Roli i Ali Pasha Tepelena ne epoken e luftes feudale dhe banditizmit. Albert Pasho

Aliu dhe "legjendat",nje dualitet ne kohe, qe me kalimin e kohes mer dimensione gjithnje e me te medhaja, qe kapercen çdo dimension te percaktuar nga realiteti i kohes dhe i ngjarjeve.Here duke i zmadhuar, e here duke i shtremberuar, kete realitet kohor te ngjarjeve duke i shendruar ato per te mbetur ne mit dhe legjenda.Kjo dukuri nuk eshte thjesht rastesore por ndikohet nga qellime te caktuara,here te vetedishme dhe here te pavediteshme,here te mira dhe here keqedashese me qellime te paracaktuara per synime te caktuara strategjike te politikes.Por faktet historike te ngjarjeve te dokumentuara e ridimesionojne dhe e rikethejne ate ne origjine,i japin rolin dhe rendesine reale per kohen e jetuar.Nuk ka figure tjeter te historise tone kombetare,qe te jete perballuar me shume me kete dukuri, se Ali Pashe Tepelena,dhe kjo me nje qellim te caktuar  dhe te percaktuar politikisht.Prof.Çabej thekson;"Se historia e kombeve eshte historia e personaliteteve te tij".Duke e veshtruar ne kete prizem,denigrimi i tyre,hedhja balte,shpifja,paragjykimi i personaliteteve te saj,ka si qellim ne vetvete mohimin e historise sone dhe si rrjedhoje pervetsimin e saj nga te tjeret.Nje nga keta personalitete eshte padyshim Ali Pashe Tepelena,luani i shqiptarizmit.Si ne te kaluaren edhe sot,jane munduar dhe vazhdojne te hedhin balte dhe ta njollosin kete figure kombetare,pikerisht per kete qellim,denigrimin dhe pervetsimin e historise tone.Ne kete vazhde ata duan te na i paraqesin Ali Pashe Tepelenen, si "kaçak","hajdut","kriminel" te rendomte,te"pashkolluar","mizor","gjakatar" e shume "legjenda" te tjera te vjetra dhe te reja te koheve moderne.Por cila mendje,perveç asaj  infantile dhe djallezore mund te mendoje dhe te besoje ne nje banalitet te tille, qe nje personalitet si ai,mund te beje ate emer aq te madh dhe te arrije ne ato maja aq te larta te historise, si arriti Ali Tepelena.Nihilizmi  i figures se Aliut,dhe denigrimi i ketij personaliteti madhor te historise tone kombetare,jane dukuri qe vazhdojne akoma edhe sot.Eshte aktuale akoma sot thenia e Konices shume kohe me pare lidhur me kete problematike kur citonte,qe eshte turp te them qe ka akoma shqiptar,qe perpiqen te ulin figurat qe i dhane shkelqim Shqiperise.Pa dyshim qe Ali Pasha eshte nje figure komplekse si te gjitha figurat e medhaja te historise tone dhe jo vetem.Ai ishte i pajisur me talent dhe dhunti te medha,i frymezuar nga pasione po aq te medhaja, por njekohesisht ai ishte i pajisur edhe me virtytet dhe veset e popullit te tij ne ate periudhe te caktuar historike qe ai jetoi. Ali Pasha eshte figure e kohes se vet,te nje realiteti violente dhe te fragmentuar,ai trasformoi ambicjen e tij personale ne nje projekt politik te tij,gjate kesaj periudhe kohore qe perfaqesonte ate te luftes feudale dhe banditizmit,ai diti dhe arriti me mjeshteri,vullnet dhe zgjuarsi te rralle te perdore anarkine presente ne kete periudhe,si mjet per te mar pushtetin,duke krijuar nje shtet te pavarur qe sfidoi hapur Perandorine Osmane.Po kush eshte Ali Pashe Tepelena e pare kjo si nje figure historike?.Pa e vendosur ate brenda nje kornize,ku te shqyrtohet personaliteti i tij,rrethanat historike te kohes se tij si dhe qellimet dhe synimet e tija politike,pra te tre keta elemente se bashku ,qe bashkeveprojne  ngushte mes tyre,do te na japin nje tabllo te qarte te figures se Ali Pashes.Pa keta tre elemente nuk mund te jepet nje konkluzion i drejte,por perkundrazi kur nuk meren parasysh dhe se bashku behen baze per lindjen e shtremberimeve historike,denegritetit te figures se tij dhe lindjes te qindra legjendave,qe skane te bejne aspak me realitetin e atehershem dhe kjo jo pa qellim.Elementi i pare i kesaj kornize qe shpjegon kush eshte personaliteti,karakteri i Ali Pashe Tepelenes eshte ky; Ali Pasha lindi ne nje familje feudale shqiptare e besimit mysliman, e konvertuar ne kete besim breza me pare,kur Perandoria osmane pushtoje Shqiperine,sepse pararrdhesit e tij perpara ketij besimi kishin qene te krishtere.Dera e Hysove qe dere fisnike ne breza dhe bente pjese ne jeten shoqerore si pjese e familjeve feudale.Vete Aliu qe djali i Veliut i cili kishte qene pasha me dy tuje ne Delvine dhe bej i Tepelenes.Kjo preardhje e larget dhe e afert,do te percaktojne personalitetin e Aliut,qe i perkishte nje klase sociale te larte per kohen,etnine shqiptare,besimin ,edukimin,ambicjen,ashpersine,zgjuarsine,  aleancat,armiqesite,martesat e tj.Por kjo familje ne kohen e Aliut kishte rene ne fatkeqesi,duke humbur shume prona te trashguara sidomos pas vdekjes se babait te tij Veliut,si pasoje e luftrave mes bejlereve rival te saj per pushtet dhe prona,ata te bejlereve te Gjirokasteres,Kardhiqit,Permetit dhe Kelcyres.Kjo situate e familjes se tij ne kete periudhe do te shenoje dhe formoje edhe karakterin e Aliut me tipare te tjera,perveç atyre qe permenda me lart, si hakmarje,enderra,ambicje,vendoshmeri etj.Te gjitha keto se bashku do te plasmojne karakterin e Aliut si nje personalitet kompleks,qe do ta shpalose gjate rrugetimit te tij per pushtet dhe sundim.Elementi i dyte i kesaj kornize lidhur me figuren e Ali Pashe Tepelenes eshte ai i rrethanave historike te kohes qe jetoj Aliu.Keto rrethana historike do ta gjejne Aliun dhe do e vendosin ate ne mes te kontekstit historik te kohes ate te gjeopolitikes, te Perandorive,te luftrave,te aleancave dhe kufinjeve.Dhe ne mes te kontekstit social te asaj kohe, qe ishte ajo e luftes feudale dhe banditizmit e zhvilluar kjo ne rrethanat e urbanizimit te kesaj shoqerie ne aspektin social. Keto dukuri te kohes do te shoqeroheshin me perdorimin e mjeteve te sundimit dhe teknollogjise te kohes,asaj te armeve,te ushtrise dhe komunikimit.Te levizjeve sociale te kohes ato kulturale dhe te besimit,me riformat e ndryshme dhe lindjen e nacionalizmit.Te gjitha keto se do te sjellin ndryshimin e ekulibrave,si brenda perandorise osmane,kjo me dobesimin e fuqise qendrore te saj ne kete pjese te perandorise si dhe me lindjen e rrymave te reja filozofike e sociale ne Europen e asaj kohe.Pa lexuar dhe kuptuar kete realitet te kohes as mund te nxjerresh dhe jo me te japesh nje konkluzion te sakte dhe real lidhur me figuren e Ali Pashe Tepelenes.Ballkani ne pergjithesi dhe ai territor qe quhej Turqia Europiane ose Rumelia, e shek XVII-XVIII ishin territore te fragmatuara nen sundimin osman,ku fuqia administrative qendrore e saj ishte e dobesuar,dhe si rrjedhim vendin e saj e kishin zvendesuar influencat  e fuqishme lokale te perfaqesuara nga klanet lokale,familjet fisnike dhe feudalet e fuqishem qe ushtronin nje fuqi kapilare ne keto territore.Anarkia  mbizotronte dhe gjeografia e thyer e maleve te saj favorizonte autonomine lokale si dhe lindjen e pushteteve paralele.Ne kete shoqeri ku mbizotronte anarkia dhe lufta per pushtet,konflikti midis banditizmit dhe pushtetit feudal do te jete nje drame sociale e rrenjosur ne strukturen sociale te kesaj shoqerie.Banditizmi ne Ballkan qe perfaqesohej nga kleftet ne Epir e Maqedoni,nga kaçaket ne shqiperine e jugut ne veçanti me kaçaket ne Toskeri,hajduket sllav ne Bosnie dhe Serbi dhe Armatolet ne Rumeli te krijuar nga osmanet me trupa kristiane.Me shume se banditizem ishin rezistence per te mbijetuar nga ana ekonomike,rezistence antiosmane dhe hakmarrje dhe drejtesi sociale.Ne Epir perfaqesuesit e banditizmit ishin ata te klefteve kaçakeve dhe armatoleve.Banditizmi ne vetvete ishte nje fenomen kompleks i kohes dhe i shumellojshem,ai perfshinte brenda tij  dukuri si ribelim politik, si  dukuri per zgjidhjen e problemeve dhe veshtiresive ekonomike e sociale dhe ato personale.Te konsiderosh keta luftetar te armatosur si bandit (kaçak) te thjeshte eshte nje gabim historik sepse ata ishin protagonist te nje rezistence te popullit antiosmane,formuan dhe pregatiten terrenin duke qene pararendes te levizjeve nacionale si elemente te saj.Ali Pashe Tepelena nuk qe perfaqesues i banditizmit si duan te na e paraqesin ate,duke pasur si qellim denigrimin e kesaj figure.Ai ishte perfaqesues i luftes feudale per vete origjinen e tij familjare dhe i perkiste asaj klase sociale ,qe ne periudhen e tij fillestare ai kishte humbur prona te shumta te familjes se tij, te mara me lufte nga feudalet e tjere rival te familjes se tij ne kete lufte feudale.Kjo lufte feudale zhvillohej mes tyre per kontrrollin e pronave te rrugeve tregtare,per shperblimet dhe privilegjet qe mernin nga perandoria, e cila kishte deleguar pushtetin e saj ne keto territore tek keta feudal.Shume nga keta ishin te pavarur dhe i rezistonin pushtetit qendror te perandorise.Ali Pasha si nje feudal i cili ne fillim  organizoi dhe planifikoi rimarjen e pronave te familjes dhe me vone duke hedhur veshtrimin edhe me larg tyre.Per kete qellim ai organizoje trupat e veta me luftetaret e tij,keto trupa ishin ne numer te konsiderushem dhe jo si ato te luftes se banditizmit te bandave te kaçakeve (10-15 veta) keto trupa kishin nje numer te caktur qe rriteshin gjate situatave ne rast aksiones dhe fushatash te ndryshme,si dhe ne aleance me bejlere te tjere qe thireshin per ndihme,ky eshte nje element qe flet dhe deshmon qe Ali Pasha qe nje feudal ribel ne luften feudale dhe jo nje kaçak i rendomte si duan te na i paraqesin disa denigrues te kesaj figure te madhe.Po ashtu kete e deshmon edhe vete jeta dhe lufta e Aliut ne fillimet e tija,kronollogjia e saj deshmon kete te vertete historike.Aliu qe ne moshe te vogel mori pjese ne kete lufte feudale duke qene pjese e saj ne krah te nenes te tij qe zhvilloi kete lufte per te rimare pronat e burrit te saj Veliut.Ne vitin 1770 hyrja dhe marja e Trikalles ne krye te trupave te tij gjate revoltes te ketij qyteti.Ne vitin 1772 bashke me kusheririn e tij Ismail beun e Kelcyres ne krye te trupave te tij mer pjese ne fushaten kunder Sulit te nje force rreth 9.000 luftetaresh komanduar nga Sulejman Çapari aga i Margaritit qe ishte perfshire ne konflikt me Suliotet.Gjate vitit 1775-1776 do te jete ne sherbim te Kurt Pashes te Beratit.Ne vitin 1775 mori pjese ne fushaten e Kurt Pashes kunder Sulit.Ne vitin 1776 do te mar pjese ne konfliktin e Kurt Pashes me Mehmed Pashen Bushatin e Shkoderes.Ne vitin 1779 ai ndermori fushaten kunder Kurt Pashes se Beratit ne krye te 10.000 mije luftetaresh.E gjithe kjo kronollogji deshmon dhe fakton luften feudale te Ali Pashes  qe e filloi me ate te rimarjes se pronave te humbura te  babait. Elementi i trete i kesaj kornize lidhur me figuren e Ali Pashes eshte ai i qellimeve dhe synimeve te tija politike dhe mjetet qe perdori per te realizuar ato. Ali Pasha tere jeten e tij ja kushtoi krijimit te shtetit,mbreterise se tij si sovran i pavarur,ai si perfaqesues i epokes se vete te nje bote te ndare ne feude dhe ne lufte me njera tjeteren,ne epoken e banditizmit dhe luftes feudale,diti dhe arriti te trasformoje ambicjen e tij personale ne fillim per rimarjen e pronave te tija ne nje projekt politik me te gjere dhe te madh,te nje rendesie epokale.Ne kete epoke ai me zgjuarsi dhe largepamsi diti dhe arriti qe anarkine sociale qe sundonte ta perdore si nje mjet per pushtet personal duke perdorur banditizmin si mjet per te konsoliduar pushtetitn e tij te pavarur dhe duke u bazuar mbi aleancat midis bejlereve,trupave te parregullta te banditizmit dhe ambicjes se tij politike.Ai diti te ndertoje shtetin e tij te pavarur qe sfidoi Perandorine osmane.Shteti tij,politika e ndjekur prej tij,aleancat me fuqite e medhaja te kohes Frances,Anglise,Rusise do te kontribojne ne rizgjimin  e ndergjegjes kombetare shqiptare ne kontekstin Europian te kohes dhe njohjen e Shqiperise dhe te races shqiptare qe i kishin rezistuar pushtimit te gjate shekullor nga Perandoria osmane.Gjithe veprimtaria e shqiptareve per indentitet kombetar pas shtetit dhe figures se tij do te reflektoje dhe do te kete pikenisjen pikerisht nga ky shtet dhe kjo figure e madhe historike deri ne urrorezimin e pavarsise se saj ne Nentor te 1912.

