Ali Pashe Tepelena, nje jete lufte per Shqiperine ( Ars Grigorij L'vovic, arkivat Ruse)

 Fuqia e Sulltanit po dobesohej gjthnje e me shume,duke perfituar nga kjo Ali Pashe Tepelena ndogji me vendosmeri dhe fuqimisht, politiken e zgjerimit dhe konsolidimit te Pashallekut te tij.Zgjerimi me marjen e ketyre territoreve u be ne disa drejtime te ndryshme.por lufta me sistematike dhe aktive e tij ishte ajo venies se Shqiperise nen sundimin e tij.Kjo shpjegohet nga keta faktore.Shqiperia ishte larg nga qendra e Perandorise,dhe nuk ishte qeverisur drejteperdrejte nga Porta e Larte.Ndersa zgjerimi me marjen e sanxhaqeve te qeverisura nga governator te emeruar nga Stambolli,do te kish çuar Ali Pashen ne konflikt ushtarak me Sulltanin,qe Aliu deshironte ta evitonte.Ne te njejten kohe,venie e Shqiperise nen sundimin e tij,do ta fuqizonte ne menyre te ndjeshme fuqine ushtarake te Pashallekut te Janines,dhe do te kufizonte mundesine e sulmeve ushtarake te Portes se Larte kunder tij.

Origjina shqiptare e Ali Pashes dhe lidhjet e tija politike te shtrira ne te gjitha krahinat e Shqiperise favorizonin planin e tij.Ai gjeti mbeshtetje ne feudalet e vegjel shqiptar dhe vegjeline.Keta perbenin pjesen me te madhe te mbeshtetesve te tij,si zyrtar ushtarak dhe ne administrate.

Ali Pasha kerkoje te perdorte per qellimet e tija, fshataret shqiptar mysliman,te cilet sherbyen ne ushtrine etij,ku Aliu ju jepte nje rroge te rregullt.Ka shume raste ku Ali Pasha vendosi shqiptaret ne pika te rendesishme strategjike te zotrimeve te veta,duke ju dhene dhe toke.

Per zbatimin e planeve te tija,Ali Pasha vazhdoje te kerkoje qe te vendoste lidhje politike te drejteperdrejta me fuqite Europiane.Ne kete kohe,Francia filloi te zhvillonte nje rol gjithnje e me aktiv ne Ballkan.Ne Qershor te 1797,pas renies se Venedikut,trupat francese zbarkuan ne Ishujt Jone,qe me pare i perkisnin Venecianeve.Edhe e ashtu quajtura Albania-Veneciana,pra Butrinti,Parga,Preveza e Vonica ne bregdetin meridional te Shqiperise dhe ne Epir,kaloj nen kontrrollin e Francezeve.Keto ndryshime te rendesishme politike nuk e gjeten te pa pregatitur Ali Pashen.Akoma me perpara qe francezi te mernin ishujt e Jonit,Aliu dergoi agjentet e tij ne Itali tek gjeneral Napoleone Bonaparte,komadanti suprem  i ushtrise francese, fituse,per ti afruar sherbimet e veta dhe per te kerkuar mbrojtje.

Imperatori ardheshem shikonte tek Pashai Shqiptar,nje mundesi mbeshtetje per zbatimin e planeve te tija te medhaja per pushtimin e Orientit dhe u pergjigje  ne menyre te favorshme per kerkesat e Aliut.Ne udhezimet qe Bonaparte i dergoj ne 10 Nentor 1797 krye komadantit francez ne ishujt Jone,Gjeneral Gentili thekson;"Eshte ne interesin e Republikes qe ky Pasha te forcohet shume,te eleminoje armiqte e tij, qe te behet nje princ i forte,ne menyre qe ti afroje sherbimet e tij Republikes".Ali Pasha perdori kontrrollin e autoritetit  francez mbi ishujt e Jonit, per marjen e territoreve te tjera ne Shqiperine Jugore.Ne 1997 drejtoi anijet e tija nepermjet kanalit te Korfuzit (qe venecianet ja kishin ndaluar me pare) dhe mori pjese te Himares si Porto Palermo dhe Saranden.

Duke pregatitur fushaten e Egjiptit,Bonaparte shpresonte qe ne shenje vleresimi per ndihmen e dhene, Ali Pasha do te kundershtonte Sulltanin ose te pakten do te bante nje pozicion neutral te favorshem perkundrejt Frances.Gjate udhetimit per Egjipt,Bonaparte dergoje ndihmesin e tij Lavalete ne Korfuz nga Malta.Lavalete do te shkonte ne Janine per te bashkebizeduar ne rruge konfidenciale me Ali Pashen,ku do ti komunikonte qe Bonaparte besonte tek ai,qe kesaj here mund te "kontribonte ne lavdine ,dhe fatin e tij".Por ngjarjet e bene te pamundur udhetimin e Lavalete ne Janine.

Ali Pasha edhe pse mbante lidhje te ngushta me perfaqesuesit francez,,kerkoj qe te mos varej vetem nga interesat dhe kalkulimet e tyre.I fameshmi admirali i flotes detare Ruse F.F.Ushakov,qe pati mundesi te mbante relacione politike me sunduesin e Janines per disa vjet,e pershkruan keshtu;"Eshte nje njeri i zgjuar dhe shume mashtrues,kerkon te ndahet nga çdo vartesi,ose per te thene, te jete nje sovran.Eshte e dukshme nga aksionet e tija,qe mbane dhe do te mbaje anen e me te fortit".Situata ushtarake e politike pas fillimit te fushates te Egjiptit,per Bonaparte filloj te zhvillohej jo ne favor te Frances.Kryesore eshte humbja e flotes franceze ne Aboukir nga Nelson,bashkimi i Rusise ne aleancen e dyte kunder francezeve,lindja e aleances Ruso-Turke do te krijojne nje ekuliber te ri fuqive ne Mesdheun oriental.Duke analizuar situaten Ali Pasha vleresoje ne favor te tij,per te vepruar si "vartesi besnik"i Portes  ne luften Franko-Turke qe filloj ne Shtator te 1798.Nje pozicion i tille i hapi rrugen qe te zgjerohet duke mar ish Shqiperine-Veneciane,nje objektiv shume i deshiruar per shume kohe nga Aliu.

Ka shume te ngjare qe ky pasha feudal shqiptar, ishte i shqetesuar per faktin,qe qytetet bregdetare te Shqiperise jugore dhe te Epirit ishin kethyer ne qendra te propogandes revolucionare franceze ne Ballkanin perndimor.Ka prova qe idete demokratike dhe antimonarkise te Revolucionit te Madh Francez,kane pasur nje ndikim ne shtresat e popullesise shqiptare dhe greke,qe banon ne zotrimet e Ali Pashes, e renduar nga fuqia dispotike.Pershembull,ne nje raport te konsullates Ruse ne Bukuresht ne Gushtin e vitit 1797 thekson;"Nga disa dite qarkullojne lajme te arrdhura  ketu,nga raportet nga Rumelia dhe letrat nga Shqiperia,qe ne Gjirokaster dhe ne vendet e shqiptareve,turqit(shqiptaret) ebrejte dhe greket,se bashku me te gjithe tipat e vagabondeve,jane bashkuar me emisaret francez,keta bashkuar ne nje numer deri ne 150 njerez,duke bere nje manifestim tre ngjyres, duke formuar pemen e Lirise".

Ne vjeshten e 1798 ushtria e Aliut pasi kishte thyer qendresen e garnizoneve te vegjel francez,mori Butrintin,Prevezen dhe Vonicen.Ne te njejten kohe shume banor te ketyre qyteteve,te akuzuar per bashkepunim me francezet u ekzekutuan.Praga nuk u mor dot,sepse banoret e saj u vune nen mbrojtjen e admiralt Ushakov,qe errdhi nga deti Jon me nje skuader anijes.Pas perzenies te francezeve nga ishujt nga forcat Ruso-Turko nen komanden e Ushakovit,ne ishujt Jone u formua nje shtet autonom ,Republika e Shtate Ishujve nen proktektoriatn Rus.Nga viti 1799 deri ne vitin 1807 ishujt Jon ne detin Mesdhe ishin bazat operative te flotes ushtarake Ruse.Gjate ketyre tete vjeteve,linden relacione te tensionuara edhe ndonjehere armiqesore te autoriteteve Ruse te Ishujve Jon dhe komshiut te tyre te afert kontinental Ali Pasha.Matriale ushtarake ju derguan nga ishujt dhe asistenca te tjera ju dhane bejlereve te Çamerise qe ishin ne lufte me sovranin e Janines.San Pietroburgu nisej nga fakti qe ne rast te pushtimit nga ana e francezeve te Greqise,Ali Pasha do te ishte rrjeshtuar nga ana e tyre.Kjo frike ishte e qarte qe ishte e eksagjeruar.E vertete qe Napoleone duke shpresuar te perdorte Ali Pashen ne luften kunder i rusi ne ishujt Jonian dhe ne zbatimin e planeve te tija per pushtimin e Ballkanit "dorezoje ne erresire"sjelljen e e Pashait te Janines ne 1798.Megjitheate asnje premtim nuk mundej ta shperqendronte Pashain e Janines nga qellimi kryesor ate te forcimit te fuqise se tij ne Shqiperi dhe Epir.

Nga fundi i vitit 1803,pas shume vjet lufte mori nen sundim krahinen e Sulit.Humbja e Sulit do tju jepte nje goditje te rende bejlereve te Shqiperise Jugore,qe kishin zhvilluar nje lufte te ashper kunder Pashait te Janines,qe ruset i quanin aleat.Fuqizimi i pozites te Ali Pashes alarmoi  edhe rivalin e tij verior Ibrahim Pashe Bushatin.Ky filloi te nderhynte ne punet e Shqiperise jugore duke mbeshtetur armiqte e Ali Pashes,me vone i nxitur nga Porta,qe emeroi Aliun governatore te pergjitheshem te Rumelise ne 1804,hyri ne konflikt te hapur ushtarak me sovranin e Janines.Ne Shtator 1805 u zhvillua nje beteje e pergjakeshme ne rrethinat e Ohrit,te cilen Ali Pasha ja doli te ndaloje perparimin e ushtrise se Bushatit te Shkodres.

Lufta e ashper me bejleret kundershtar ne Shqiperi qe mbeshteteshin nga Porta e Larte,dhe problemet e brendeshme dhe te jashtme me Perandorine Otomane gjithnje ne rritje,shtyne perseri Ali Pashen qe te hidhte veshtrimin nga Rusia ne kerkim te nje mbeshtetje te jashteme. Ne Maj te 1806 ne nje takim me konsollin Rus ne Janine G.Flory,Ali Pasha deklaron qarte bindjen e tij politike;"Jam nje mysliman,por jo nje fanatik,urrej divanin tim(Turqine) dhe kontrrollet e tija,ndjeh renien dhe parashikoje zhdukjen e saj.Deshiroje te jetoje me nder ne kete pjese te voget qe qeverise dhe te vdes si nje njeri ne fuqi."Ne rast se Rusia do ta ndihmonte per te çuar deri ne fund me sukses luften kunder bejlereve Çam,Pashai i premtoj te prishte komplet aleancen me francezet,dhe te luftonte ne krah te Rusise neqofse do te fillonte perseri lufta ruso-turke.Ne fund per te arritur disa marreveshje,Pashai i kerkoi nje takim me perfaqesuesin ne Poliponez te Alesandro I dhe ne ishujt eJonit,G.D.Mocenigo dhe me krye-komandantin e forcave ushtarake Ruse ne Mesdhe,admiralin D.N.Senyavin.Ky takim megjithate nuk u be per arsyen se,kur ne fund te vitit 1806 filloj realisht lufta ruso-turke,Ali Pasha e shikoj me te favorshme,te pakten ne fazen e pare te luftes,qe te vepronte si"governator besnik" i Portes.

Pas Paqes se Tilsit te korrikut 1807, e gjithe situata politike ushtarake ne Ballkanin perndimor ndryshoje perseri,ne vend te trupave ruse ne ishujt jon e zune trupat franceze.Pushtimi i dyte i ishujve Jon nga ana e francezeve e keqesoje ne menyre te shpjete relacionet e francezeve me sovranin e Janines.Politika agresive e Impero francez paraqiste nje kercenim te drejtperdrejt per zotrimet dhe Shqiperine ne pergjithesi.

