i cili u mbrojt nga 440 ushtare francezë. Një betejë epike, një nga më pak të njohurat dhe më të lavdishmet në historinë tonë, detajet e së cilës duhen lexuar – si dhe ato të martirizimit të gjatë të pësuar nga të mbijetuarit nga turqit dhe shqiptarët – në tregimin e saj të botuar shtatë vjet më vonë nga kapiteni i shtabit Bellaire. Ishte e nevojshme të hakmerrej për sjelljen famëkeqe të Aliut, sapo rrethanat ta lejonin, ose të paktën të mos e harronin kurrë kete ngjarje. Bonaparte, i cili nuk duket se e ka parë në fillim se me çfarë banditi duhej të merrej, gaboi të kalonte dënimin mbi këto fakte dhe të lejonte veten të trajtohej keshtu nga dinakëria e Pashait. Republika Septinsulare sapo ishte krijuar nën mbrojtjen efektive të Rusisë; Aliu, i paaftë për të kryer planet e tij me anë të atyre, operacionet e të cilëve ai kishte favorizuar më parë, bëri përparime të reja me francezët. Një konsullatë e Francës u krijua në Janina, të cilës ju besua Pouqueville, dhe më pas filloi ajo që M. Boppe e quan një periudhë iluzionesh reciproke, por që ishte mbi të gjitha një periudhë iluzionesh franceze. Ajo vazhdoi deri në vitin 1807, kur Traktati i Tilsitt i ktheu Ishujt Jon Francës dhe keshtu Aliu u bë përsëri de fakto armiku ynë i deklaruar. Fitimtar mbi Suliotët e cila ishte rezistenca e tij e fundit në Shqipëri. Napoleoni, nga ana tjetër, i favorizoi Suliotet por tërthorazi, sepse ishte në ankth për të kursyer reagimin e Portës se Larte, Prandaj ai refuzoj oferten nga Ibrahim Vlores, rivali i mposhtur i Ali Pashës; ky i fundit bëhet zoterues i padiskutueshëm i Epirit dhe bregdetit shqiptar, ai nuk mban më asnjë rezerve ndaj nesh; Zvarritja jone ishte e padobishme; Franca ka përballë saj në këto pjesë një kundërshtar me të cilin tani duhet ta llogarisë seriozisht. Në vitin 1811, Perandori vuri në dukje zyrtarisht se "butësia dhe politeizmi nuk vlejnë asgjë në sytë e një njeriu të kalibrit të këtij brigandi" dhe mendoi se t'i shpallte luftë, duke i kërkuar Portës se Larte që "t'i besonte atij hakmarrjen e saj kundër këtij rebeli". Por çeshtja është bërë njëkohesisht me e ndërlikuar. Aliu mbështetet në ata kundër të cilëve po luftonim në atë kohë. Ngjarjet jashtë Ishujve Jonianë dhe Shqipërisë do të vendosin fatin e këtyre vendeve. Francezët përfundimisht u distancuan prej saj në vitin 1814. Aliu mbeti në kundërshtim me Portën dhe Britanikët. Ai nuk u dorëzua deri tetë vjet më vonë, ndoshta jo aq nga goditjet e sulltanit sesa nga vetë teprica e krimeve të tij. Këto, shkurtimisht, janë faktet për të cilat i kushtohet ky libr i zotit Boppe. Ai shtoi një shtojcë kushtuar organizimit dhe fatit të të ashtuquajturit regjiment shqiptar, të formuar në Korfuz me epirotët që kishin ikur nga Ali Pasha dhe disa prej të cilëve së shpejti do të dalloheshin në Luftën revolucionin Grek. Ky është një kapitull interesant në historinë e Greqisë moderne, dhe gjithashtu formon një plotësim të dobishëm të asaj që është shkruar. Për këtë vëllim Z. Boppe ka përdorur mirë veprat mjaft të shumta të paraardhësve të tij; Ai përdori doreshkrimet e udhëtarëve, kontrolloi një mori dokumentesh arkivore dhe kishte në dispozicion dokumentet e gjeneralit Donzelot, nga të cilat ai tërhoqi shumë informacione të pabotuara. Kjo vepër është si ajo e një diplomati, ashtu edhe e një historiani, dy cilësi që nuk janë kurre pak.
Free Blogger Albert Pasho
Nessun commento:
Posta un commento