 Pregatiti Albert Pasho

Free Blogger Albert Pasho

 

Profecite e Ali Pasha Tepelena. Albert Pasho

Profecite kane ushtruar gjithmone nje ndikim terheqes mbi civilizimin duke sherbyer si nje ure midis botes reale dhe asaj qiellore(divino),profecite ishin pjese perberse e jetes publike dhe private.Qe ne antikitet e larget,orakullet,parashikuesit e fatit nuk ishin thjesht njerez supersticioz por me shume se kaq.Ata ishin nje instutucion ne vetvete,ata ndikonin luftra,martesa dhe vendime politike.Ky istitucion i respektushem dhe i frikshem njekohesisht, si nga njerezit e thjeshte ashtu dhe nga njerezit e fuqishem,  konsultohej dhe i bindeshin atij. Mbreter,Imperator,Gjeneral dhe sundimtar, perpara se te mernin vendime te rendesishme ne udhekryqet e jetes se tyre do te mernin mendimin e tyre.Deshmia e tyre eshte mbreselenes dhe e manhitshme ne te njejten kohe,qe ne kohen e luftes se Trojes kur  Akilit do ti thuhej profecia e tij, nga nena e tij  Titide,qe ishte nje  gjusme nimfe  deti,e cila parashikoj qe lavdia e djalit te saj(Akili) ne kete lufte ishte lidhur ngushte dhe e pazgjidhshme me vdekjen e tij, dhe Akili vete gjate kesaj lufte i drejtohej dhe i lutej orakullit te Dodones,Aleksandri i madh do te kete profecine e tij, te parashikuar nga orakulli i Delfit, i cili i parashikoj atij te ardhmen si konkuistator i pamposhtur i te gjithe botes antike.Imperatoret romak do te konsutoheshin me ta,paralajmerimi i injoruar nga Giulio Cesare qe te kishte kujdes nga mezi(idi) i muajt mars "guardarsi delle idi di marzo",do ti kushtonin jeten,ai u vra pikerisht ne 15 Mars.Bota reale dhe ajo qiellore(divino) do te ecin krah per krah deri ne kohet moderne duke i bere karshillek njera tjeteres dhe shoqeruar civilizimin ne rrugetimin e tij.Duke arritur ne kohet moderne Napoleone Bonaparte do te konsiderohej prej tyre si "uomo del destino","njeriu i perzgjedhur".Sipas disa historianeve dhe filozofeve keta njerez te medhenj jane perceptur si te veçante, jashte mases se gjere,krijimi i njerezve te medhenj eshte qellimi ne vetevete i vete njerezimit.Kjo eshte nje pikepamje e fuqishme qe ndikon ne te perceptuarin e tyre nga masat e gjera.Ne kete vazhde edhe profecite lidhur me Ali Pashe Tepelenes,si nje figure e denje e para arrdhesve te tij ne Epir,e kane shoqeruar  me legjenda dhe profeci duke e pershkruar ate si i "predestinato" i "perzgjedhuri" per te dominuar Epirin.Figura e tij do te kethehet pothuajse mitollogjike ne Ballkan dhe Epir e ushquer nga keto legjenda e profecira,keto nuk jane burime te dokumentuara,por bejne pjese e foklorit trashguar brez psa brezi nga gojedhenat ne Shqiperi dhe Epir.Legjenda e "Nata e Luanit" na tregon se ne mes te maleve te Epirit,ne nje nate dimri,ne grykat e Tepelenes ererat kishin pushuar te frynin,dukej sikur ato po mbanin frymen per te degjuar çfare po ndodhte,nen nje qiell pa hene,qyteti Tepelenes flinte ne qetesi te thelle,dhe ndodhi diçka e papritur qe shqetesoje gjumin dhe qetesine e qytetit. Endrra te çuditeshme,drita te çuditeshme  u shfaqen ne qiell dhe nje rugjito e fuqishme luani qe  vinte nga thellesite e tokes u degjua.Nje grua plake e qytetit u zgjua e tronditur nga nje enderr e çuditeshme dhe e friksheme,ajo kishte pare ne enderr,nje luan te arte,qe ecte ne mes maleve te Epirit,ne grykat e Tepelenes me gjakun e armiqeve qe i rridhte poshte kembeve te tija.Plaka bertiti ne gjusem gjume dhe tha ;"lindi femija i "destinuar" i fisit Tosk, qe do te kepuse zinxhiret dhe do te trondise fronet e te fuqishmeve".Ne te njejten nate te tjera gra treguan se kishin pare ne enderra "nje femije te mbeshtjelle me gjarprinje,qe per çudi nuk e kafshonin por perkundrazi e mbronin foshnjen.Kur Aliu me ne fund lindi,thuhet qe nje drite e shendriteshme u shfaq mbi shtepine e tij,dhe nje shqiponje u ule ne çatine e saj,duke veshtruar drejt jugut, drejt Janines.Keto enderra dhe vizione,u interpretuan nga Tepelenasit si shenja te destinit. Me luanin ata interpretuan simbolin e fuqise dhe sundimit te mbretit,ndersa me gjarprinjte ata interpretuan si shenje e pjekurise dhe zgjuarsise,te mbrojtjes okulte nepermjet  gjarprinjeve.Shqiponja qe u ul ne çatine e shtepise kur lindi Aliu bashke me dritat e ndriteshme sipas banoreve  u interpretua si nje shenje qiellore, per shkelqimin e tij dhe me simbolin e races  shqiptare, dhe njekohesisht si shenje e largepamesise dhe e dominimit te tij pertej kufinjeve te Tepelenes.Edith Durham na sjelle nje tjeter profeci lidhur me Aliun gjate udhetimit te saj ne Shqiperi kur vizitoi Tepelenen ne vitin 1904,kjo histori degjuar dhe treguar prej vete asaj. Historia e "Peles se mbarsur".Ajo pershkruan;" Nje dite tek ecnin me nje karvan Aliu me njerezit e tij,nje njeri shenjte qe parashikonte te arrdhmen dhe fatin i doli perpara karvanit te Aliut dhe i thote Aliut,-te mos e keqtrajtonte pelen qe e kishte shaluar,sepse nje dite do te behej njeri i madh.Aliu e perqeshi dhe buzeqeshi njekohesisht,dhe ja kethen duke i thene;-po qe se parashikoke te ardhmen,pa me thuaj ç'do te pjelle pela ime?. Mushke, ju pergjigj njeriu i shenjte.Aliu e pa me perbuzje dhe u inatos.I zbriti peles,e vrau ate dhe i çau barkun dhe ç'te shihte,nje mushke.Te gjithe u habiten dhe filluan te besojne ne te arrdhmen e Aliut si njeriu i perzgjedhur nga fati. Kur Ali Pasha ishte ne moshe fare te re nje histori tjeter lidhet me profecine e tij,qe ishte perzgjedhur te behej Pasha dhe njeri i madh.Kjo eshte Profecia e unazes.Ne ate kohe Aliu kishte pothuajse 15 vjeç,nje dervish maroken i thyer ne moshe,plak predikonte fjalen e Zotit ne keto ane.Nje dite dervishi plak u shfaq papritur ne deren e shtepise te Hankos nenes te Aliut ne Tepelene,dhe i kerkoje mikepritje sepse ai ishte shume i semure dhe ndihej shume i lodhur.Hankua e mirepriti e futi ne shtepi dhe kujdes per shendetin e dervishit,duke nderuar edhe zakonin si e kishin tradite.Hankua ishte e ve dhe gjendja ekonomike e saj nuk ishte shume e mire,keshtu ajo u detyrua te sheshi shume objekte me vlere,per te paguar mjeket e ndryshem qe mori per te kuruar dervishin.Prane dervishit qendronte edhe Aliu qe ndihmonte sado pak ne kurimin e tij si femije qe ishte.Ne ate kohe Aliu ishte nje femije shume i pamshem,me lekure te bardhe,floke te verdhe dhe sy boje qielli te paster.Kur dervishi u sherua dhe mori veten,kur do te largohej nga shtepia e Hankos,therret edhe Aliun dhe ne shenje mirenjohje per kujdesin e treguar per te, nga Hankua dhe ai,heq nga dora tij nje unaze me nje gurr rubine dhe ja dhuron Aliut duke i thene;"Kjo unaze nje dite do te beje Pasha".Aliu gjate gjithe jetes se tij nuk e hoqi kurre unazen e dervishit nga dora.Por ndoshta profecia me e njohur dhe e degjuar eshte ajo e Mjekeres se kuqe.Ishte koha kur Aliu ishte shpallur rebel nga Porta e Larte dhe Kurt Pasha i Beratit ishte ngarkuar ta kapte per ta denuar.Aliu ishte i ri, rreth te njezetave.Njekohesisht edhe nje tjeter njeri kerkohej nga Kurt Pasha,njerezit e tij e ndiqnin dhe kerkonin ngado.Ishte nje predikator i fjales se zotit, Shen Kozmai.Gjate nje predikimi ne afersi te Tepelenes,njerezit e Kurtit e pikasin dhe e ndjekin,Shen Kozmai arriti te largohet me shpejtesi.Neper rruget e Tepelenes duke nxituar papritur hapet nje dere,dhe nje grua fisnike i afron mikepritje dhe mbrojtje nga ushtaret e Kurtit.Kjo grua ishte Hankua nena e Aliut.Gjate drekes shtruar per mikun predikator,arrin edhe Aliu qe ulet ne tryeze.Shen Kozmait qe ne fillim me shikimin e tij profetik,i ra ne sy e arrdhja e madhe qe e priste kete djalosh.Hakua e paduruar dhe ambicioze,duke perfituar nga prania e predikatorit e pyet ate,se çfare shikonte tek djali i saj i vetem ne te arrdhmen.Shen Kozmai duke e pare Aliun ne sy thote;"Do te behet nje njeri shume i fuqishem,do te sundoje shume territore te medhaja,dhe do te lere nje emer te madh ne bote,duke shtuar kjo eshte deshira e perndise".Diten tjeter kur Aliu po percillte dhe do ndahej me Shen Kozmain ne te dal te Tepelenes,Aliu kureshtar e pyet Shen Kozmain;" Se ne te arrdhmen do te shlkonte ne Stamboll?,Shen Kozmai e pa ne sy dhe i thote-Ne Stamboll do shkosh,mor birr, por me mjeker te kuqe".Keto legjenda,keto profeci nuk jane vetem folklor,por jane nje menyre si njerezit jane munduar dhe kane kerkuar te shpjegojne ngrritjen dhe shkelqimin e Aliut,si nje njeri qe sfidon, vete fatin e tij.Keto sherbejne per te krijuar rreth tij mitin e njeriut te perzgjedhur per te sunduar edhe nepermjet mitit.Keto profeci dhe legjenda do te shoqerojne edhe me vdekjen e tij,profecia e cila thote;"do te tradhetohet nga njerezit qe ai ju afronte paqe".Miti i tij  emertimi  si Luan i Epirit nuk eshte vetem  nje emerim onorofik,por nje simbol i fuqise dhe sundimit.  Ali Pashe Tepelena eshte nje figure kaq e madhe historike qe ka lene gjurme te thella,ne kujtesen historike dhe ne folklorin e Ballkanit,Shqiperise dhe Epirit.Ai do te vazhdoje,me jeten dhe luften e tij ne vazhden e parardhesve te heronjeve mitik te tokes mitike te Epirit,Akilit,Aleksandrit,Pirros,Skederbeut.Profecite,legjendat do te krijojne mitin e tij  dhe vete miti do ta beje te pavdekshem ne kujtesen historike te popullit.

Albert Pasho

Free Blogger Albert Pasho

Bonapartët ( Napoleone dhe Ali Pashë Tepelena ). Albert Pasho

Dy heronj,dy kombe,dy burra qe i perkasin te njejtes race.Eshte historia e dy "Bonaparteve",djali i Revolucionit Francez, Napoleone Bonaparte njeriu qe ndryshoi Europen,meshiroje enderren e nje bote racionale,te rendit dhe te qeverisur nga merita,ku logjika dhe ambicia u bashkuan ne mendjen gjeniale te tij per kete vizion prej vizionari te madh dhe Ali Pashe Tepelena emertuar edhe si Bonaparte Mysliman,luani i Epirit i cili sundoi me grusht te hekurt,mjeshter i strategjise dhe diplomacise i cili kerkoj nje sundim te pavarur,te forte, i afte per ti rezistuar Perandorise dhe fuqive Europiane.Dy figura legjendare,simbole te kurajos dhe guximit,dy figura me ambicje titanike,dy burra te forte lufte,dy mendje strategjike qe i perkisnin dy vendeve,qe prekin njera tjetren,dhe respektojne dhe nderojne njeri tjeterin ne qellimet etyre ambiciose.Dy sovran ne veten e tyre edhe pse ne kontekse te ndryshme,kerkuan pavarsi,autoritet dhe lavdi personale.Ndersa Bonaparte francez shikonte tek Ali Tepelena "nje njeri te jashtezakonshem",Bonaparte Mysliman shikonte tek Napoleone nje model te pushtetit absolut.Dy Bonapartet nuk u takuan kurre personalisht mes tyre,por kishte nje dialog te heshtur te perbere nga letra,ambasadore dhe nje admirim reciprok.Kjo sepse ata i bashkonte nje fill i padukshem,por qe ndihej mes tyre,i perkisnin te njejtes race luftetaresh,kishin te njejtin gjak ne dejet e tyre ate arberor.Eshte historia e Imperatorit Napoleone Bonaparte dhe Pashait Ali Pasha Tepelena,historia e dy titaneve ne lufte e dialog,dy legjenda qe vdiqen larg pushtetit,por u kethyen dhe mbeten mite.