Edhe perpara Tilsit,francezet ishin vendosur ne Dalmazi,ne kufirin verior te Shqiperise.Pushtimi i ishujve Jon dhe Parges,me garnizonet franceze te tyre ju dha atyre nje pozicion te forte ne konfront te jugut te vendit..Jo i kenaqur nga kjo,Napoleone vendosi te vinte kembe direkt ne territorin shqiptar.Qeveria franceze pretendoje Butrintit,nje nyje e rendesishme e rrugeve ne Shqiperine jugore.Kjo pike do te ishte bere baze per pushtimin e Turqise Europiane.Ne Kostadinopol ku ambasadori francez Sebastiani kishte fituar nje influence te madhe ndermjetesoi per lejimin e dhenies te butrintit nga Porta.Ne Mars te 1808 komandanti i trupave franceze ne ishujt Jon,gjeneral Berthier,i kerkoi Ali Pashes te boshatiste Butrintin brenda 10 diteve,duke e kercenuar se perndryshe do te pushtonte me force.Ne te njejten kohe marshalli Marmot qe komandonte trupat ne Dalmaci,filloi pregatitjet per te marshuar me trupat e tija drejt Butrintit,duke kaluar permes gjithe Shqiperise.

Planet agresive te gjeneraleve francez shkaktuan indinjacion ne Shqiperi.Nje nga ushtaraket rus qe bente nje udhetim ne portet e Adriatikut ne pranveren e 1808 shkruan;"Shqiptaret po pregatiten ta sheshin shtrenjte jeten per pavarsine e tyre.Fatekeqesia e frikeshme e njerezve te vrare tashme gjate pushtimit francez, ka krijuar nje shpirt bashkimi mes tyre".Te dy governatoret e fuqishem shqiptar,Ibrahim Pasha i Shkoderes dhe Ali Pasha i Janines,vepruan se bashku ne kete moment kritik dhe mbajten nje pozicion te vendosur kunder pretendimeve te francezeve.Ibrahim Pasha riforcoje ne menyre te ndjeshme garnizonet ne kalate ne kufi me Antivarin(Bar) dhe rriti numrin e pergjitheshem te ushtrise se tij,nga 12 mije ne 30 mije.Ali Pasha çoj perpara fuqishem pregatitjet ushtarake,perpara nje qendrese te vendosur.Gjeneralet francez nuk do te guxonin te perdorin forcen ne Butrint, ky qendroje ne duart e Ali Pashes.Tentativa e deshtuar te vendosej ne Shqiperi,ishte nje nga te parat deshtime te politikes te pushtimit te Napoleone,ne ate kohe ne kulmin e fuqise se vet.

Pas ngjarjes se Butrintit,raportet mes Frances dhe sovranit te Janines moren ne karakter te hapur armiqesor.Ne kete situate,nuk qe e veshtire per Ali Pashen te vendoste lidhje te ngushta politike me Ingliteren,kundershtari me i vendosur dhe i papajtushem i Frances.Londra ishte e interesuar direkt qe te mbeshtete sovranin e Janines,ne perdorimin e aksioneve ushtarake kunder pozicioneve franceze ne detin Jon.Perveç kesaj ju dha nje vend i rendesishem ne politiken strategjike te Ingliteres ne Ballkan.Ne konteksin e luftes ruso-turke ne zhvillim,kur Franca dhe Rusia ishin duke negocuar ndarjen e territoreve te Sulltanit ne Europe,qeveria Britanike kerkoje te siguroje nje pozicion te forte ne pjesen perndimore te Ballkanit.Anglezet furnizuan Ali Pashen me pajise ushtarake me shprese qe te ndermerte operazione ushtarake kunder trupave franceze ne Korfuz.Megjitheate Ali Pasha nuk rrezikoj te merte nje sulm te vendosur,por preferoj te perdorte pajiset ushtarake te anglezeve per ti perdorur per qellimet e tija te momentit te nenshtrimit te Shqiperise jugore.

Ne Maj te 1809,ushtria e Aliut me 10-12 mije veta,pushton pashallekun e Beratit,dhe ne fillim te vitit tjeter mer kalane e Beratit,qe deri atehere ishte konsideruar e pa pushtushme ne Shqiperi.Ibrahim Pasha i Beratit ju dorezua fituseve.Ne te njejtin vit Ali Pasha perfundoje me sukses luften e tij kunder bejlereve te Çamerise.

Ne 1810 mori Himaren,qe per shume vjet kishte mbrojtur autonomine e saj me vendosmeri.Edhe pse superioriteti i forcave armike,himariotet luftuan deri ne fund,mbaruar municionet  luftuan per tre dite me shpata.Vetem kur Ali Pasha mori fshatin e Vunojit me ndihmen e baksisheve,sulmoje nga shpina Himariote dhe i mposhti.Fati i Himares ishte vendosur.Pasi vendosi trupat e tija kudo,Ali Pasha dogji fshatrat e Himares dhe vendosi shume nga banoret ne vende te ndryshme te zotrimeve te tija.

Ne 1 Gusht 1811,ushtria e Aliut duke vazhduar ne marjen e Shqiperise jugore hyne ne Vlore.Ali Pasha arrestoje bejleret lokal dhe sekuestroje pasurite e tyre.Perparimi i Ali Pashe detyroje bejleret e mbetur te Shqiperise jugore te bashkojne forcat.Ne mes te te njejtit vit 1811 formojne nje lidhje te re kundra tij.Kjo perbehej nga Mustafa Pashe Delvina perfaqesues i familjes se madhe bejlere te Delvines,Selim Koka bej i Gjirokasteres,te Kardhiqit,Zulatit.Numri i forcave ushtarake te lidhjes ishte 10 mije vete.Gjirokastra dhe Kardhiqi ishin qendrat kryesore te saj.

Ali Pasha ju kundervu menjehere kesaj lidhje.Ndermori te parin sulm ne Gjirokaster,dhe duke perdorur dredhine mori qytetin pa luftuar ne Dhjetor te 1811.Ne Shkurt te vitit tjeter,qyteti i Kardhiqit u dorezua.Ali Pasha do te shenoje suksesin e tij,me nje masaker kunder banoreve, me te cilen familja e tij ishte ne armiqesi nga shume kohe.Rreth 700 banor te pa armatosur u vranene vend,te tjeret u zune rrobe.Dhjetra bejlere te medhenje te zene ketu,me ne krye Mustafa Pashen,u derguan ne Janine ku u ekzekutuan.

Si rrjedhim ne pranveren e 1812,e gjithe Shqiperia jugore ishte nen dominimin e Ali Pashes.Sulltan Muhamed II e njohu kete situate duke emeruar djalin e Ali Pashes,Mukhtar Pasha si sovran te territoreve qe me pare ishin qeverisur nga Ibrahim Pasha.

Vendosja e pushtetit te Ali Pashes u shoqerua me sekuestrimin e pronave te tokave.Sekuestroi pronat e bejlereve te Shqiperise jugore dhe bleu shume prona nga fshataret per pak te holla,duke perdorur presion dhe metoda agresive.Kethry keto prona ne çiflik dhe ish pronaret ne vartesi te tij.Gjate sundimit te tij Ali Pasha u shendrua ne pronar te me shume se njemije çifliqe.Ndau pjese te pronave te sekuestruara midis besnikeve te tij,bejlere Shqiptar.Ishte gjate kesaj periudhe qe lindi ne Epir nje shtrese e konsiderushme e pronareve shqiptar te tokave.Qe u vendosen kryesusht ne Janine,Parga,Pramithia dhe Filat.

Te arrdhurat e vazhdushme te tyre si dhe te ardhurat nga fshtaret i dhane mundesine jo vetem qe te jetonte ne luks,por te mbante dhe nje ushtri te perhershme rreth 10-15 mije ushtar.Shpenezoje edhe shuma te medhaja per bashkepuntoret e tij,kryesisht bejleret e vegjel shqiptar,dergoi baksishe te medhaja bashkepuntoreve te Sulltanit,duke siguruar aprovime zyrtare nga Porta per çdo aksion te bere nga ana e tij.

Megjithate Ali Pasha nuk ishte i kenaqur nga marja e Shqiperise jugore,ai deshironte edhe Shqiperine veriore pashallekun e Shkoderes.Planet e sovranit te Janines u favorizuan nga lufta mes bejlereve.Pas vdekjes se Ibrahim Pasha  erdhi ne fuqi Mustafa Pasha  ne 1809.Ky eshte perfaqesuesi i katert i dinastise se Bushatllinjeve, do ti duhej te bente nje lufte te gjate kunder shume armiqeve si ne Shkoder dhe ne Zadrim te mara nga kapedani Mirdites Preng Lleshi dhe sundusi Lezhes Sulejman Aga.

Ali Pasha nderhyri aktivisht ne luften e bejlereve duke vepruar ne aleance me kundershtaret e Mustafa Pashes.Ne fund te 1811 dhe fillim 1812,filloj pregatitjet per nje fushate ushtarake kunder Shkoderes.Fushata do te fillonte ne veren e vitit 1812,por ne kete vit ndodhen nje varg ndryshimesh ne situaten nderkombetare.

Vendosja komplet e pushtetit te tij ne Shqiperine jugore nga ana e Aliut,ndodhi ne tre vitet e fundit te luftes ruso-turke nga 1806-1812.Duke perfituar nga fakti qe Porta ishte angazhuar ne lufte me Rusine,Ali Pasha vazhdoje operacionet ushtarake ne jug te Shqiperise pa pengesa.Megjithate per Rusine lufta e zhvilluar nga Ali Pasha ne Shqiperi  rezultoi e favorshme.Per nje arsye te rendesishme.Si eshte shprehur  agjenti britanik M.U.Link,do te thoshte;"Nje aksion(diversiv) ndermare ne favor te armikut te jashtem te Portes,pra Rusise.Ne aspektin e vazhdimit te luftes ruso-turke dhe kercenimit ne rritje te Napoleonit,qarqet qeveritare ruse arriten ne konkluzionin qe ishte e nevojshme te shtyhej sovrani i fuqishem shqiptar ne nje kryengritje te hapur kunder Portes dhe ta detyronte keshtu Porten te firmoste paqen me Rusine.

Ne udhezimet qeveritare te admiralit P.V.Chichagov,emeruar ne Prill 1812 krye-komandant i ushtrise te Danubit,urdheron;"Te hyhet ne negociata me Ali Pashen dhe ti jepet shpreshe per pavarsine dhe per kontributin e tij te njfet si mbret i Epirit,kerkohet te formohet nje ushtri speciale me shqiptare nepermjet te ftuarit dhe mbi te gjitha nepermjet nje rroge te mjaftushme".Por nje muaj me vone u firmos paqia e Bukureshtit dhe dosdoshmeria per te vendosur kontakt me sovranin e Epirit u zhduk.Fundi i luftes ruso-turke,qe lane duar te lira Portes dhe invasioni i Napoleone ne Rusi,e detyruan Ali Pashen qe te nderpriste te tjera marje territori ne Shqiperi.

Ne vitin 1812 Ali Pasha arriti kulmin e fuqise se tij.Perdorimi i zgjuar dhe akut i kontradicioneve internacionle ne vitet e para te shek XIX,shendroi sovranin e Janines dhe pashallekun e tij,ne nje faktor te rendesishem te politikes Ballkanike dhe çeshtjeve orientale.Anglia,Franca dhe Rusia mbajten perfaqesuesit e tyre diplomatik ne oborrin e Janines.Agjente zyrtar dhe jozyrtar "udhetuan" drejt brendesise te Shqiperise,ku asnje i huaj kishte shkelur deri ne kete shekull.Personaliteti i jashtezakoneshem i sovranit te Janines,menyrat orientale te oborrit te tij,ngjallen interes ne Europe.Udhetaret qe shkuan ne Shqiperi per motivi zyrtari o per kuriozita kane lene kujtimet e udhetimeve te tyre.Kujtimet e tyre treguan per here te pare ne bote per lexuesit Europian kete vend,qe deri atehere kishte qene vend i panjohur.Edhe poeti i madh anglez Byron,qe vizitoi Shqiperine e jugut ne 1809,la nje deshmi poetike per shqiptaret dhe Ali Pashen.Simpatia e thelle per banoret dhe vendin antik ne Adriatik ju dhuroje vargje ne poemen"Pellegrinaggio di Childe Harold".

Free Blogger  Albert Pasho

Pavaresia e popujve te Ballkanit, e ka zanafillen tek Ali Pashe Tepelena.