Albert Pasho

 Free Blogger Albert Pasho

Admirali i Flotës Mbretërore Britanike,Nelson dhe Luani i Epirit Ali Pashë Tepelena. Albert Pasho

 

Dy figura historike emblematike,dy heronj,dy burra luftrash,të aftë për të njohur vlerën e aleancës,të respektit dhe kortezisë mes tyre në një kohë lufte,kontribuan për të dizenjuar një ekulibër të brishtë në detin Mesdhe, fushë lufte e interesash midis fuqive të mëdhaja të kohës(1800), në luftë të vazhdueshme mes tyre.Perandoria Otomane dhe Franca revolucionare së bashku me Imperin Britanik do të gjenden përballë një skenari të ndërthurur dhe të turbullt interesash.Dy burrat e luftrave të tyre do të vendosin marrëdhënie personale të frymës të respektit dhe kortezosë,të admirimit mes tyre, nëpërmjet një letër këmbimi,plot me fjalë vlerësimi dhe aktet diplomatike.Nelson heroi anglez do të arrijë afër brigjeve të Epirit me flotën e tij,pas fitores të Abukirit,shkatërrimit të flotës franceze në Egjipt, i mbuluar me lavdi dhe famë si strateg i pamposhtur dhe me famën që ka mposhtur Napoleonin.Në pamundësi të takoj fizikisht,një tjetër hero,një tjetër strateg e burrë lufte,luanin e Epirit.Lavdia dhe fama e Aliut ashtu si ajo e Nelsonit kish mar dhenë në mbar Europën dhe sidomos në Francë, si një tragjedi kombëtare,pas fitores së Ali Pashës në betejën e Nikopolit afër Prevezës, dhe marja e Butrintit,Vonicës dhe Igumenicës nga Francezët.Dy figura protagonista të kohës,Nelson,heroi i Nilit,Kopenhages dhe Trafalgarit ku dhe ra heroikisht, figurë qëndrore në strategjinë e Britanisë për të parandaluar ekspasionin e Francës në Mesdhe dhe Ali Pasha,luani Epirit që kërkonte të konsolidonte fuqinë e tij duke kërkuar pavarsi,duke shfrytësuar edhe rivalitetin mes fuqive të mëdhaja të kohës.Nelson dërgojë oficerë e tij pranë Aliut për ta uruar dhe përgëzuar per fitoren e Prevezës kundër francezëve,bashke me ta dërgojë edhe një letër Ali Pashës ,ku shkruante se i vinte shumë keq,që nuk zbrizte dot personalisht në Nikopol për të përqafuar heroin e Epirit,për arsyen e ftesës qe i kishin bërë për të qënë në Palermo.Kjo letër eshte firmosur si Duca i Bronte,titull qe Nelson sa e kishte mar nga Mbreteria Britanike.Edhe pse ky takim nuk u realizua per arsye subjektive,do të shënojë një moment historik dhe emblematik në mes dy burrave të jashtëzakonshem,dy heronjeve dhe dy burra luftrash.Marredhenia midis Nelsonit dhe Aliut eshte shembull i nje diplomacie pragmatike,qe kontriboi ne dizenjimin e ekulibrave ne Meshdhe gjate kohes se luftrave Napoloneike.Heroi i anglezeve perveç lavdise dhe fames do te hyje ne histori me shprejen e tij famose;" Angia pret qe çdo njeri bene detyren e tij ndaj atdheut",ndersa luani i Epirit si luftetari qe luftoi per 50 vjet per pavarsine e Shqiperise.

Albert Pasho

Free Blogger Albert Pasho

Letra e Ali Pashe Tepelena per William Martin Leake,27 Mars 1810,Janine. Albert Pasho

Letra e Ali Pashe Tepelenes per konsullin e Britanise se Madhe ne oborrin e tij ne Janine e dates 27 Mars 1810,eshte pjeserisht nje kercenim dhe pjeserisht nje apel per ndihme,kjo leter pasqyron realitetin politik dhe raportet e ndersjellta mes Ali Pashe Tepelenes dhe Britanise se Madhe nepermjet konsullit te saj William Martin Leake.Perpilimi i kesaj letre tregon qarte zgjuarsine diplomatike te Ali Pashes,distancimin e tij nga plani thjeshte personal, ne ate te shtetit te tij kur thekson "administrata time",gjuha diplomatike eshte e holle dhe e zgjuar,ajo fillon me nje kercenim per pozitat e anglezeve ne kete territor,duke i ballafaquar ato me interesat e francezeve dhe me administarten e tij dhe atyre ruse.Kalimi i gjuhes diplomatike ne fillim te leteres ne ate te  nje gjuhe personale dhe gjatesia e leteres na tregojne lidhjen e ngushta personale te Aliut me Leake,shqetesimin e Aliut lidhur me  zvendesimin e tij me Forestin,i cili eshte megjithate me origjine greke.Aliu ne kete leter eshte i zemeruar me Anglezet,  qe ishulli i Santa Maura shume i deshiruar prej tij,qe eshte ne zotrim te anglezeve ne kete periudhe nuk i eshte dhene atij,prandaj Aliu shpreh bindjen dhe propozon se ne nje traktat mes tyre duhet te kete nje nen qe i le ishujt nen administraten e tij.Strategjia e Aliut per ishujt  dhe Pargen eshte mjeti kryesor per te garantuar sigurine e sundimit te tij dhe komunikomin mes tij dhe Britanise.Shqetesimi qe shpreh Aliu,me pas ne kete leter duke njohur shume mire situaten social politike ne zotrimet e tij eshte ai i perfitinit nga kjo situate i ruseve,ne qofse Britania nuk do ti kaloje ishujt atij por do kete si prioritet rritjen e te arrdhurave te saja.Kjo situate do te ishte nje katastrofe per  Aliun,kur citon ;"Ju e dini se pjesa me e madhe e territorit eshte e banuar nga Romaioi,te cilet qysh ne kohet e kaluara  te vendbanimit te tyre ketu jane manovruar kunder meje,duke terhequr nen dikimin e tyte te gjithe kleftet dhe njerezit e keqij,duke i perdorur si objekt kryengritje kunder meje".Kesaj do ti bashkengjitet edhe shqetesimi per zvendesimin e Leake me Forestin duke qene grek.Nje aspekt tjeter qe del nga kjo leter eshte ajo lidhur me emertimin grek,Aliu nuk e permend kete, por i emerton Romaioi,kjo na deshmon dhe tregon  qe ky term grek eshte perdorur pas krijimit te shtetit modern Grek dhe jome pare.Ne kete leter Aliu si diplomat i zgjuar qe nuk perjashton te gjitha nderlikimet e situates trajton edhe ate te ngushte personal te tij dhe familjes se tij ne rast se situata precipiton duke sigurruar nje rruge dalje nepermjet anijeve Britanike.Letra mbyllet me deshiren dhe shprehesen e Aliut lidhur me misionin e mikut te tij Leake dhe aftesite e tij diplomatike prane qeverise Britanike. ( F.H.Marshall )

Albert Pasho

Free Blogger Albert Pasho

Rrethimi i Tepelenes,rivaliteti midis Ahmet Kurt Pashes te Beratit dhe Ali Pashe Tepelenes. Albert Pasho