Europa e shek te XIX  do te karakterizohej nga shume levizje e ribelione,ma veçenarisht do te karakterizohej nga levizjet nacionaliste.Era e nacionalizmit kishte filluar te frynte shume fort ne Europen e asj kohe. Ballkani si pjese e saj por nen sundimin e Perandorise Otomane,do te perfshihej gjeresisht nga levizjet nacionaliste per pavaresi.Ky territor kishte qendruar gjate nen sundimin dhe administrimin e Perandorise Otomane,levizjet per pavaresi te ketyre popujve, do te mernin shkas nga faktoret e brendeshem dhe te jashtem njekohesisht.Faktori i brendeshem do ishte midis te tjerave dhe   gjendja e tyre e renduar social ekonomike,shume e veshtire e shoqeruar kjo nga ngritja e vazhdushme e taksave per keta popuj nen sundimin osman.Kjo do te vinte si pasoje, se Perandoria Otomane duke mos u zgjeruar dot me ne territore te reja pushtimi, nuk do te rritej me ekonomikisht,kjo do te shenonte dhe fillimin e renies se saj ekonomike dhe ushtarake.Keshtu shfrytezimi akoma me shume i popujve nen sundimin e saj do te behej nje domosdoshmeri primare,kjo do te shoqerohej me rritej me te madhe te taksave dhe mbledhjen e ushtareve, per te perballuar luftrat e ndryshme ne kete periudhe.Ne arsyet e jashtme qe ndikuan ne keto levizje nacionaliste te popujve te Ballkanit,ishin ato;si lufta per pavaresi ne Amerike dhe Revolucioni Francez, si dhe propaganda e shteteve perndimore ne mbeshtetje te levizjeve per pavaresi te popujve te Ballkanit,si dhe ndryshimi i balancave gjeopolitike dhe ekonomike ne kete rajon.Pashalleku i Janines, si me i madhi dhe me i fuqishem i gjithe Perandorise Otomane,si nga ana social ekonomike dhe ushtarake, nen sundimin e Ali Pashe Tepelenes do te perfshihej nga keto ndryshime.Pashalleku i tij do te shendrohej ne epiqender te ketyre levizje per pavaresi,ku fuqite e medha te kohes do te angazhoheshin dhe investonin shume forte per kete qellim,si ne burime njerezore por edhe ne ato ushtarake e gjeopolitike.Eshte pikerisht kryengritja dhe qendresa e luanit te Epirit Ali Pashe Tepelenes qe do jap nismen ketyre levizjeve per pavaresi ne 1820.Kjo kryengritje dhe qendrese e tij do te influenconte e ndihmonte shume edhe popujt e tjere te Ballkanit,sidomos levizjen greke dhe jo vetem.Edhe pse me pare kishte patur ribelione te ndryshme, si psh atyre te Serbeve ne 1804,e cilet kishin arritur te mernin disa privilegje nga Porta e Larte me traktatin e  Bukureshtit.Por kryengritja e Ali Pashes do te jepte perfundimisht fillimin e proçesit te pavaresise se popujve te Ballkanit.Keto levizje paten reciproritet dhe nderthyrje mes tyre. Sidomos mes levizjes Greke per pavaresi dhe kryengritjes dhe qendrese se Ali Pashe Tepelenes,ky si faktor i rendesishem,pa te cilin kjo levizje Greke do te ishte shtypur qe ne fillimin e saj.Te gjitha zhvillimet e asaj kohe si ato politike ,ekonomike e gjeopolitike ne Europe do te sillnin ndryshime te balancave edhe ne detin Meshdhe,po ashtu edhe ne Ballkan.Komuniteti grek brenda Perandorise,sidomos ai tregtar ne veçanti por edhe ai fetar ishin kethyer nga me te privilegjuarit ne ate kohe.Zhvillimi i tregtise brenda Perandorise do te sillte rritje dhe privilegje kesaj klase tregtare greke, sidomos ne qytet bregdetare te Mesdheut dhe Azise Minore.Kjo klase do te behet mbeshtetja dhe baza e pregatitjes e levizjes Greke,duke investuar ne burimet intelektuale njerezore dhe financiare, duke pregatitur kete terren,mbeshtetur kjo fuqimisht nga fuqite e medhaja Europiane te kohes,si Franca,Inglitera dhe Rusia,te cilat do ta shfytezonin per planet e tyre gjeopolitike ne kete rajon.Eshte Rusia veçanarisht ajo qe do te idejoje,programoje dhe mbeshtese kete klase shume te pasur tregtare greke bashke me Patriakanen e Stambollit te Fanarit per qellimet e saj gjeoploitike ne rajonin e Ballkanit.Rusia qe ne kohen e Katerines se II ne vitin 1781kishte hartuar planin " Projekti Grek" per ndarjen politike e strategjike per keto territore pas renies se Perandorise Otomane. Ndersa situata ne Ballkanin kontinental dhe ne Epir ishte me e nderlikuar dhe me komplekse,kjo per arsyen e kompozimit te saj etnik dhe fetar te ketij territori.Pashalleku i Janines i Ali Pashes ishte pothuajse i pavarur nga Porta e Larte,Janina ishte kethyer ne qendren me te madhe kozmopolite te Perandorise Otomane pas Kostandinopolit, influenca e ngjarjeve Europiane dhe Amerikane,si dhe rrymat ideollogjike te kohes si iluminizmi dhe ato nacionaliste do te ndikonin ne Pashallekun e Ali Pashes ne menyre te rendesishme dhe te drejteperdrejte.Keto realitete e situata ne kete rajon do te kulmojne me kryengritjen dhe qendresen e Ali Pashes ne 1820,per te cilen Aliu kishte vite qe po pregatitej si ne planin ushtarak dhe ate diplomatik per ti dhene jete juridike shtetit te tij te pavarur,ndersa levizja e Morese  do te fillonte ne 17 Mars 1821 do te perfshinte gjithe Morene dhe ishujt ,pas pregatitjeve paraprake qe kishin bere me pare me krijimin e "Shoqates se Miqeve" ne vitin 1814 ne Odesa te Rusise.Keto levizje,si kryengritja e Ali Pashes si levizja greke per pavaresi si dhe levizjet e popujve te tjere te Ballkanit do te kishin reciproritet dhe nderlidhje mes tyremes tyre.Kur filloi levizja Greke 1821 Ali Pasha kishte nje vit qe po bente luften e tij kunder Perandorise Otomane ne aleance edhe me "Shoqaten e Miqeve".Me fillimin e levizjes greke ne mars te 1821,ne krye te "Shoqates se Miqeve" ishte zgjedhur Aleksander Ispilantis pasi Kapodistria e kishte refuzuar kete post edhe pse ai kishte mbeshtetjen e shumices se anetareve te kesaj shoqate.Aleksander Ispilanti do te hynte me trupat e tija ushtarake(ruse) ne Moldavi e Valachia ne mars te 1821,me qellimin e vetem qe afronte nga ana e vet serbet dhe popullesite e tjera te ketyre rajoneve,me shumice te besimit ortodoks.por kjo tentative e tij rezultoi e deshtuar ne fillimet e saj.Pjesa me e madhe e udheheqesve ushtarak te levizjes Greke ne kete  ishin pregatitur ne oborrin e Ali Pashes dhe kishin  sherbyer  per te.Ata ishin te shumte si Androutsos,Diakos,Tsansas,Bakola,Karaiskakis e shume te tjere.Armatolet qe sherbyen per Ali Pashen,ishin shume te pregatitur nga ai,keshtu atyre armatolet te fese ortodokse ju ishte besuar siguria e provincave te pashallekut te tij.Ali Pasha perkrah ngritjes se xhamive dhe teqeve ngrriti edhe shume kisha ortodokse si dhe sinagoga,ai i perdori prifterinjte e tyre edhe si agjent te tij,Ali Pasha e perdori elementin fetar ortodoks grek edhe per qellimet e tij diplomatike.Te gjitha keto veprime te tij paten efekt te dyfisht reciprok,ai kontriboi ne levizjen greke per pavaresi,dhe nga ana tjeter i perdori per interesat e veta,ate te shtetit te tij.Ne veren e vitit 1820 Ipsilanti do te merte udhezime nga  Kapodistria kur ata u takuan bashke.Kapodistria ishte i mendimit qe greket do te perfitonin nga lufta midis Ali Pashes dhe Perandorise,dhe duhet te ishin gati per te shfrytezuar kete opurtunita.Ndersa Ali Pasha kur filloi lufta ju drejtua grekeve te "Shoqates se Miqeve",per te cilen ai kishte dijeni nga shume kohe me pare.Aliu nga ana e vet mendoj ti perdor ne avantazh te tij keshtu do te kishte edhe mbeshtetjen e ruseve duke ditur lidhjen dhe rolin e tyre me grekerit.Per kete arsye Aliu do te takoje ne Prill te 1820 Paparregopovlos i cili sherbente si perkethyes i konsulit Rus ne Patra,dhe do ti kerkonte ketij ndermjetesine me Ruset,dhe te shkonte ne Preveza per ta takuar konsulin Rus. Ne momentin e pare Paparregopovlos nuk e pranoi kete kerkese te Aliut,dhe per kete situate bashkebizedoj me peshkopin e kishes te Badras.Ky nuk qe dakort me Paparregopovlos dhe e keshilloj qe duhet nxjere perfitim nga kjo situate,prandaj duhet ta pranoje kerkesen e Aliut dhe te takohej me konsullin Rus per te ndermjetesuar.Peshkopi i tha ketij qe te beje presion deri sa Ruset ti shpallin lufte Sulltanit,duke i thene se interesi Aliut.interesi i Ruseve dhe i grekeve bashkohen ne kete pike,prandaj duhet te shkosh ne San Pietroburg per ti treguar situaten Kapodistres(theksoje ketu qe Kapodistria ishte minister i Jashtem i Rusise,ne kete periudhe).Paparregopovlos pranoj kerkesen e Aliut,pasi dhe u bind per seriozitetin e tij me kete çeshtje,por udhetimi per San Pietroburg u shtyhe ne kohe.Pra Ali Pasha kerkonte bashkepunimin me Ruset,per te permiresuar situaten e tij dhe te ripregatiste kryengritjen e tij karshi Portes se Larte.Te dy dmth Aliu dhe Paparregopolovos lajmeruan komandantet ushtarak dhe peshkopet e Morese,qe te ishin gati per shperthimin e kryengritjes te pergjitheshme.Edhe pse Ali Pasha ne kete periudhe kerkoje edhe ndihmen e Austrise dhe Anglise per kete situate ne te cilen ndodhej,por e shikonte qe e vetmja mundesi per te dale nga kjo situate qe plani Ruso-Grek.Ky plan do ti sherbente Aliut edhe ne aspektin e luftes se tij, qe te bante te bashkuar njerezit e vet nen komanden e tij.Nderkohe Armatoli nen sherbimin e tij kishin filluar qendrese kunder osmaneve ne gjithe Rumeline,ju beri thirrje luftetareve qe kishin ikur ne Ishujt Jon Klefteve dhe Sulioteve te ketheheshin dhe ti bashkoheshin atij,duke ju premtuar kethim ne Sul dhe paga si furnizime ne armatim dhe municion.Keta filluan te kethehen dhe te vihen ne sherbim te luftes se Aliut ne fillim,por me zhvillimin e ngjarjeve te mevoneshme,me renien e shume qendrave te rendesishme ne Rumeli dhe marjen etyre nga osmanet, duke pare qe te dy palet po benin  loje te dyfishte ,"Shoqata e Miqeve " do te linte aleancen me Aliun.Kjo do te sillte si pasoje kalimin e luftetareve te Aliut ne kampet e tjera,si ato osmane dhe ato te levizjes greke.Ushtria e Aliut qe kishte rreth 50 mije vete ne fillim te kryengritjes se tij do te pesonte  humbje te madhe ne njerez.Po ne kete fenomen ka edhe faktore te tjere qe ju bashkengjiten kesaj.Te tille mund te permendim amnestine qe osmanet ju afruan bashkepuntoreve te tij,interesat e ngushta personale te bashkeountireve te Aliut lidhur kjo me pronesine e tokes e shume faktore te tjetre.Por situata ne terren ishte me e nderlikuar,per kete flasin oservatoret e huaj qe analizuan kete situate.Ata theksojne se qe ne kampin turk linden xhelozi dhe ambicje,qe u shoqerua dhe ndarje ne mes pashallareve osmane qe kishin arrdhur per te luftuar.Popullata civile do ti bashkohej levizjes se pergjithshme rebele,situata e tyre ishte renduar shume kjo per shkak se osmanet grabisnin,pasuri,kafshe, ushqime per vete dhe kafshet e tyre,osmanet perdoren  dhune ndaj banoreve civile te pafajshem.Kjo do ta bente ribelimin ne mase te popullsise ne Ballkan dhe kete rajon veçenarisht.Ne kete situate brenda kesaj kryengritje u krijuan shume grupe te ndryshme,te paret ishin Suliotet qe ne fillim do te lidheshin dhe luftonin per Ali Pashen,tjeter grupim ishte ai i krereve te Armatoleve qe ashtu si Suliote dhe Kleftet ishin te lidhur me komitetin e "Shoqates se Miqeve" ne Korfuz.Kreret e tyre me te degjuar si Androutos,Varnakiotis,Tsagas,Stournaris e Makris qe mund te konsiderohen dhe udheheqesit ushtark te levizjes Greke.Keta ne fillim te Janarit 1821 do te takohen ne ishullin e Santa Maura per organizimin e levizjes Greke,dhe vendosen te ndjekin dhe ti bashkohen kryengritjes se luanit te Epirit,Ali Pashe Tepelenes dhe te perhapin kryengritjen bashke me te ne gjithe Rumeline.Ne kete takim do te merte pjese edhe Elias Mavramichalis djali i liderit te Manit ne More.Pra si shikohet ishin disa levizje lokale mes tyre.Ndersa komiteti qendror i "Shoqates se Miqeve" qe ishte ne Stamboll dhe udheheqesi i saj Ipsilanti qe ndodhej ne jug te Rusise kane vepruar pas arrdhjes se ketyre lajmeve nga terreni.Pasi Sulltani kishte shtypur kryengritjen ne Moldavi dhe Valchia ishte e domoshdoshme te shtypte kryengritjen e Ali Pashe Tepelenes dhe levizjen e grekeve qe kishte filluar ne More.Hurshit Pasha dergoi Mehmet Pashen ne More dhe ne Prill Hasan Pashen si mbrojtes i Nafios.Shume anije dhe ushtare ishin gati te niseshin per ne More ne muajin Korrik,perpara tyre ishin derguar 70 anije.Perveç ketyre 120 anije qe ishin pjese e flotes se Mehmet Aliut te Egjiptit dhe 130-140 anije te grumbulluara nga Algjeria dhe Tunizia dhe te tjera provinca osmane ishin duke arritur ne More.Ndersa nga toka ishin ngarkuar te shkonin me 50-60 mije ushtar Behram Pasha e Haci Bekir Pasha governator i Karaman.Edhe governatori i Alesandrias po shkonte ne More me ushtrine e tij nepermjet Nafios.Porta e Larte po luftonte ne dy fronte edhe per shtypjen e kryengritjes se Ali PasheTepelenes edhe ate te levizjes greke ne More, njerezit e Ali Pashes ishin edhe ne mes te levizjes greke."Shoqata e Miqeve" po pregatiste urdhera te shkruara persa i perket linjes se aksionit te luftes,qe tregojne qarte rolin e Ali Pashes ne kete bashkeveprim reciprok e te ndermjetem ne mes ketyre levizjeve ne Ballkan ne kete periudhe historike.Keshtu artikulli i dyte i katert dhe i peste i kesaj urdherese te "Shoqates se Miqeve" do te thoshte;