Dobesimi i fuqise se Perandorise osmane,sidomos ne periferine e saj solli fuqizimin e ajaneve lokale,dhe krijimin e zotrimeve dhe pashalleqeve gjysem te pavarur nga fuqia centrale e Perandorise si ne veri te vendit dhe ne jug..Ne shqiperine e jugut tre jane  keto formacione nga me kryesoret te krijuara gjate kesaj perriudhe te shek  XVII-XVIII,pashalleku Beratit,pashalleku i Delvines dhe me vone ai i Janines i Ali Pashe Tepelenes i cili do ti perfshije keto pashalleqe ne ate te tijin, ne nje Pashallek te vetem,ate te Janines si me i madhi dhe i fuqishem i Perandorise osmane e shtrire ne Europen juglindore, te njohur si Rumelia.Marredheniet mes tyre do te jene here miqesore dhe here armiqesore,por ne keto marredhenie do ti mbizotroje me shume ato armiqesore, ai i rivalitetetit mes tyre per pushtet dhe fuqi ekonomike.Ne krye te pashallekut te Beratit ishte Ahmet Kurt Pasha,i njohur me nofken "Ujku"  qe mori kete pashallek pas vdekjes se pararrdhesit te tij Ismail Pashe Velabishti (Vlora) ne vitin 1764.Kurt Pasha ishte nje pasha mjaft energjik dhe i forte,sundonte mbi territoret e Muzakajve nje here dhe nje kohe,dhe kishte ambicje te krijonte pashallekun e tij  duke bashkuar Shqiperine qendrore dhe jugore.Kurt Pasha krenohej dhe lavderohej edhe per nje lidhje fisnike gjaku me Skenderbeun?. Edhe feudi qe mbante Muktari gjyshi i Aliut si Bey i Tepelenes  ishte nen pashallekun e Beratit. Ndersa ne krye te pashallekut te Delvines me qender ne Gjirokaster ishte Kapllan Pasha i njofur me nofken "Tigri",armik i Kurt Pashes dhe vjerri i ardheshem i Ali Pashe Tepelenes,i cili do te martoje vajzen e tij Eminene.Rritja e fuqise dhe pushtetit gjithmone ne rritje te Ali Pashe Tepelenes,qellimi i tij per marrjen e Janines dhe krijimin e pashallekut te vete,do te determinoje dhe do jete percaktues ne raportet mes ketyre pashallareve,duke shenuar nje faze tjeter te politikes brenda perandorise osmane ne keto territore.Ne qofse dy te paret Kurti dhe Kapllani i qendruan besnik Portes se Larte,Ali Pashe Tepelena qe ne fillim te politikes se tij me Porten e Larte ndoqi politiken e fuqizimit te tij dhe te shkeputjes si i pavarur nga Porta e Larte per te krijuar nje Mbreteri Kushtetutese te pavarur dhe sipas modelit Europian.Kjo periudhe do te shenoje raportet qe do lindin ne mes Kurt Pashes dhe Ali Pashe Tepelenes,njekohesisht do te shenoje dhe perriudhen e hershme ate te rinise te veprimtarise te  Ali Tepelenes.Reputacioni dhe fuqia gjithmone ne rritje e Ali Pashe Tepelenes,si nje destabilizues dhe ribel ndaj perandorise  osmane ne keto territore,do ta detyroje Porten e Larte te mar veprime dhe masa ndaj tij, dhe per kete qeveria osmane autorizon Kurt Pashen e Beratit te nenshtroje Ali Pashen.Per zbatimin e ketij vendimi Kurt Pasha ju desh kohe dhe vuri ne disponim trupa me ushtare dhe shperblime te medhaja ne para, per kapjen e Aliut,rreth 5.000 grosh qe ky  shperblim.Por zgjyarsia,aftesia, karakteri i Aliut doli menjehere ne dukje,Aliu i veshi rrobat e tija nje dashi dhe e qelloi duke e vrare,keshtu rrobat e tija te lara ne gjak ja dergoi si deshmi te vrasjes se tij Kurt Pashes ne Berat, me dy njerezit e tij besnik per te mar shperblimin qe ishte vene per koken e tij.Me kete shperblim qe i mori Aliu vazhdoi te mblidhte luftetare rreth vetes dhe te vazhdonte te kishte me shume pushtet e prestigj.Kurt Pashes ju desh kohe dhe mundim i madh qe te kapte Aliu,dhe ja arrin ne vitin 1775 kur Aliu ishte ne nje moment pushimi ne gjume.Bashke me Aliun u kapen edhe shoket luftetar te tij dhe u çuan ne Berat tek Kurti per tu denuar.Diten e ekzekutimit te tyre Kurti u befasua nga hijeshia e djaloshit Ali,hije rende,i paheshem,me sy boje qielli me nje veshtrim krenar dhe te vendosur si te nje shqipe, floket e gjate biond qe binin poshte mbi shpatullat e tija te gjera,me nje fizik te forte prej luftetari te sprovuar dhe nga oratoria e Aliut.Kurt Pasha vendosi ta falte dhe ta merte nen sherbimin e tij.Ne kete vendim te Kurtit per ta falur Aliun ndikoj edhe lidhja familjare mes tyre,Aliu ishte djali i Hankos e cila ishte vajza e moteres te Kurtit qe kishte martuar Zenel Beun e Konices nga dera Zenebelishtajve qe edhe kjo dere krenohej edhe per nje prejarrdhje te lavdishme ate Skenderbeut.Sipas kesaj linje te dyfishte duhet te krenohet dhe lavderohet edhe vete Aliu nga ana e nenes se tij Hankos.Ali Pasha do te jete ne sherbim te Kurt Pashes gjate viteve 1775-1776,gjate kesaj periudhe shume ngjarje do te ndodhin ne obborri e Kurtit.Aliu njohu dhe bie ne dashuri me vajzen e Kurtit,Meriemin e bukur,shtat larte brez holle dhe e shdervjellte si njesorkadhe.Edhe Meriemi vete u dashurua menjehere me Aliun thone burimet e kohes.Aliu gjate vitit 1775 mori pjese ne fushaten e Kurt Pashes kunder Sulit,por sipas te dhenave te arkivave veneciane Aliu kishte mar pjese kunder Sulit edhe ne vitin 1772 bashke me kusheririn e tij Islam Beun e Kelcyres ne nje force prej 9.000 shqiptaresh nen komanden e Sulejman Çaparit aga i Margaritit qe ishte perfshire ne konflikt me Suliotet.Aliu do te mar pjese ne konfliktin e Kurt Pashes me Mehmed Pashe Bushatin e Shkoderes,ne fushaten ushtarake te vitit 1776.Ailu bashke me kusheririn e tij Islamin u dalluan gjate luftimeve te mevoneshme te ketij viti ne rrethinat e Kavajes dhe Tiranes.Por Aliu u grind me Kurt Pashen per ndarjen e plaçkes se luftes,dhe kjo do te ishte pika e ndarjes.Kjo ndodhi do ti bashkengjitej me ate te pak koheve me pare kur Aliu i kishte kerkuar doren e vajzes se tij Meriemit per grua.Por Kurti kishte refuzuar ne favor te Ibrahim Pashes te Vlores qe ishte ne ate kohe ne nje pozicion me te mire se Aliu,si nga ana ekonomike e sociale,dhe u martuan ne vitin 1776.Keshilltaret e ngushte te pashait te Beratit, Kurtin e kishen keshilluar qe o ti jepte vajzen per grua ose ta vriste duke pare tek Aliu nje potencial te madh per te arrdhmen e tij,por Kurti nuk i degjoje.Keshtu qe nga ky moment Aliu do te