Art 2-"Ne qofse Ali Pasha do te ishte ne gjendje te rezistonte deri ne ribelimin e Serbeve,Porta e larte do te kishte ndare forcat ne dy fronte ate te Aliut dhe atij Serbe,dhe keshtu levizja greke mund te vazhdonte lehtesisht ne ribelimin e saj.Por edhe ne qofshe Ali Pasha do te ishte eleminuar nga osmanet,keta nuk do te ishin ne gjendje te forconin trupat osman kunder levizjes se krereve grek sepse pjesa me e madhe do te ishte derguar ne Serbi.Por edhe ne qofse disa nga kreret grek te levizjes do te ishin mundur, vazhdimi i kryengritjes se  serbeve do te jepte mundesine qe pjesa tjeter e levizjen greke me kreret e saj te vazhdonte.

Art 4-Nje i derguar special do tju dergohej krereve te levizjes, nen mbrojtjen e Ali Pashes,qe do te mundesonte dhe perpiqej te bashkonte dhe organizonte grupet e ndryshme ne kete lufte.

Art 5-Ne qofse ky i derguar do te arrinte ne Janine perpara se Aliu te humbte, do te kerkonte te bente nje marreveshje ne mes Aliut dhe krereve te levizjes greke,per te bashkevepruar dhe kordinuar veprimet ne mes tyre.

Ne nje leter derguar nga Paparregopovlos  inspektorit te pergjitheshem te "Shoqates se Miqeve" te dates 20 Shtator 1820 thuhet;" Se dalja e nje fermani kunder Ali Pashes nga Porta e Larte,si pasoje e rebelimit te tij,do te ishte nje oportunita qe nuk duhej humbur". Duket qarte qe greket duan ta perdorin Aliun per qellimin e tyre.Inspektori pergjitheshem dergoi nje urdherese krereve te levizjes qe ishin akoma ne sherbim te Ali Pashes ku ne artikullin e dyte te kesaj urdherese ju kerkohej;

Art 2 -" Te mbanin aleancen me Ali Pashen edhe pasi osmanet te ishin mundur e larguar nga rajoni.Keshtu Ali Pasha do te ishte ne duart e tyre dhe te mos lejonin ate te kethehej ne pozitat e meparshme".Po ne kete urdhrese ne artikullin e katert te saj thuhet;

Art 4-"Qe duhet treguar kujdes i veçante per largimin e popullsise myslimane nga rajoni,me preteksin se mbrojne Ali Pashen,duke mos ndjekur asnje urdher te shtetit osman".Po ne kete urdhrese ne artikullin e peste theksohet dhe;

Art 5-" Notifikohet qe letrat e rekomadimit te arrdhura nga Patriakati derguar krereve te levizjes greke per ti inkurajuar ata qe te lidheshin me osmanet ne lufte kunder dhe per te denuar Ali  Pashen,qe jane arritur me force,se nuk duhet tju binden te tilla rekomandime, kjo per arsyen se Ali Pasha do te perdorej kunder shtetit Osman dhe kur keta te mundeshin,Aliu do te dilte nga kjo lufte i dobesuar dhe keshtu do te ishte ne duart e grekeve".

Eshte e qarte qe edhe Ruset kane dore ne influence ne rebelimin e levizjes greke,dhe "Shoqata e Miqeve"ishte idejuar dhe mbeshtetur nga ta.Kete e deshmon edhe Hurshit Hamet Pasha i cili ne leteren qe i dergon Portes se Larte ne Stamboll,ku deshmon dhe shkruan ngjarjet qe po ndodhnin ne Janine.Ky thekson se ka mar lajmin per nisjen e derguarit special te Ruseve nga Stambolli,dhe thote qe kjo i jep impresionin qe Rusia i ka shpallur lufte shtetit osman.Ai thekson se eshte nje provokacion Rus ne kryengritjen Greke,dhe ishte i mendimit qe Franca dhe Austria do te ndihmonin levizjen Greke.Eshte mesuar qe i Rusi kan e levizur floten dhe e kane prure ne detin Mesdhe,dhe kane sbarkuar 60-70 mije ushtar ne Karli-Eli,keto zera te shperndare ne opinion e gjere kane bere qe te fillojne incidentet e para.Ali Pasha ka derguar trupat e tij ne More dhe ka provokuar greket,po ashtu ai ka dhe njerezit e tij te infiltruar ne ushtrine osmane.Aliu dergonte njerezit e tij si te infiltruar ne rradhet e osmaneve per te krijuar mosmareveshje ne rradhet e tyre,i tille eshte rasti i Odisea nje komandant i Aliut qe e dergoi prane Ismail Pasho Beut,sikur ai kish tradhtuar Aliun,te cilin ky e kish njohur qe me pare dhe i besonte.Aliu kerkoj te kerkoje mosmareveshje te tilla edhe ne Valachi e Moldavi ,po ashtu dhe ne More duke derguar sgjentet e tij.Ne More kete tentative te Aliut, e deshmon nje leter e governatorit te Morese Sahli Aga  qe ne daten 18 Mars 1821 i dergon nje leter Hurshid Pashes ku i shkruan se njerezit e Ali Pashes po provokojne njerezit dhe krijojne ndarje prandaj i nevojiten 500-600 ushtar,dhe hurshidi i konfirmoje qe po i dergon 1500 ushtar per te shuar perçarjen.Po ne te njejten date Salih Aga dergon nje leter tjeter kesaj rradhe ne mbrojtje te Petro Mani qe ishte lider i Manit,ku thuhet qe ishte nje fuksionar i fuqishem dhe besnik i shtetit Osman,por dihej qe ky kishte lidhje me "Shoqaten e Miqeve".Hurshid Pasha mer lajmin qe Ali Pasha po inkurajone kryengritjen ne Mani te Morese dhe i Rusi po i dergojne para kreut te Manit per te pregatitur ushtaret.Per kete situate Hurshid Pasha mendoje te dergoje ushtaret ne Mani te Morese dhe andej ne Janine.Per te rrethuar qytetin.e Manit Hurshidi i duheshin edhe 4-5 anije qe ja kerkoi Sulltanit.Rushid Pasha ishte i mendimit qe rebelimi ne More nuk ishte gje tjeter se rezultat i shteteve te tjera dhe ne menyre te veçante i Ali Pashe Tepelenes.Sulltani i konfermoje kerkesen edhe pse 4-5 anije sipas tij nuk do ishin te mjaftushme per kete situate,dhe kerkoi te mbahej ne burg djali i liderit te Manit.Shteti osman po merte masa kunder Ali Pashes,Porta e Larte dergoi letra dhe urdhera ne te gjitha territoret e saja nen sundim qe te benin kujdes e te mernin masa kunder njerezve te Aliut qe po  provokonin rebelim ndaj Portes ne keto territore,ju kerkonte atyre qe te kerkonin dhe zbulonin,  ti kapnin  ata  dhe letrat e tyre dhe ti dergonin ne Stamboll. Keto letra u derguan pergjate territoreve te Danubit,Vlachia, Voivoda e Moldavia.Kjo deshmon qe Ali Pasha jo vetem kishte shkaktuar ribelimin ne More po e shtrine kete pothuajse ne gjithe Ballkanin edhe ne keto territore larg Janines.Rebelimi dhe qendresa e Ali Pashe Tepelenes do te shenoje çarjen e madhe te Perandorise Osmane,fillimin e renies se saj dhe proçesin e pavaresise te popujve te Ballkanit.Traktati i paqes i Adrianopolit firmosur ne 14 Shtator 1829 midis Perandorise Osmane dhe Rusise,pas luftes qe kishte filluar mes tyre perseri ne vitin 1828 do te konfirmonte pavarsine e Greqise,Serbise dhe principatave Danubiane,ma nuk preku ne asnje menyre sundimin e Sulltanit mbi Shqiperine dhe provincat e tjera te Turqise Europiane(Rumelise).Pra Shqiptaret ishin te fundit ata qe u nenshtruan nga kjo Perandori,pas nje qendrese legjendare per rreth 25 vjet rrjesht nen udheheqjen e legjendarit ,heroit te tyre kombetar Gjergj Kastrioti Skenderbeu.Dhe jane pikerisht shqiptaret qe u ngriten te paret ndaj saj, kesaj rradhe me legjendarin ,luanin e Epirit  dhe mbare Shqiptarise Ali Pashe Tepelenen,i cili i shkundi dhe i ngriti nga apatia shekullore, i drejtoi ne lufte,ku ata u ndihen te gjalle dhe u bashkuan ne nje komb te vetem nen drejtimin e tij.Ai nukdo te pushoje asnje çast te rreshtoje shqiptaret e tij ne nje ushtri shqiptare,kunder nenshtrimit osman,per pavarsine e tyre.Kjo lufte e rezistence e Ali Pashes do ti hapte rrugen dhe do ishte gurri i pare kilometrik i pavarsise se Shqiperise ne 28 Nentor te vitit 1912.

Free Blogger Albert Pasho

Ali Pashe Tepelena dhe qethja luftarake e flokeve.

Qethja luftarake e flokeve (Warrior head shaves), eshte nje praktike e qethjes te flokeve,qe konsiston ne qethjen dhe rruajtjen e flokeve ne pjesen e ballit e siper tij,si dhe ne pjesen e themthave siper vesheve,dhe lenien e flokeve te gjate nga pas qe bien mbi qafe.Kjo tradite e ka origjinen ne thellesite e mijevjeçareve.Por jane shqiptaret ata qe do ta mbajne dhe sjellin deri ne shek XIX,si nje tradite dhe praktike te tyre mijevjeçare, duke e perdorur kete  si nje karakteristike dallushe nga etnite e tjera qe i rrethonin.Kjo praktike e qethjes se flokeve permendet qe ne antikitet nga Plutarku dhe Strabone, nga Homeri tek Iliada dhe egzistonte tek Iliret. Perdorur kjo nga fiset e Helopeve te Epirit dhe atyre te  Amantias ne Iliri me kryeqender Amantia.Shqiptaret deri ne shek e XIX ne te gjitha territoret e tyre si ne Jug e Veri ne Perendim o Lindje e kane pasur praktike dhe tradite te tyre.Kete e deshmojne shume udhetar te huaj qe kane vizituar viset tona,si p.sh. Edith Durham,mbreteresha e maleve Shqiptare.Por deshmine me te qarte dhe kuptimplote te saj do te na japi qendresa dhe lufta e luanit te Epirit Ali Pashe Tepelena.Pjesa me e madhe e pikturave dhe tabllove te kesaj periudhe e ka pasqyruar aq gjere dhe hollesisht kete karakteristike te tyre,Ato do te nxjerrin ne pah dhe do te impresionoje vezhgushin per kete karakteristike te shqiptareve.Kuk ka pikture e tabllo te kesaj periudhe te mos nenvizoje kete karakteristike te luftetareve shqiptar.Kjo praktike nuk eshte thjesht çeshtje  mode, por çeshtje e rendesishme e indentitetit dhe te fuksionalitetit te botes  shqiptare.Ajo do te perdorej kryesisht per arsye luftarake,por edhe per arsye te tjera te veçanta, qe do te thoshte; E para perdorej nga prijesit dhe luftetaret shqiptare dhe deshmonte gadishmerine e tyre qe ishin gati per te dhene dhe jeten ne lufte.E dyta ishte nje praktike fuksionale ne lufte per keto arsye;Duke mos patur floke permbi balle,nuk i pengonte ata ne dyluftime dhe ne lufte,po ashtu zakoni shqiptar i nderit kerkonte qe edhe ne rast se ata do te humbnin jeten,nuk i jepnin mundesi armikut edhe pse te vdekur tju prisnin koken duke i mbajtur nga floket e ballit,duke i munduar ata edhe te vdekur qe ishin.Kurse lenia e flokeve te gjate pas kishte fuksion aq sa tragjik dhe Homerik,qe do te thoshte qe ne rast se ata do te vriteshin,armiku te kish mundesi te lidhte koken kur ta varte,ne menyre qe per te mos ngulur ndonje gje ne fytyre ose koke per ta varur ate ne menyre qe te mos shperfytyroheshin edhe pas vdekjes.Nje arsye tjeter ishte ajo dallushe nga armiku dhe te tjeret,dhe faktikisht ajo qe nje shenje dallushe qe i ndante nga grekerit dhe sllavet.Kjo praktike praktikohej si nga shqiptaret e krishtere ashtu dhe ata mysliman gjate kesaj periudhe.Edhe vete Ali Pashe Tepelena si shqiptar dhe prijes i tyre nuk do te veçohej nga kjo tradite e lashte lufte shqiptare.Ne shumicen e pikturave dhe tabllove per Aliun qe jane krijuar ne kete periudhe,pjesa me e madhe e tyre jane krijmtari dhe fantasi artistike te autoreve te ndryshem.Vetem tre jane te verteta ne kohe reale qe pasqyrojne Aliun e vertete por ne moshe te madhe.Dhe ato jane,ajo me autor, Joseph Cartwright,Louis Dupre dhe Spiridon Venturas.Dhe ne te treja pikturat Aliu na prezantohet me taxhin bektakshi,dhe kete menyre nuk mund te dallojme prerjen e flokeve te pashajt.Dihet dhe eshte pershkruar nga autore te ndryshem qe ne moshe te re,Aliu ishte me floke te gjate biond(verdhe),po ne moshe te madhe si luftetar si prijes i shqiptareve çfare prerje kishte?.Ne pikturen e Duprese per Aliun nuk ka si te mos bjere ne sy,qe te gjithe shoqerusit e Aliut,truproja e tij dhe varketaret kane kete prerje flokesh.Poashtu gjithe bashkepuntoret dhe luftetaret e tij mbajne kete prerje,si shqiptari tjeter i famshem Marko Boçari qe sherbeu per te ne oborrin e tij,si nje nga besniket e tij.Per kete argument jo thjesht estetik por identitar te tij do te ne flase nje deshmimtar okular qe e ka pare nga afer Aliun.Ky eshte kleriku dhe shkrimtari irlandez Robert Walsh qe ne ate kohe sherbente si kapelan ne Ambasaden Britanike ne Stamboll.Ne kujtimet e tija botuar ne Londer ne vitin 1828,"Narrative of a Journey from Constantinopole to Egland" pershkruan ekzpozimin e kokes se Aliut ne Stamboll ku ai vete ka qene i pranishem personalisht.(Per kete histori mund te lexoni ne kete blog ose ne faqen e Fb tim Albert Pasho me titullin ;"Koka dhe Yafta e Ali Pashe Tepelenes ne Stamboll,historia e saj".)Midis te tjerave ja si e pershkruan kete argument;"Pjesa e siperme e kokes eshte calva(pa floke) dhe jep pamjen e ballit shume te gjere.Ne maje te kokes nje tufe e madhe te flokeve gri te gjate qe zbrezin poshte,kjo menyre e shqiptareve te sotem dhe te grekeve antik te te njejtit vend".Kjo koke legjendare qe do te shenonte kohet,kesaj koke qe poetet do ti kendonin vargje,kollosi dhe gjeniu Gette,kesaj koke do ti thurrte vargje lavdie ne poemen e tij, "Neugriechisch-Epirotische Heldenlieder" .Ne majen e malit Olimp,kur shqiponja mbante ne kthetrat e saj kete koke legjendare dhe bashke bizedonte me te per bemat e tij.

Free Blogger Albert Pasho

Armet e Luanit te Epirit,Ali Pashe Tepelena,Krenaria dhe Lavdia e Shqiptarise.

 Me kish njohur Faethondi,me kish rritur Pirrua,

I pari Aliu,Tepelenasi hero,

Zot i plotefuqishem i majave te Epirit,

Gjeneral i pashoq,me kordhe ngahere ne dore.

Ne Janine ushton, Luan burrerori,

Djale i Athinase,edukuar nga Ari.

Prijes fisnik ne pallatet e Pirros qendron

,

Ja ngre moralin papritmas Aleksandrit te ri,

Qe gjurmet e Admanit te pathyeshem ndoqi.

Free Blogger Albert Pasho

"Projekti Grek" 1781, i Katerines II te Rusise

 

                                                                  Katerina II e Rusise

Per te kuptuar situaten komplekse te gjendjes politike dhe territoriale te Europes Orientale,dhe ne veçanti te gadishullit tone Ballkanik, ne fund shek e XVII dhe fillim shek XVIII, duhet te kuptojme shkaqet e ngjarjeve dhe luftrave te kesaj perriudhe historike.Ngjarje qe kane sjelle dobesimin e vazhdushem  dhe renien e Perandorise Otomane,perpara traktatit te San Pietroburgut,midis Perandorise Asburge( Sacro Romano Impero) dhe Rusise,dhe ne fund te saj tentativen  e Perandorise Ruse dhe Perandorise Asburge aleat i Rusise per eleminimin e Perandorise Otomane.Ky plan ambicioz i ketyre dy Perandorive do te mar jete me luften kunder Perandorise Otomane qe zgjati rreth gjashte vjet.KJO LUFTE KISHTE SI QELLIM KRYESOR DHE PRIMAR NDARRJEN E TERRITOREVE MIDIS KETYRE DY FUQIVE,DHE ME DISA TERRITORE LESHUAR DHE DHENE FRANCES DHE ANGLISE,SI DHE RINDERTIMIN E PERANDORISE BIZANTINE NE TERRITORET QE NUK DO TE NDAHESHIN MES TYRE.Per shekuj me rradhe Perandoria Bizantine kishte sherbyer si mbrojtese e Europes nga sulmet qe vinin nga Orienti.Renia e saj ne 29 Maj 1453 me marjen e Kostandinopolit nga Sultan Maometi II,dhe e territoreve te tjera te kesaj perandorie,si dhe zhvillimi dhe fuqizimi gjithmone ne rritje te Perandorise Otomane ne vitet dhe shek e me voneshme,fale tregtise dhe luftra qe zhvilloi kjo zhvilloi per zgjerimin e saj.Marja e ketyre territoreve do te hapte rrugen direkt per te sulmuar Vienen, zemeren e Europes kristiane.Duke u shendruar ne nje rrezik serioz per vete e Europen kristiane.Por zhvillimi i ketyre ngjarje  dhe i luftrave te shpeshta do te sillnin dale ngadale dhe dobesimin e vet Perandorise Otomane. Ky proçes i dobesimit te kesaj perandorie e ka zanafillen pikerisht ne rrethimin e dyte te Vjenes te vitit 1683,qe do te perbeje dhe si aktin e fundit te nje agresioni te Perandorise Otomane ndaj nje fuqie tjeter.Dobesia e ngadalte dhe e vazhdushme e panderprere e Perandorise Otomane,do te behet prehe e qellimeve espasioniste te Perandorise Ruse te Katerines II(1729-1796), Imperatrice e gjithe Rusive dhe Perandorise Asbuge me Imperator Giuseppe II (1741-1790) .Te dy keta do te takohen ne San Pietroburg ku do te nenshkruajne nje traktat aleance,ku do te diskutojne e percaktojne planet e reja shume te rendesishme,per ndarjen politike e territoriale te Europes Orientale perfshi dhe Ballkanin,pas eleminimit te Perandorise Otomane."Projekti Grek" keshtu do te quhej,kjo jo vetem nga ndarja e territoreve pas renies se Perandorise Otomane,por edhe per idene e rindertimit te Perandorise Bizantine,mbi territoret qe do ndaheshin dhe dhene shteteve te ndryshme te Europes.Ne 1762 vjen ne fron Katerina II,quajtur edhe Katerina e Madhe per politiken e saj qe ndoqi si ate te brendeshme dhe te jashtme.Ne vitin 1774 me traktatin e paqes te Kuciuk-Qainarge 21 Korrik 1774,pas fitores se Rusise ne luften Ruso-Turko te 1768-1774,qe ishte nje goditje e rende per Perandorine Otomane,do te arrihet nje akord shume i leverdishem per Rusine,qe parashikonte pavarsine e Krimese dhe dhenia e saj Katerines II,bashke me bregdetin e detit Azov me portet e Azov dhe Tangarog.Nga ana e Sulltanit, Katerina II do te mar te drejten per pasarrdhesit e saj,qe te behen mbrojtes per lirite fetare per nenshtetesit e Perandorise Otomane te besimit te krishtere,ne keto territore,ne kete menyre Katerina e dyte pati pretekstin te nderhyje ne politiken e brendeshme te territoreve veriore te Perandorise Otomane.Me anen e pretekstiti te te drejtave te mbrojtjes se ortodokesve ne Perandorine Otomane,Karetrina II dergoi emisare ,agjente e prifterijnje ne keto territore te Perandorise Otomane si dhe ne Ballkan dhe Rumeli,per te pregatitur terrenin per planin e saj ekspasional te Rusise ne keto territore.Kjo arritje per Katerines II ,nuk do te qe fundi i planeve te saj espasioniste,por perkundrazi.Ajo qe ne vitin 1772 do ti duhej nje aleance e trefishte, me Austrine dhe Prusine per te mar te drejten te avanconte pretese drejt Perandorise Otomane.Politika e jashtme Ruse kalonte nga dy personalitete te dalluar ne luften e pare Ruso-Turko,i pari ishte konte Grigorij Aleksandrovic Potemkin,dhe eshte pikerisht ky qe e bindi Katerinen e dyte te mos bente aleancen e trefishte,se sipas tij i mjaftonte mbeshtetja e Austrise.Dhe i dyti Aleksander Bezbodorodko,dhe eshte pikerisht ky qe ne vitin 1781 kishte pregatitur "PROJEKTIN GREK" nje plan per riorganizimin politik dhe territorial ne momentin qe Perandoria Otomane do te eleminohej.Plani parashikonte ndarrjen e Ballkanit midis Rusise dhe Austrise.Plani parashikonte qe bregdeti i detit te Zi,midis Bug dhe Dnestr,bashke me fortesen Ocakov ti merte Rusia,pas marjes se Besarabia,Moldavia e Vlalachia se tyre nga osmanet.Do te krijohej nje principate e Dacias me keto tre rajone,e pavarur nga Rusia por e governuar nga nje princ ortodoks(qe mendohej nga fuqite e tjera do te ishte princi Potemkin.Dhe me largimin total te turqeve nga Europa,mendohej te rindertohej Perandoria Bizantine e governuar nga Duka i Madh Rus Konstantin Pavlovic Romanov dhe emeruar si Imperatori i Ri.Edhe pse Imperatori i Austrise nuk ishte shume optimist i kesaj ideje,duke menduar problemet e mundeshme qe do te lindin ne Ballkan,Katerina nuk do te hiqte dore nga ky projekt.Ky plan nuk u realizua ashtu si ishte projektuar ne fillimin e tij,kjo edhe per shkak te interesave te fuqive te tjera te medhe te kohes.Por ai pati nje impakt te fuqishem ne kompzimin e territoreve te Europes Orientale dhe Ballkanit ne veçanti pas renies se Perandorise Otomane.

Ne kete harte me poshte,shpjegohet si do te ndaheshin territoret  nga ky plan; "Projekti Grek".