largtohet nga pashai i Beratit do te mar jeten e meparshme,nga kjo ndarje do te lind nje rivalitet i madh dhe armiqesor mes tyre qe do te vazhdoje deri ne vdekjen e Ibrahim Pashes dhenderi i Kurt Pashes.Marja e sanxhakut te Vlores nga Mehmed Pasha i Janines ose i njohur si "Pashai i Mire",do te sjelle shkarkimin e Kurt Pashes ne vitin 1778.Mehmned Pasha i Janines kujdestarine e rrugeve ja besoi Catalci Haci Ali Pasha nje turku nga Thesalia,por shqiptaret vendas nuk e pelqenin kete,dhe keshtu ky emeroi Aliun si zvendes te tij per te vendosur rendin ne mes banditeve shqiptare,ndersa vete Catalci ndejti ne keshtjellen e tij te larget ne Chalkis te Eubese.Me poziten e re administrative te perandorise osmane,puna e pare qe beri ishte eleminimi i zyrtareve ushtarak dhe civil te emeruar nga Kurti dhe i zvendesoje me njerezit e tij te besuar,organizoje dhe krijoi nje rrjet midis udheheqesve te bandave shqiptare dhe krereve te armatoleve.Luftetaret shqiptare qe refuzuan ti sherbenin Aliut u zhvendosen ne More ku mund te vazhdonin aktivitetin e tyre.Pozicioni i ri i lejonte Aliut te organizonte sekuestrime ligjore ndaj keqe berseve dhe keshtu te krijonte pasuri per rekrutime te reja dhe para per ti perdorur si baksishe.Rikethimi i Ahmet Kurt Pashes ne vitin 1779 ne pushtet pasi ai loboi me intriga dhe rryshfet ne Porten e larte do ta vinte perseri perballe me Ali Pahe Tepelenen. Aliu vendosi ta sfidoi hapur Kurt Pashen me kete perpjekje Aliu donte ti dimostronte dhe ta bente te kuptonte Porten e Larte,se Aliu kishte nje baze me te forte pushteti se Kurti,dhe i duhej dhene atij vendi i Kurt Pashes.Aliu ne krye te 3.000 shqiptareve marshoi ne Thesali,duke demostruar force dhe fuqi,ne kete menyre ai do te nxirrte pasuri dhe para si resultat i tratativave per te shpetuar banoret dhe mos prekur  qytetet nga shkaterimi.Aliu hyri ne Trikalla dhe pas saj marshoi ne Farsala,ku Aliu dhe Catalcali Haci qe ishte akoma eprori Aliut rane dakort dhe komplotuan kunder Kurt Pashes.Veprimi i pare i Aliut ishte te merte Akarnanise ku ushtaret e tij kishin kaluar tashme kur kishin shkuar ne Mesologji,pasi mori haraxhin qe ti linte ne paqe,Aliu ne krye te 4.000 luftetareve pushtoje qytetin e Agrinion ne rajonin e Vrachorit dhe u ribashkua me trupat e tija shqiptare qe ishin kethyer nga Moreja.Si pergjigje Kurt Pasha zhvendosi trupat e tija drejt jugut te Epirit dhe beri presion ndaj venecianeve dhearmatolet qe te ndalonin afrimin e Aliut.Ne kete situate Porta e Larte u detyrua te nderhynte dhe dergoje komandantin osman Cezayirli Gazi Hasan Pasha,i cili gjendej ne More per te vendosur rendin e cenuar nga shqiptaret,por ky edhe pse u ndihmuar nga turqit,armatolet dhe fshataret greke,nuk ishte ne gjendje te mposhte dhe debonte shqiptaret.Atij ju desh kohe te vendoste nje paqe te perkoheshme dhe jo e qendrushme.Nderkohe Aliu ishte kethyer ne Tepelene per te rivendosur pozicionin e familjes se vet,dhe per te forcuar bazen e pushtetit te tij.Pasi Aliu mesoi se Porta i kishte refuzuar ta kethente ate ne vebd Kurt Pashes,Aliu urdheroi aleatet e tij fisnore dhe feudale te sulmonin garnizonet lokale te Kurt Pashes.duke shkateruar ato dhe rrethet malore midis Tepelenes dhe periferise te Janines.Porta e Larte e urdheroi dhe detyroi Kurt Pashen te sfidonte drejteperdrejte Ali Pashen.Edhe pse Kurt Pasha ishte ne gjendje te mblidhte nje force prej 10.000 ushtares dhe 100 kalores,ai prape nuk do te ishte ne gjendje te mposhte Aliun ne terren ne male dhe kalime grykash,keshtu ai vendosi dhe ju drejtua Tepelenes.Ne kete situate Aliu nuk kishte zgjidhje tjeter veçse te thyente rrethimin pas luftimesh te ashpra dhe te drejtohej per ne Butrint.Kete levizje te Aliut Kurti e interpretoi si nje perpjekje te Aliut per tu kethyer ne More.Kjo levizje e Aliut krijoj panik ne gjithe Greqine,dhe Kurti dergoi 6.000 ushtare ne Gjirin e Artes per ti prere rrugen Aliut dhe bllokuar prane detit.Gjate ketij operacioni Kurt Pasha kishte ndare shuma te medhaja paraje krereve lokale.Ndersa Aliu nga ana e vete mblodhi dhe aleatet e tij si kusheriri i tij Islam Bey i Kelcyres,djalin e Sulejman Çaparit te Margaritit,Demoliu i Konispolit,keta aleate mbajte forcat e Kurtit ne Delvine,ndersa Aliu vazhdonte me ne jug drejt Artes dhe Prevezes.Keto manovra te Aliut shqetesuan dhe  friksuan venecianet dhe pashallaret e Trikalles dhe Eubese dhe ju kerkua ketyre te dergonin trupa ne ndihme te Kurt Pashes.Aliu ne kundershtim me çfare priste Kurt Pasha ndroj drejtim dhe marshoi drejt Janines,duke nenshtruar dhe fortifikuar fshatrat e rendesishme gjate rruges.Trupat e Kurt Pashes te komonduara nga dhendri i tij Ibrahim Pasha i Vlores nuk qene ne gjendje te mposhtin Ali Pashe,dhe kjo rezultoi nje problem per Kurtin persa i perket reputacionit te tij me Porten e Larte.Por Kurti u perpoq ti bente pershtypje Portes duke i derguar koka te prera si te deshmi te vdekjes se Aliut dhe qetesimin e trazirave,por ato vazhduan gjithesese.Aliu tregoi se ishte ne gjendje me veprimet e tija te minonte shume autoritetin e Kurt Pashes dhe te terhiqte vemendjen e mjaftushme te venecianeve per te vendosur marredhenie diplomatike me ta.Ne vitin 1783 Aliu dergoi nje deklarate miqesie administates veneciane ne Korfuz,kjo mbarte rrezikun per nje akuze per tradheti te Aliut nga ana e osmaneve,ishte koha qe Aliu priste te merte titullin Pasha me dy tuje dhe kerkoje nga venecianet qe te nderhynin tek Porta per te shpejtuar procesin per kete titull.Venecianet nderhyne tek Porta dhe si kembim Aliu mposhti pashain e Delvines,Mustafa Koka i cili ishte nje kundershtar politik i venecianeve.Rritja larte e prestigjit te Aliut ne mes luftetareve shqiptare,si edhe zgjidhjet e tija te kenaqeshme diplomatike qe kontribuan ne normalizimin e marredhenieve veneciane-turke,nxoren ne pah faktin se ai tani ishte forca e pare de facto ne rajon,duke anash kaluar Ahmet Kurt Pashen po ashtu edhe Kara Mahmud Pashen e Shkodres.