Territoret rredhuar me vize me boje te kuqe do te ishte Perandoria Bizantine e Re,me Imperator nipin e saj Grand Duca Kostantin Pavlovic Romanov.

Territoret rredhuar me vize me boje te kaltert do te ishte principata e Dacia governuar nga konte Grigorij Aleksandrovic Potemkin.

Territoret e rrethuar me vize boje te verdhe,do ti jepeshin Perandorise Asburge.

Territoret e rrethuar me vize boje turkeze jane te Republikes Veneciane.

Free Blogger Albert Pasho.

Ali Pashe Tepelena dhe relacionet diplomatike me Rusine.

                                     

 Kontaktet e para me ruset,  Ali Pashe Tepelena i pati gjate luftes Ruso-Turke 1787-1792,ku ai mori pjese per llogari te Portes se Larte ne kete lufte,ai pati kontakte me gjeneral ushtarak e diplomat ruse,si dhe me princin Potjomkin me ane te nje leter kembimi mes tyre.Qe ne vitin e pare,qe Ali Pashe Tepelena u be Pasha i Janines ne1788,filloi tratativat diplomatike me fuqite e medha te kohes,qe ishin perfshire ne luften e tre Perandorive,e mbi te gjitha keto tratativa me Ruset,edhe pse Perandoria Otomano ishte ne lufte me Ruset qe nga viti 1777.Ali Pashe Tepelena imagjinonte krijimin e shtetit te tij qe do te shtrihej ne gjithe Ballkanin,dhe pse jo te zvendesonte Perandorine Otomano ne kete rajon.Per kete bashkepunim me Ruset rruga e komunikimit me Carinen e Rusise Katerinen ishte Liberios Benakis,konsulli Rus ne Korfuz ne kete kohe nen kontrollin  Venecian.Keshtu projekti i tij,ai i krijimit te shtetit te tij te pavarur, do te paraqitej dhe merte forme vetem tre vjet me vone qe ai u be Pasha i Janines1788 ,ne Qershor te vitit 1791 pasi kishte bere takime me ruset ne fillim te ketij viti lidhur me problematken e krijimit dhe shkeputjes se shtetit te tij.Ne fillim te vitit 1791 ne shkurt,sipas historianit rus G.L.Arsh ne dokumentat e nxjera nga arkivat e flotes luftarake ruse,shkruhet se tratativat filluan nga ana e Aliut."Ai (Aliu) nepermjet Lasalit i transmetoi Benakit dhe emisarit rus ne Sicili,gjeneralit Psaros,se ai(Aliu) mendon te kaloje ne anen e Rusise",emisari rus ju pergjegj se kete premtim te tij,ne emer te qeverise mund tja jape vetem princit Potjemkin.Zhvillimi i ngjarjeve ne vazhdim ne mars te po ketij viti,sipas G.L.Arsh do te evidentojne nje ngjarje po ne keto dokumenta,per nje marreveshje midis gjeneral Psaros dhe Ali Pashe Tepelenes per hartimin e nje "sulmi" nga flota ruse.Gjenerali Psaros e beri kete edhe per nje arsye tjeter perveç ndihmes per Aliun,dhe kjo qe qe te arrin sa me pak trupa nga ana e osmaneve ne front.Sipas G.L.Arsh  kur Sulltani dergoi nje urdher Aliut qe bashke me 20 mije ushtare te tij ti mbashkengjitjesh ushtrise perandorake ne frontin e luftes. Aliu nuk e kishte pritur mire kete urdher,dhe per te mos ju bindur ketij urdheri,ne kte rast e ndihmoi plani i gjeneral Psaros me te cilin kishin rene dakort me pare.Gjeneral Psaros sajoi nje leter per kreret e fshatrave shqiptare e greke,qe keta ne daten 1 Mars 1791 te ndihmojne floten luftarake ruse, se ne te kunderten fshatrat e tyre do te digjeshin dhe shkateroheshin.Kete leter ja dergoi Aliut,i cili nga ana e tij ja dergoi Portes se Larte,duke njoftuar kete se gjoja e kishte mere kete leter nga kryepleqte e fshaterave shqiptare e greke,bashke me kerkesen per ndihme.Keshtu Aliu kerkonte "falje" Portes se ishte i detyruar qe pjesen me te madhe te ushtrise duhet ta linte ne mbrojtje te bregdetit dhe fshatrave,prandaj nuk ishte ne gjendje te zbatonte urdherin e derguar.Ne vazhden e ketyra ngjarjeve,ne Qershor te vitit 1791,ne ishullin e vogel te Kalamos,perfaqesusi i Aliut i kerkoi Gjeneralit Rus, Tamara, komandant i flotes Ruse ne detin Mesdhe,qe ti dorezonte Princit Potjomkin,nje projekt marreveshje bashkepunimi me Rusine me tete pika,kjo marreveshje eshte shkruar ne ferngjisht.Ky dokument tregon idete dhe vizionin e Ali Pashe Tepelenes per krijimin e shtetit te tij te pavarur,qe ne fillim te heres,dhe tere jeten e tij ja kushtoje ketij qellimi. Marreveshje-bashkepunimi tete pikat e saj;

1-Ali Pasha angazohet te mare pjese bashke me greket,ne nje kryengritje per te zbuar turqit nga Ballkani.Per kete qendrim ai kerkon sigurime per njohen e tij si sundues i pavarur i pashallekut,per njohen e territorit te tij qe duhet zgjeruar ne te arrdhmen dhe per ushtrimin e lire te fese nga myslimanet.

2-Nga ana e vet,ai zotohej ti trajtoje njelloj si myslimanet,ashtu dhe te krishteret dhe ti pranoje ata si ne administrate ashtu dhe ne ushtri,duke patur si parim te vetem aftesine e tyre.

3-Taksat do te unifikohen per te gjithe banoret,greke apo shqiptare,mysliman apo te krishtere qofshin.

4-Do te largohen fuksionaret e larte turq me prirje armiqesore ndaj tij.

5-Aliu pranon qe Rusia te kete te drejten e mbrojtjes se te krishtereve ne shtetin e tij.Greket do te jene ne mbrojtjen e Rusise,por pa pasur te drejten per te transferuar çeshtjet e tyre gjyqesore dhe te apelojne ndaj gjykatave vendore ne gjykatat ruse.

6-Ali Pasha nuk do te paguaje taksa vasaliteti.

7-Aliu gjithashtu pranon qe ligjet dhe urdherat te shkruhen ne gjuhen greke,kurse shqipja do te jete gjuha e dyte e shtetit.

8-Me ne fund,Aliu pranon qe,si garanci,te dergonte ne San Pietroburg njerin nga djemte e tij.