Albert Pasho

Free Blogger Albert Pasho

Veli Pasha Mykhtar Zades ,babai i Ali Pashe Tepelenes. Albert Pasho

Dinastia e Tepel-Enian ose thene në shqip e Meçohysajve,një fis i paster autoktone shqiptar i fisnikërisë së Toskërisë,pararrdhësit e të cilëve ishin shqiptar kristian që u konvertuan në mysliman pas invazionit osman të Shqipërisë.Mer këtë para shtesë të emërit kjo dinasti për arsye të emërit të Meços që është gjyshi i Veliut,babai i Ali Pashë Tepelenës. Kjo sepse kjo rrjedhë familjare fisnore i dihen trashgimtarët që nga ky moment dmth nga Meçoja,i cili ka qënë Muteselim i Tepelenës.Djali i tij Mouktari, babai i Veliut,ishte nje luftetar i madh i shekullit qe jetoje,komandant  nga më të aftët dhe i dëgjuar i kohës së tij në ushtrinë e perandorisë osmane,mori pjesë në rrethimin e Korfuzit 1716 si komandant i këtij rrethimi.Kapet rrob nga Marshalli Schullemburg dhe dënohet me varje duke rënë kështu si dëshmor.Mouktari kishte qënë Bey i Tepelenes dhe e mbanin ate si feud nga pashai i Beratit.Familja e tij ishte e pasur dhe mbajtja e ketij rangu i sillte te arrdhura te konsiderushme financiare qe llogariteshin ne rreth 20 mije franga ne vit,qe i lejonin atij te kishte prona dhe te mbante trupa me ushtar,si ato te familjeve te medhaja feudale te kohes shqiptare.Mouktari la tre djem Saliku dhe Mahometi qe i kishte me gruan legjitime dhe Veliun (Babai i Aliut) me i vogli prej tyre,qe e kishte me nje skllave nga Etiopia ne sarajt e tija.Djali i skllaves keshtu e quhanin vellezerit Veliun kur nuk shkonin mire mes tyre.Veliu babai i Aliut ishte nje burre i qete,i dashur bujar,paqesor dhe shume i prirur ndaj grekeve,te cilet me lobimin e tyre ne Stamboll me anen e Fanarioteve bene te mundur te mernin pashallekun e Delvines per te.Kjo ndodhi pasi Veliu vrau kusheriun e tij,djalin e xhaxhait Islam bey.Me te Veliu ishte ne rivalitet per je kohe te gjate.Islam bey ishte mutassrif i Delvines qe nga viti 1752.Keshtu Veliu pas vrasjes se tij i mori vendin  Islam bey.Veliu ishte pasha i Delvines nga viti 1759-1761 me dy tyje( bishta kali).Lufta per pushtet ishte e ashper dhe e pamerishme ne kete periudhe,Veliun e luftuan armiqte e tij dhe i muaren pashallekune Delvines,keshtu Veliu u terhoq ne zotrimet e tija ne Tepelene.Por edhe ketu ne Tepelene ne zotrimet e tija te trashguara nga babai Mouktari, armiqte e tije,bejleret kundershtar ata te Gjirokasteres,Kardhiqit,Permetit dhe Kelcyres,here ne aleance mes tyre, here me vete duke perfituar nga fatekeqesia e tij e luftuan vazhdimisht ate,duke i grrabitur prona dhe pasuri duke e dobesuar akoma me shume poziten e tij.Veliu duke pare veten te pafte per tu rezistuar dhe mbrojtur zotrimet e tija vdiq nga pikellimi.Jeta e Veliut nuk kishte qene e lehte qe ne rini ne kete situate dhe treva ku lufta e bejlereve mes tyre per prona,pasuri dhe pushtet ishte gjithmone ne rend te dites dhe e vazhdushme.Edhe karakteri i tij i bute,paqesor dhe bujar nuk e ndihmuan ate ne kete lufte per ekzistence.Me vdekjen e babait te tij Mouktarit dy vellezerit e tij Saliku dhe Mohameti,bashke me familjet etyre u bene bashke dhe e perzune Veliun nga shtepia duke trajtuar ate si djali i skllaves .Kjo periudhe qe Veliu do te kaloje larg shtepise aterore, do te forconte  tek ai ato  tiparet qe do ti sherbenin te behej nga veteja si kurajua,vendoshmeria,trimeria.Shume shpejt ai shendrrohet ne nje kapo qe ndiqet nga luftetaret e vet dhe bene pasuri dhe emer.Keshtu Veliu kethehet ne Tepelene me luftetaret e vet ne shtepine e babait dhe mer hak ndaj vellezereve te tij duke i djegur brenda.Me pas kesaj Veliu do te shprehej ;" Nuk mund te me akuzojne per hakmarrje,vellezerit e mi me kane perzene jashte shtepise,kurse une po i mbaje brenda shtepise pergjithmone".Keshtu Veliu behet i vetmi trashgimtar  dhe Beu i Tepelenes ku vendosi dhe sarajet e tija.Veliu u martua dy here ,me gruan e pare kishte kater femije,dy djem Ismailin dhe Tahirin dhe dy vajza.Po ashtu dhe nje djale tjeter jashte kesaj martese me nje skllave te sarajit te tij,qe sipas mjekut anglez Henry Holland eshte Isuf Arapi kur e permende ne kujtimet e tija kur vizitoje Tepelenen dhe u takua me Isufin dhe e citon si vellai i madh i Ali Pashe Tepelenes.Veliu duke u bere gjithmone me i fuqishem dhe i pasur,kerkoje te lidhej me martese me nje familje te pasur dhe nga paria e vendit keshtu do te perforconte pozicionin e vet, social dhe pasuror.Keshtu ne martesen e dyte Veliu martoje Ismihan(Hankon) vajzen e Zenel Beut te Konices nga dera e Zenebelishteve te Konices,qe njekohesisht ishte edhe vajza e motres te pashait te Beratit Kurt Pashes.Te dyja familjet nga paria e Toskerise si ajo e Konices dhe ajo e Beratit,krenoheshin dhe lavderoheshin per prejarrdhjen e tyre nga gjaku i Kastrioteve i heroit tone kombetar Skenderbeut.Rrjedhimisht edhe Aliu duhet te krenohet per kete trashgimi te lavdishme nga ana e nenes.Keshtu Veliu i garantoje familjes se vete jo vetem pasurine por edhe nobiltetin e parise se vendit.Nga martesa e dyte me Hankon paten dy femije,Aliun dhe Shanishane.Si baba Veliu qe nje prinder i dashur, u kujdes per rritjen e femijeve te tij dhe siguruar çdo gje qe nga arsimimi duke mar edukator ne sarajet e tija per  formimin i tyre,fale karakterit te tij te bute ai kerkonte te qetsonte qe ne femijeri karakterin e lire dhe te vrullshem sidomos te Aliut.Eshte pikerisht emeri i Veliut qe Aliut ja dha djalit te tij te mesem,qe si per ironi te fatit do te jete linja me gjate e trashgimise se dinastise se Tepel-Elian ose ndryshe e Hyso,qe arrin deri ne ditet e sotme.Trashgimtaret e kesaj dere te fisme te Toskerise jetuan dhe kontribuan ne shtetin e ri modern turk,ne te gjitha fushat e jetes si administrate,politike,art,letersi etj duke mbajtur gjalle emerin e luanit te Epirit dhe pararrdhesve te tij.

Albert Pasho

Free Blogger Albert Pasho

Reggimenti shqiptar, "Real Maqedonia" ne betejen e Velletri 10 Gusht 1744,Mbreteria e dy Siqileve. Albert Pasho

                                    Carlo III

Ne korrik te 1735,me mbarimin e operacioneve per marjen e mbretërisë, Karlo III u kurorëzua solemnisht mbret i Dy Siçilive. Kushtet e mbretërisë ishin katastrofike: nevojat ishin të mëdha, shpresat e vendosura te mbreti i ri ishin të shumta, reformat e rëndësishme dhe të nevojshme, të cilat Mbreti Karl i ndërmori me aq zell, në çdo fushë, saqë Napoli shpejt u bë qendra kryesore e Italisë. Ai i kushtoi vëmendje të veçantë ushtrisë dhe marinës, duke vazhduar menjëherë me riorganizimin e tyre, i vetëdijshëm për vlerën që do të kishin forcat e armatosura në periudhën e trazuar politike që po përjetohej. Ky organizim i ri u përshpejtua më tej nga sjellja fyese e Komodorit anglez Marteen, i cili, pasi hyri në portin e pambrojtur të Napolit më 17 gusht 1742, vendosi neutralitet në luftë për trashëgiminë e Milanos, Parmës dhe Piaçencës. Shuma të konsiderueshme u shpenzuan më pas për mbrojtjen e Shtetit; porti u fortifikua, u ngritën llogore dhe bateri rreth Gjirit; u krijuan fabrika armësh dhe artilerie; Ushtria u rrit dhe u përmirësua, dhe në një kohë të shkurtër ajo ishte e pajisur mirë dhe e armatosur mesatarisht, e gatshme për çdo eventualitet. Në fushatën e vitit 1744 kundër austriakëve që donin të pushtonin Mbretërinë, ushtria arriti rezultate të shkëlqyera, dhe në veçanti disa nga regjimentet e formuara midis viteve 1735 dhe 1737 u dalluan, përfshirë regjimentin "Mbretëror Maqedonas". Si dhe pse u krijua ky regjiment me popull shqiptar? Autori i kronikës së regjimentit Mbretëror Maqedonas (Bologna, Volpe, 1767), pas një reference të përgjithshme për kolonizimin helen, bizantin dhe manastiror të shekullit të 8-të, thekson rëndësinë e arritur nga i pari në Napoli dhe Siçili dhe marrëdhëniet familjare që ekzistonin midis familjeve nga Italia e Jugut që migruan në Greqi dhe familjeve nga ku territor që u vendosën në Mbretëri. Ai gjithashtu thotë se Karli III "ndër kujdeset e para të kësaj Mbretërie shumë të lulëzuar" dëshironte "që nën flamujt e tij të lavdishëm, një batalion populli maqedonas të lulëzonte dhe të rivendosej, ai popull luftëtar i famshëm, i cili nën Filipin dhe Aleksandrin e Madh, birin e tij, madhështinë e Perandorisë Greke, u përhap nga një pol në tjetrin". Marrëdhënie të shkëlqyera kishin ekzistuar prej kohësh midis Mbretërisë së Napolit dhe shqiptarëve,, dhe kjo dëshmohet nga emigrimi në Itali. Pati dy emigrime kryesore shqiptare: e para, gjatë kohës së Alfonsit I të Aragonës, kur ai thirri Demetrio Rerez, një kapiten me përvojë dhe trim, nga Shqipëria me një grup të fortë shqiptarësh, duke i përdorur ata për kryengritjen kalabreze. Ata ishin me të vërtetë themeluesit e kolonive të para në Itali. E dyta ndodhi kur, pas ndihmës që Giorgio Castriota i solli Ferdinandit I në luftën e vitit 1460, ushtarët e tij, të etur për një jetë më pak të vështirë, u larguan dhe u vendosen pergjithmone ne fshatrat e mbreterise..Tani, nëse dëshirojmë të kërkojmë një justifikim për krijimin e regjimentit të lartpërmendur, duhet të kujtojmë se disa shekuj më parë, një regjiment maqedonas kishte shërbyer tashmë nën flamurin e mbretërve të mëparshëm spanjollë me rezultate vërtet të shkëlqyera, si për shkak të shpirtit të lartë luftarak të trupave ashtu edhe për besnikërinë e treguar ndaj mbretit. Megjithatë, formimi i regjimentit "Maqedonia e Vërtetë" nuk u prit me miratimin e Republikës Veneciane, e cila, e mësuar me rekrutimin e milicisë shqiptare, natyrisht e shikoi çështjen me xhelozi dhe frikë nga qëllimet ekspansioniste. Aq shumë saqë Mocenigo, ish-ambasador i Republikës në Napoli, u shpreh kështu: "Nuk e di nga çfarë fryme, i joshur dhe i tërhequr nga milicia greke dhe shqiptare, Oborri u shty të formonte një regjiment shqiptar, nga i cili batalioni i parë ishte gati të plotësohej në kohën e nisjes sime për në Kapua. Kjo kulturë e grekëve dhe shqiptarëve në këtë Oborr shumë të kohëve të fundit, e kombinuar me atë që praktikohej në të gjitha portet e dy Mbretërive dhe veçanërisht në Mesina midis tregtarëve të të njëjtit komb, është më e dukshme se kurrë dhe duket se tregon qëllimin për të ringjallur të njëjtat ide që nuk ishin gjithmonë të gabuara nga Normanët e lashtë. Pavarësisht mendimit të kundërt të disave dhe pengesave të vendosura nga Republika Veneciane, qeveria e Karlit III, duke e konsideruar të dobishme krijimin e regjimentit të ri, ngarkoi Kryeministrin Montealegre të negocionte rekrutimin e atyre njerëzve dhe, për këtë qëllim, ai përdori epiroten Attanasio Glichi, i cili kishte vendbanim dhe pronë në Napoli, dhe bashkatdhetarin e tij Kontin Stratti Cicca. Të dy vazhduan të rekrutonin shqiptarët duke dërguar kontingjentin në Kapua ku..." Stratti Cicca arriti të formonte batalionin e parë të cilin e quajti Macedone. Në vitin 1738, komanda e batalionit u mor nga Konti Giorgio Corafà i Qefalonisë, një oficer i shquar i njohur me qeverisjen e atyre popujve, pasi kishte shërbyer tashmë në shërbimin ushtarak të Republikës Veneciane. Ai jo vetëm që siguroi organizimin e përsosur të batalionit, por edhe e zgjeroi atë duke rekrutuar shqiptarë të rinj dhe më pas e transformoi atë në regjimentin "Maqedonia e Vërtetë", i cili konsiderohej një korpus i rregullt italian, duke gëzuar të gjitha prerogativat që u atribuoheshin atyre. Në fakt, një njoftim Mbretëror u shpreh fjalë për fjalë si më poshtë:"Duke pasur parasysh Mbretin dhe Drejten  e Dominimit, që i përket atij mbi Vendin dhe njerezve, nga i cili përbëhet Reximiento de Infanteria e Republikës së Macedonios dhe arsyen e Vasalëve legjitimë, të cilët për këtë arsye pajtohen me të njëjtën gjë, ai erdhi të deklaronte se citado Reximiento Real Macedonia konsiderohet si Ushtria Italiane dhe gëzon këtë rrethanë të këtyre prerogativave dhe preferon që t'u përkasë atyre." Prandaj, nën udhëheqjen e Corafà-s, regjimenti hyri në fushatë në vitin 1744, u dallua dhe ishte në gjendje të përballontepër situatën e rëndë të krijuar në Velletri nga surpriza e guximshme dhe e guximshme e natës e tentuar nga Lobkowitz më 10 gusht. Qyteti i Velletri-t ndodhet në majë të një shkëmbi të malit vullkanik Artemisio, rreth të cilit toka zbret në shpate të pjerrëta. Në fund