Ali Pasha si vizionar dhe shtetar i madh qe ishte,e dinte dhe e kishte kuptuar  fare mire qe Rusia ishte nje nga aktoret kryesore,me interesa jetike dhe projekte te medhaja ne kete rajon.Qe ne vitin 1781 Rusia e Katerines II kishte hartuar planin me emrin "Projektin Grek".Ky ishte nje plan per riorganizzin politik e territorial ne momentin kur Perandoria Otomane do eleminohej.Ky Plan parashikonte ndarjen e Ballkanit midis Rusise dhe Austrise, si dhe rindertimin e Perandorise Bizantine te re.Kjo Perandori do te drejtohej nga nipi i Katerines II ,Duka i Madh Rus  Kostantin Pavlovic Romanov,si Imperatore. Emisaret dhe agjentet e saj ishin shperndare kudo ne gjithe Ballkanin,ne Rumeli per te pregatitur terrenin e duhur per interesat e saj ne kete rajon.Nje nga faktoret kryesor nder te tjeret,ku rusia u mbeshtet dhe qe e perdori per interesat e saj ishte elementi fetar,ai ortodoks qe perbente nje element shume te rendesishem ne kete rajon.Dhe vete Ali Pasha ishte i ndergjegjeshem per kete faktor plus te ruseve prandaj dhe u mundua edhe ai nga ana e tij ta perdori per qellimin e tij.Ali Pasha gjithashtu  kishte kuptuar dhe parashikuar nga te paret dobesimin dhe fillimin  e renies te Perandorise Osmane.Kete vizion Aliu ja ka shprehur konsullit rus ne Janine G.Flory ku ka shprehur bindjen e tij politike"Jam nje mysliman,por jo nje fanatik,urrej divanin tim(Turqine) dhe kontrrollet e tija,ndej renien dhe parashikoj zhdukjen e saj".Per te permbushur qellimin e tij,ate te krijimit te shtetit,si diplomat i rralle qe ishte, e dinte fare mire qe nuk mund te mbeshtetej vetem ne nje aleat te vetem sa do i madh dhe i fuqishem qe te ishte ai,prandaj ai do te merte tratativa edhe me fuqite e tjera te medhaja te kohes per te gjetur aleat te rinj.Por keto aleanca do ti percaktonte zhvillimi i ngjarjeve ne terren mes ketyre aktoreve,keto aleanca do te ishin te brishta dhe te paqendrushme ne kohe.Ne teresine globale te interesave gjeopolitike ne kete rajon,ajo e daljes ne det,kontrolli i bregdetit dhe ishujve do te ishte e nje rendesie te dores se pare,per permbushjen e interesave te ketyre aktoreve per qellimet e tyre gjeostrategjike e politike ne rajon.Rusia e vendosur ne detin e  Zi,mund te dilte ne Mesdhe vetem duke kaluar ne ngushticen e Bosforit e cila ishte ne duart e Sulltanit.Prandaj Rusia do te mbeshtet "natyrshem "luften e popujve sllave dhe ata te fese ortodokse ne Ballkan.Austria gjithashtu deshironte nje dalje ne Mesdhe permes bregdetit dalmat.Anglia nga ana e saj kerkonte baza detare per floten e saj ne Mesdhe dhe ne fund Franca endrronte Orientin.Ishujt Jone qe ndodheshin  ne periferi te Perandorise Osmane,ishin nen sundimin e Ali Pashe Tepelenes, jane si rrjedhoje ne nje pozicion strategjik te favorshem per te kontrrolluar detin Adriatik dhe Jon,dhe per kete arsye ai do  te sherbeje  si nje vend i avancuar per levizjet e pavaresise ne Ballkan.Ky mozaik i interesave  dhe deshirave te fuqive te medha ne rajon ne pergjithesi dhe ne veçanti ne Ballkan,do ti jape Ali Pashes nje rol te dores se pare ne realizimin e ketyre interesave te fuqive te kohes. Fuqia gjithnje ne rritje e Frances te Napoleonit,pushtimi i Italise,dhe traktati i Kampo Firminos 1797,do te ndryshonin balancat gjeopolitike ne detin Mesdhe dhe ne ate Jonian ne veçanti.Te gjithat territoret nen sundimin te Republikes te Venetikut si ne bregdet, qytetet e saj (Butrinti,Parga,Arta,Vonica,Preveza) perfshi ketu edhe ishujt Jonian do ti kalonin Frances Bonapartiste.Tashme Aliu do te ishte ne kufinj direkt me nje nga fuqite me te medhaja te kohes Francen,dhe kjo afersi do te percaktonte interasat e perbashketa te te dy paleve ne rajon.Francezet ne fillim ndoqen nje politike me tolerante ne krahasim me Venecianet perkundrejt rajonit dhe Aliut ne veçanti,kjo per kater arsye kryesore, e para ishte ajo qe ta perdornin si baze per furnizimin e trupave te tyre ne rajon dhe Itali, e dyta qe ishujt Jonian ti perdorin si baze drejt espansionit te tyre ne lindjen e mesme dhe fushates se tyre ne Egjipt,dhe e treta kontrrolli i levizjeve detare si ekonomike dhe ushtarake ne Mesdhe,dhe e katerta ta perdorte Ali Pashen me ushtrine e tij,kunder Perandorise Otomane.Per kete qellim ata e vleresonin kete rajon dhe ishujt te nje rendesie te dores se pare.Kete na i deshmon vete Napoleon Bonaparte ne nje leter qe i dergon Talleyrand ku i shkruan;"Se deti Adriatik dhe bregdeti shqiptar kishin shume me teper rendesi per interesat Franceze,se sa e gjithe Italia".Per kete arsye ata vendosen qe te ndihmonin dhe te forconin Ali Pashe Tepelenen,si njeriu me i fuqishem ne rajon per arritjen e qellimeve te tija dhe te tyre bashke.Vete Aliu ne fillim te veres 1797 u mundua dhe shprehu deshiren ta takoje vete personalisht Napoleon Bonaparte,pasi te dy kishin te njejtin vizion te perbashket persa i perket shkatrimit te Perandorise Osmane,dhe krijimin e shteteve te reja ne rajon,Napoleone kishte deklaruar se donte forte ishujt e Korfuzit,Cefalonine dhe Zanten.Ndersa Aliu nga ana e tij Lefkaden dhe Itaken,sepse keto ishuj ne menyre te veçante si ishujt e tjere ishin kethyer ne strehe perSuliotet.Qe nga koha e Venecianeve shume hajdut dhe keqberes gjenin strhim ne keta ishuj,duke u kethyer ne nje problem per shtetin e Aliut.Aliu nga ana e vet perfitoi qe ne fillim nga Francezet,si nga ana ekonomike dhe ushtarake,por edhe per te rritur zotrimet e veta,keshtu lejimi i kalimit te flotes se tij ne kanalin e Korfuzit nga Francezet,nje qe te tille Venecianet nuk e kishin lejuar me pare,Aliu arriti te nenshtroi Himaren dhe bregun duke zgjeruar keshtu territoret e tija.Por rritja eksponeciale e Frances do te trembe fuqite e tjera te medha te kohes,keshtu  krijimi i aleances se trefishte midis Rusise-Portes-Anglise,kishte si qellim ndalimin e ketij espansioni nga ana e Frances.Keshtu ballancat do te ndryshojne perseri ne kete rajon me deshtimin e fushates se Napoleonit ne Egjipt.Ali Pashe Tepelena nga situata e re e krijuar,u mundua te perfitoj duke ndryshuar pozicionin e tij ne keto aleanca,kesaj rradhe duke pare nga ruset.Keshtu ai mori Vonicen,Butrintin, Igumenicen dhe Prevezen,pa lejen e Sulltanit dhe pa arritur flota Ruse-Turke ne detin Jon,keshtu duke zoteruar gjirin e Ambrakise ne menyre per te patur mbeshtetje per te mare ishullin e Lekfades,kjo do te ndodhte ne kuader te arrdhjes te flotes se aleances, asaj Turko-Ruse ne detin Jon ne 1798,nen drejtimin e Admiralit Teodoro Ushakov per ruset dhe nga Kadir Bey per osmanet.Aliu po ashtu dergoi  ushtrine e vet me floten e tij, te komanduar nga djali tij Veliu per te mar pjese ne rrethimin dhe marjen e Korfuzit nga kjo aleance,ai shpreshonte qe nje deshtim i saj per marrjen e Korfuzit,ti krijonte atij mundesine ta perdorte Korfuzin si bazen e vet..Arrdhjen e ruseve ne territorin e tij,Ali Pasha e pa me dyshim,kjo per arsyen se ai i dinte fare mire marrdheniet e ruseve me opozitaret e tij sidomos Suliotet dhe Himariotet si alet te tyre.Keta ishin kethyer ne nje pengese serioze per Aliun, per te kontrrolluar bregdetin dhe ishujt, duke u perdorur nga ana e Ruseve si nje minim te brendeshem te shtetit te tij.Si dhe raportet qe kishin keta me grekerit.Pak me pare te zhvillimit te ketyre ngjarjeve admirali Ushakov ne nje leter derguar,te derguarit special ne Stamboll te Rusise,gjeneralit Tamara do ta pershkruaj Ali Pashen me keto fjale;"Nuk duhet te konkludojme qe Ali Pasha eshte teresisht i perkushtuar ndaj francezeve,ky njeri eshte i zgjuar dhe dinak,ai po kerkon te çlirohet nga çdo varesi,per tu bere nje sovran i pavarur dhe absolut,eshte e qarte se ne veprimet e tija,ai eshte dhe do jete me francezet,por brenda tij ai eshte me me te fortin".Dominimi i kesaj aleance Ruso-Turke ne detin Jon do te jete i shkurter ne kohe nga viti 1799-1806.si rrjedhoje e saj me inisiativen e Carit I te Rusise,ata formuan nje shtet federal oligarkik ne vitin 1799 me emrin Republika Septinsulare ( Republika e Shtate Ishujve).Ky shtet do te vihet nen mbrojtjen e perbashket te ruseve dhe turqeve.Por jane ruset ata qe ngrriten nje baze detare ketu dhe formuan ushtrine e tyre per ta perdorur me vone kunder turqeve ne vitin 1806 kur kjo aleance do te prishej,por edhe per destabilizimin dhe nderhyrjen ne punet e brendeshme te shtetit te Ali Pashe Tepelenes.Pikerisht krijimi i ketij shteti perkon kur problemi i Ali Pashes me Suliotet po arrinte pikun e tij.Qe nga koha e Venecianeve,shume hajdut,opozitore te tij  dhe suliotet, gjenin strehim ne ishujt Jonian,kur keta kishin probleme me Aliun ose me Porten e Larte.Ky ishte nje problem per Aliun qe mendonte, si ne kohen e Venecianeve dhe te Francezeve dhe tani te Ruseve keta opozitare te tij me ndihmen e tyre te forcoheshin dhe te perbenin nje rrezik per destabilizimin e shtetit te tij.Keta opozitare qe ne vitin e pare te ketij shteti,i shkruajten kontit Teotoki dhe ju luten Korfuzioteve qe ti ndihmonin ne luften kunder Ali Pashe Tepelenes.Nderkohe shume opozitore te tjere qene strehuar dhe gjetur mbrojtje ne ishullin e Lefkades.Kete fakt e verteton  ne nje leter qe Kristos Katsikogiannis qe per shume kohe kishte qene ne sherbim dhe bashkepuntor i Aliut,te dates 12 Prill 1803 qe ja dergon administrates se Republikes te Shtate Ishujve ku midis te tjerave shkruan;"Qe te kater ishujt,Zante,Cefalonia,Itaka dhe Agia Mavra,jane shenderruar ne çerdhe dhe strehim per kleftet,qe pasi kane kryer shume te keqija e krime,jane strehuar dhe kane gjetur mbrojtje ne keta ishuj".Ali Pasha kerkonte ne nje fare menyre te bente presion ndaj administrtes se ketij shteti,ne menyre qe te kapte dhe ti dorezonin armiqte e tij,ose te pakten ti debonin nga ishujt.Per te arritu kete qellim Aliu aplikoj nje tase te rende mbi prodhimet dhe anijet qe mbanin flamurin e ketij shteti te ri, dhe do te perdornin portet e tija.Gjate kesaj periudhe u verifikuan incidente e probleme midis tij dhe Republikes te 7 ishujve,dhe raportet midis  tyre po shkonin drejt acarimit.Suliotet dhe hajdutet,si dhe opozitoret e tjere te Aliut,perveç kerkesave per ndihme qe ju kishin derguar ne fillim francezeve dhe me pas ruseve por pa ndonje rezultat te dukshem.Keto kerkesa do te gjenin perkraje nga konte Georgios Motsenigos,ky si i derguar i ruseve ne Republiken e 7 ishujve,por ky veproj si nje individ i vetem dhe nuk arriti te merte dot aprovimin e superioreve te tij te Republikes se 7 ishujve, qe ti ndihmonte Suliotet dhe te tjeret, ne menyre thelbesore.Ali Pasha shfrytezoi edhe rastin kur ai u informua nga njerezit e tij,  per kontaktet e francezeve dhe sulioteve,kur nje anije francese i ishte afruar bregdetit per te sjelle e furnizuar arme dhe municione Sulioteve dhe rebeleve.Kjo ngjarje do ti sherbente atij qe te justifikonte sulmin e tij ndaj rebeleve dhe Sulioteve perpara aleances se Rusise me Porten e Larte.Ne  te njejten kohe Aliu dergoi metropolitin e Nafpaktos dhe Artes, Ignazio ne Korfuz per te bizeduar me Antonio Maria Kapodistria per ti dhene fund problemeve qe Aliu kishte me Republiken e 7 ishujve.Keshtu Ali Pasha perpara qe te merrej me çeshtjen e Sulit duhet te sigurohej qe te kishte krahet nga pas te lira.Keshtu ne Nentor te 1803 u nenshkrua nje traktat midis Aliut dhe Republikes se 7 ishujve,ku kjo e fundit premtoje te largoje nga territori isaj te gjithe armiqte dhe opzitoret e Ali Pashes,kurse nga ana e tij Aliu ju dha privilegje tregtie detare.Keshtu Aliu mund ti kushtonte kohe dhe njerez ,si dhe energji per te zgjidhur perfundimisht, nje nga problemet e brendeshme me te spikatur dhe te rendesishem per shtetin e tij.Suli ishte nje zone gjysme e pavarur ne malesite e thella te Çamerise,e paharritshme lehtesisht,dhe perbente nje sfide te ashper kunder pushtetit te tij,si edhe kunder autoritetit te tij te padiskutushem.Suliotet ky komunitet i shqyar luftetaresh Arberor,ne gjeneze dhe ne gjak,ne gjuhe dhe zakone te besimit ortodoks me origjine te lashte perbehej nga 19 fise,te shperndare ne pothuajse 60 fshatra.Per shkak te terrenit shume te thyer malor,nuk prodhohej pothuajse asnje produkt bujqesor,aktivitetet e tyre te vetme ishin blegtoria, grabitja(vjedhja) dhe lufta.Duke qene nje komunitet ne keto karakteristika gjeografike,ata ruajten karakterin e tyre te ashper luftarak,besen ne mes tyre ,bashkimin mes tyre ndaj kercenimeve qe ju vinin nga jashte,kjo pavaresisht nga mosmareveshjet dhe problematikat mes fiseve te tyre.Gatishmeria e tyre e vazhdushme per lufte,e favorizuar kjo nga terreni i tyre i thyer dhe i paharriteshem, ku ata terhiqesin me shpejtesi i beri ata te pathyeshem,por edhe grate et yre ishin te njohura ne lufte dhe merrnin pjese kur ishte e nevojshme. Te vetme lidhje qe kishin me perandorine osmane qe pakimi i takses se haraçit,kjo takse ju merrej jo muslimaneve ne perandorine osmane,dhe pagimi i kesaj takse ju mjaftonte atyre te mbanin pavaresine e tyre.Suliotet shpesh here lidheshin me armiqte e Ali Pashes bejleret kundershtar te tij, dhe nga ta merrnin ndihme te ndryshme .Po ashtu lidheshin me Ruset,Francezet,armatolet grek dhe banoret e ishujve Jon.Qe ne fillim Suliotet i kishin kerkuar ndihme Rusise ne lufte kunder Ali Pashes.Sipas historiant rus G.L.Arsh nga arkivat ruse del qe,Suliotet ne vitin  1789-1790 kishin derguar nje delegacion ne San Pietroburg per te kerkuar ndihme ruseve.Suliotet perbenim nje pengese serioze per zgjerimin e territorit te shtetit te tij,fuqizimin e ketij shteti duke prishur qetesine dhe sigurine e tij,dhe ishin nje sfide e hapur e autoritetit te Ali Pashes ne zotrimet e tija,simbolike kjo e lavdise se Ali Pashe Tepelenes.Fushaten e tij te pare kunder Sulit, Aliu e ndermori ne vitin 1792,ne krah te Aliut u rreshtuan edhe bejleret e Margaritit e Parimithise,te cilet duke qene ne kufi me suliotet,kishin pesuar dhe pesonin vazhdimisht grabitje dhe ishin ne lufte te vazhdushme me suliotet.Perpara se te ndermerte fushaten ushtarake,Aliu duke ditur mire pozicionin gjeografik dhe karakterin e tyre luftarak,ne menyre qe te kishte sa me pak deme si matriale dhe njerezore u mundua te perdore nje plan B.Ju dergoj nje leter krereve te fiseve suliote qe ta ndihmonin ne fushaten kunder bejlereve te Gjirokasteres,qe te bashkoheshin me te duke ditur qe keta bejlere ishin edhe armiq te Sulioteve.Keto aleanca midis shqiptareve qene praktike e kohes atehere.Keta pranuan duke derguar disa suliote te paket ne numer me ne krye Lambro Xhavella per te mesuar qellimet e verteta te Ali Pashes.Aliu  Xhavelles i premtoje lirine e tij dhe pasurine ne kembim qe ai te punonte per Aliun brenda konfederates se Sulit,dhe si garanci per kete marreveshje mbajti peng suliotet e tjere qe shoqeronin ate.Xhavella u shtir sikur pranoj dhe u kethye ne Sul ku vuri ne dijeni kreret e tjere per intrigen e Aliut.Kjo do te bente suliotet te intesifikonin sulmet kunder Aliut.Kur Aliu u informua per tradhtine e Xhavelles filloi sulmin ndaj Sulit dhe pikerisht ne fshatin Kiafes.Disfata per Aliun qe e madhe edhe pse arriten te vrisnin Lambro Xhavellen,ai pati humbje ne njerez dhe para,sepse pagoi shume per te mar luftetaret e tij me te mire qe ishin zene nga suliotet,po ashtu dhe prestigji i tij u demtua shume.Aliu nuk do te hiqte dore nga Suli,prestigji i tij do te kethehej ne vend pak me vone kur mori Prevezen ne vitin 1798,kjo fale bashkepunimit edhe te suliotit te shqyar Gjergj Boçarit krere i Lakia i cili ne ndryshim nga kreret e tjere suliote ishte me paqesor me bejleret fqinje dhe me vete Ali Pashen,ai nuk sulmoi trupat e Aliut kur kaluan ne territorin e tij per te mar Prevezen dhe jo vetem kete por dhe Pargen po te mos kishin arritur Ruset dhe Osmanet.Marja e Prevezes do te ishte nje humbje edhe per suliotet qe e kishin si baze per furnizimin e tyre bashke me Pargen.Deri ne vitin 1801 kur do te filloi fushate e dyte e Aliut kunder Sulit ,Aliut ju bashkuan shume bejlere te tjere qe ishin armiqe te Aliut,si Pronio Aga,Mahmut Daliani,Hasn Zapari,Mustafa Ziguri etj madje dhe Ibrahim Pasha i Vlores.Kesaj rradhe suliotet paten humbje te medha por rezistuan nen udheheqjen Foto Xhavelles dhe Dhimo Drakos duke zmbrapsur sulmet e Aliut dhe u terhequr ne pjesen me te larte te Sulit.Duke pare kete rezistence Aliu ndryshoi stragjedi,ngriti nje zingjir me kulla te fortifikuara ne menyre qe te kontrrollonte te gjitha levizjet ne sul ne vendekalimet e saj.Suliotet u furnizuan nga Praga dhe gjeten mjete te terhiqinin ushqimet dhe kuajt nga fshatrat e tyre te pushtuara.Aleanca e Aliut me bejleret ne fushaten e vitit 1801 filluan te prishen.Kjo per arsye se Ali Pasha mori Delvinen ne vitin 1802,dhe kjo i friksoi se do tju vinte rradha dhe atyre.Ibrahim Pasha i Vlores,Pronio Aga dhe Mahmut Daliani,filluan te furnizojne suliotet me arme, para ,ushqime,e logjistike tjeter kunder Aliut.Si kunder pergjigje Aliu ju afroi paqe sulioteve me kushte,internimin e Foto Xhavelles,dhe pranimin e Kiço Boçarit si governator i Sulit.Nderkohe edhe francezet derguan municione ne Sul.Ne kete pike Aliu e shterngoi me shume rrethimin qe kishte ngritur me kullat ne vend kalimet ne grykat e Sulit.Ky shterngim do te jepte rezultatet e veta,popullesia qe po vuante mungesen e furnizimeve si ushqimore dhe te municioneve,do te detyronte Suliotet te terhiqeshin ne disa kala me larte,dhe nje pjese te popullesise te shkoje ne Prage dhe Ishujt Jon.Fushata e tret e vitit 1803 nen komanden e djalit te Aliut ,Veliut,kjo fushate perkrahe te ashpersise se saj luftarake do te perdorte dhe parane.Suliotet Kuçonika dhe Pilio Gjuzi pasi moren para te shumta nga Veliu,trupat e tij i strehuan ne shtepite e tyre ne mesnate.Keto me nje sulm te shpejte moren dy fshatra,duke i detyruar te tjeret te terhiqen ne Kaifa q e do te binte shpejt dhe do te shenonte fitoren e Aliut ndaj Sulit ne Dhjetor te vitit 1803.U nen shkrua nje marreveshje midis Sulioteve dhe Ali Pashes ne baze te se ciles.Suliotet do te largoheshin nga territori i tyre me gjithe gjene e levizhme,dhe te vendosesin ne nje vend te sigurt larg Sulit.Akoma edhe nje here te mundurit Suliotet,kerkuan strehim ne ishujt Jon.Rreth 3.000 arrijne ne Korfuz dhe Paxos.Ishujt nuk mund te perballonin kete numer te madh njerez,qe u shoqerua me probleme ne strhim dhe ushqim.Kjo do te sillte dhe pasoja politike.Suliotet miqe te ruseve, do te thireshin nga Lyberakis Gerakaris dhe Georgios Motsenigos per te mbeshtetur luften kunder Ali Pashes.Emisaret rus ju ishin bashkuar atyre,zyrtareve turk me qender ne Greqine Perndimore,me te vetmin qellim qe te kontrollonin dhe pengonin zgjerimin e Luanit te Epirit Ali Pashe Tepelena.Por balancat dhe aleancat do te ndryshojne prape ne rajon.Franca do te afrohet perseri me Porten e Larte,ndersa aleanca Ruso-Turke ka filluar te shuhet deri ne vitin 1806 kur ajo u prish perfundimisht.Traktati i Tilisit 1807 do ta largoje prape enderren e Aliut per ishujt Jon,kalimi i tyre kesaj rradhe prap tek Francezet nga ruset,dhe Napoleone nuk do te mbante fjalen e dhene Aliut qe te pakten ti jepte njerin nga ishujt.Kete enderr te zjarrte te tij Aliu do ta rinovoje me vone kesaj here me Anglezet.Shpejt do te filloj lufta midis dy Perandorive,Ali Pasha u mundua te perfitoje akoma nga oportunitate e reja te krijuara per te rritur dhe zgjerruar shtetin e tij.Ne kete moment te caktuar historik shteti Aliut perfshinte; Poloponezin,pothuajse gjithe Greqine qendrore,pjese te Eubes,Thesalise te Maqedonise dhe ne lindje deri ne bregdetin Adriatik dhe Jon,kuptohet pa ishujt e detit Jon dhe atij Egje.Shteti tij kishte nje siperfaqe rreth 3.800 metra kuadrat,nje popullsi 1.500.000,me nje ushtri te rregullt prej 40.000 ushtare.Te arrdhurat te shtetit te tij ne vit ishin 20.000.000 piastre.Qe nga ku moment 1806 e me pas  Ali Pasha do te shfaq akoma me shume pavarsine e tij.Duhet theksuar se edhe me prishjen e aleances ruso-turke ne 1806,rusia nuk hoqi dore nga interesat e saj ne rajon,ajo vazhdoi te inkurajoj dhe ndihmoi elementin ortodoks dhe bejleret e pakenaqur mysliman shqiptar,me te gjitha menyrat per te mbeshtetur ata ne luften kunder Aliut.Marredheniet e tija me ruset do te intesifikohen me shume ne periudhen e fillimit te levizjes greke dhe kur atij i ishte shpallur lufte nga Porta e Larte.Ali Pashe Tepelena e vleresoi se ndihma dhe bashkepunimi me Rusine si dhe me Grekerit ne kete moment delikat per te,do te ishin rruga e daljes nga kjo situate e re e krijuar per te. Ne udhezimet qeveritare admirali P.V.Chichagov, emeruar ne Prill 1812 krye-komandant i ushtrise te Danubit urdheron;" Te hyhet ne negociata me Ali Pashen ti jepet  shprese per pavaresi dhe per kontributin e tij te njfet si mbret i Epirit".Ali Pasha e dinte dhe ishte shume mire i informuar per marredheniet e ruseve dhe grekeve sidomos me Shoqaten e Miqeve.Raportet e tija me Shoqaten e Miqeve te cilen ai u mundua ti shfrytesoje per interesat e tija dhe anasjelltas ajo per interesat e saja,me ndermjetesine e ruseve.  Fillimet e saj ky bashkepunim i ka qe ne viziten qe Kapodistria beri ne Korfuz ne (26 Shkurt 1819-6 Maj 1819).Kapodistria e njifte Aliun nepermjet korispodences te konsulates te Republikes te Ishujve Jonian(ai ishte minister i kesaj Republike) dhe dinte fare mire vizionin e Aliut per krijimin e shtetit te tij te pavarur.Kapodistria do te strumentizonte politiken per pavaresi te Ali Pashes nga Porta e Larte,per interesin e nje vendi tjeter perkasisht per Rusine.Qe ne fillim te heres e deshmon kete me nje leter qe ne Nentor te 1811 i dergon  ministrit te jashtem Rus N.M.Rumyantsev ku i parashton nje plan veprimi;"Ne rast se Franca sulmon Rusine ,organizare nje kryengritje te pergjithshme ne Rumeli(Turqia Europiana) per te terhequr nga ana jone Ali Pashen  duke e njohur ate si Mbret te Greqise dhe Epirit".Ideja e hedhur nga Aliu per krijimin e nje shteti te pavarur te Morese dhe Greqise qendrore,qe do te ishin nen varesine e pashallekut te tij,me te cilen kerkoj perkrajen e ruseve,u pa me dyshim e reserva nga ana e Shoqates se Miqeve.Perpjeket e Aliut per ti dhene forme juridike shtetit te tij ne kete periudhe delikate,prane fuqive te medhaja te kohes si Austrise se kancelierit Meternik,ku i kerkonte dy jurisht per ti shkruar kushtetuten e shtetit te tij,ate te "Mbreterise kushtetutese" .Perpjeket e tija u bene edhe  prane qarqeve te masonerise te kohes.Ai i shkruajti konsullit te Rusise ne Korfuz Spiridon Papadopoulis per nje kushtetute ne gjithe territorin e shtetit te tij,qe do te bashkoje te gjithe shtetasit e tij,dhe qe  nga ky moment do te udhehiqen sipas modelit te kushtetutave te popujve te tjere Europian dhe sipas keshillave te njerezve te matur te oborrit te tij.Papadopoulis informon se Ali Pasha ka derguar sekretarin e tij Kolovo ne Korfuz,qe sipas tij ishte nje mason,per te takuar Perris,ish kapiten i artilerise,edhe ky antare i masonerise,per ti bere te ditur deshiren e padronit te tij Aliut,per krijimin e nje kushtetute te re per shtetin e tij,per ta bere te pavarur dhe te lire ne Epir dhe ne gjithe territorin e tij.Ja pse Aliu kerkon me kembegunlje da Perris,per te kerkuar ne mes te masoneve,nje jurist te zotin per te shkruar kushtetuten e tij.Disa projekte kushtetutese Kolovo mori me vete,konsuli rus arriti te mesoje,qe Kushtetuta parashikonte krijimin e nje senati shqiptar,qe do te perbehej nga 8 perfaqesues te fese ortodokse,4 te fese myslimane dhe 1 ebre.Por Kolovo duke kaluar nga Korfuzi ne Janine per te sjelle kete projekt plan kushtetute,u zu rrob nga turqit te cilet e vrane.Keshtu ky plan nuk arriti kurre ne duart e Aliut.Ne prrill te vitit 1820 Aliu do ti drjtohet per ndihme Rusise.Per kete ai therret mikun e tij,qe ishte perkethyes ne konsullaten ruse ne Patra, Ioanis Paparrigopulos,dhe do te takohen ne Preveze.Aliu i kerkoi ketij qe ti drejtohet zvendes ambasadorit rus ne Stamboll barone Grigorij per kerkesen e Aliut drejtuar Carit te Rusise.Ky ne nje raport qe i dergoi Stroganov per tja percjelle Carit shkruhet;"Kerkoj madherise tuaj,Car i gjithe rusive,me i madhi filantrop i te gjithe mbreteve,te me pranoni ne menyre te favorshme,ne rradhet e shtetesave tuaj besnik,tju ofroj çdo sherbim ne çdo moment sipas urdherave tuaja".Aliu e dergoi Paparrigopoulos per kete qellim ne San Pietroburg ne Maj 1820,nga ku u kethye vetem me premtime te vakta diplomatike.Aliu edhe pas kesaj vazhdoje perpjekjet e tija per te pasur ndihme nga ruset.Keshtu ne Janar te 1821 kur ndodhej i rrethuar ne Janine,Aliu dergoi Murad-Bey ne Kivisi te Moldavise,per ti perseritur Carit te Rusise Alesandro I,kerkesen e tij per mbrojtje nga ana e Rusise.Kete mision e deshmon ne nje dokument i gjeneralit Ivan Iznof;"Kerkesen e Murad-Bey i derguari i Ali Pashes,Cari mbeshtet marredheniet paqesore me Porten e Larte,dhe nuk deshiron te filloj negoziata me nje prishes te rregullit ne Orient".Kete praktike Cari ja ngarkoi ministrit te jashtem te Rusise Ioanis Kapodistria per te zgjidhur kete çeshtje.Ky nga ana e tij urdheroj gjeneralin Ivan Iznof qe te mos lejonte Murat-Bey te shkonte ne kryeqytetin e Rusise per kete çeshtje.Ashtu si fuqite e tjera te kohes,edhe Russia i kethye shpinen Ali Pashes ato e lane te vetem ne fatin e tij,perballe Perandorise Osmane.

Galleria Fotografike;

Prici Rus Potjomkin

Ali Pashe Tepelena me Stendartin e vet

Admirali flotes Ruse Ushakov

Stendarti Republikes se Ishujve Jon

Free Blogger Albert Pasho