të secilës prej tre luginave që degëzohen nga mali rrjedh një përrua i vogël; këto lugina, duke u ngritur gjithnjë e më të pjerrëta dhe më me guxim drejt veriut dhe perëndimit, përfundojnë në kreshtën e lartë, të pyllëzuar dhe të gjatë të malit Artemisio. Përbërja e dy ushtrive ishte si më poshtë: Ushtria e Lobkowitz-it: 11 regjimente këmbësorie, të përforcuara nga 6,000 burra të milicisë së këmbësorisë së parregullt, të përbërë nga elementë të ndryshëm (transilvanianë, sllavë, kroatë, etj.); 10 regjimente kalorësie (6,000 kuaj); 2,000 husarë hungarezë; 40 topa. Një total prej 30,000 burrash, nga të cilët 8,000 ishin kalorës. Ushtria Spanjolle-Napolitane: Kontingjent spanjoll: 11 regjimente këmbësorie; 3 regjimente kalorësie; 500 kalorës mbretërorë; 300 roje kalorësie të Dukës së Modenës; 12 topa. Gjithsej 18,000 burra, nga të cilët 2,000 ishin kalorësi. Kontingjenti napolitan: 18 regjimente këmbësorie, nga të cilët 5 ishin provincialë; 5 regjimente kalorësie- (Nga një pikturë në Muzeun e San Martinos, Napoli) Lobkowitz dhe ushtria e tij ishin ngritur në malet përballë në pozicione dominuese, por pa asnjë avantazh për të, sepse për të sulmuar kampin armik ai u detyrua t'i çonte trupat e tij në fund të luginave, të cilat të gjitha dominoheshin nga Burbonët. Kështu, në vend të një beteje të ashpër në shkallë të gjerë, ai preferoi një luftë guerile të pamëshirshme me sulme të vogla e të papritura, duke e shtyrë gjithnjë e më shumë armikun dhe duke e ngacmuar vazhdimisht, me qëllim që ta rraskapitnin, ta lodhnin dhe ta detyronin të tërhiqej. Karlo III. leria; 30 copë. Gjithsej 17,000 burra, përfshirë 2,000 kalorësi. Në total, ushtria e Karlo III numëronte 35,000 burra, përfshirë 4,000 kalorës dhe 42 topa. Komanda supreme ishte marrë nga Mbreti, ndërsa kontingjenti spanjoll ishte nën komandën e Kontit de Gages dhe ai napolitan nën komandën e Dukës së Castropignano-s. Kampi i ushtrisë së Charles III kishte krahun e djathtë të vendosur në shpatet e Artemisios, të majtën në Porta Romana dhe qendrën në qytet. Pjesa e përparme e kampit ishte më shumë se e fortifikuar, ndërsa pak më tej në kodrën Cappuccini, makineritë dhe artileria ishin të vendosura në një park ushtarak.Lobkowitz dhe ushtria e tij ishin vendosur në malet përballë në pozicione dominuese, por pa asnjë avantazh për të, sepse për të sulmuar kampin armik ai u detyrua t'i çonte trupat e tij në fund të luginave të dominuara nga Burbonët.Kështu, në vend të një beteje të madhe me frontale,  preferoj një luftë guerile të pamëshirshme me sulme të vogla dhe të papritura, duke iu afruar armikut gjithnjë e më shumë dhe duke e ngacmuar vazhdimisht, me qëllim që ta rraskapitin, ta lodhin dhe ta detyrojnë të tërhiqet.Në vend të kësaj, Konti i Gages, për të përmirësuar pozicionet e tij dhe për të shmangur luftën guerile që po u shkaktonte humbje të mëdha trupave, planifikoi dhe kreu një aksion të mrekullueshëm surprizë natën, duke arritur me katër mijë ushtarë të pushtonte majën e malit Artemisio, i cili ishte i garnizonuar rëndë, në agim të 17 qershorit, duke pushtuar më pas malin Spino dhe duke kapur sasi të mëdha artilerie dhe furnizimesh, si dhe të burgosur të shumtë.Paniku për shkak të kësaj surprize ishte i përhapur në kampin austriak dhe arriti deri në Romë, ku portat u mbyllën shpejt; megjithatë, Gages, pasi arriti qëllimin e tij, e ndaloi veprimin e tij në Monte Spino; pjesa tjetër e ushtrisë nuk lëvizi dhe kështu humbi mundësia për të shfrytëzuar suksesin.Ky veprim i armëve, ndërsa rriti moralin e ushtrisë Burbone, i demoralizoi shumë trupat e Lobkowitz-it, të cilët ishin të tronditur dhe të lodhur, dhe radhët e të cilëve ishin të prekura nga sëmundje të shumta, për shkak të klimës dhe mungesës së ushqimit. Në këtë situatë, Princi Lobkowitz vendosi që e vetmja mënyrë për të arritur rezultate të kënaqshme ishte manovrimi në befasi. Duke zbuluar se pjesa më e dobët e vendosjes së armikut ishte krahu i majtë, dhe kjo u konfirmua nga një zbulim që ai kishte kryer nga Gjenerali Browne, ai vendosi të sulmonte këtë krah natën dhe të depërtonte në qytet, ndërsa forcat e tjera do ta mbanin krahun e djathtë të armikut drejt maleve. Pasi përcaktoi planin e tij, ai ia besoi Gjeneralit Browne detyrën e depërtimit në Velletri, dhe Gjeneralit Platz sulmin.të malit Artemisio, ndërsa gjenerali Andreassj do të sulmonte frontalisht nga Petrone. Kolona e Browne-it ishte 6,000 ushtarë, dy të tjerët 5,000; Lobkowitz me pjesën tjetër të forcës, 4,900 burra, mbeti në rezervë në qendër. Aksioni u zhvillua natën e 10 gushtit 1744. Kolona e gjeneral Browne-it marshoi gjithë natën në heshtje të thellë, përmes fushave dhe vreshtave, derisa hasi, pranë Velletri-t, një kamp trupash spanjolle të cilin e mposhti menjëherë me një sulm të papritur. Pastaj, duke u shfaqur poshtë Velletri-t, sulmoi rojet e Portës së Napolit, hyri në qytet, i habiti shumicën e armikut në gjumë, duke shkaktuar panik dhe konfuzion të madh. Kolona tjetër, sipas planit të Lobkowitz-it, ishte të sulmonte në të njëjtën kohë hendekun e njohur si hendeku i Kapuçinit; Por operacioni nuk ishte plotësisht i suksesshëm për shkak të kushteve të pafavorshme të rrugës, të theksuara nga vështirësitë e një marshimi nate, kështu që kolona mbërriti ndjeshëm vonë dhe nuk mundi të sulmonte deri në agim. Kolona e tretë, më e fortë dhe më e aftë, së cilës iu besua detyra më e guximshme, sulmoi malin Artemisio nga ana e Fajola-s, i cili, për shkak të fortifikimeve të tij të forta dhe të thella, përfaqësonte "mburojën e kampit napolitano-hispanik". Kjo kolonë, e përbërë nga 7,000 burra, përfshirë kroatë, likanë dhe grenadierë, dhe milicitë e tjera të elitës, sulmoi malin e lartë të Fajola-s më 11 gusht, në agim. Një nga repartet e saj sulmoi postin e avancuar të Micheletti-t me granata, mbrojtësit e së cilës, pas një mbrojtjeje të fuqishme, u mposhtën dhe u kthyen në arrati. Lobkowitz kështu pushtoi lehtësisht tre të katërtat e malit dhe kapi fortifikimet kryesore, duke përfshirë ato të Bonetto-s, Lingua di Serpe dhe Brigadiere. Njësitë e mbetura të kolonës sulmuan njëkohësisht postin vendimtar të Sombreros, i cili siguronte siguri për të gjithë artilerinë e mbrojtjes. Pavarësisht trimërisë së demonstruar nga këto njësi në sulm, rezistenca e mbrojtësve ishte vërtet e admirueshme, veçanërisht nga ana e trupave të Kontit Benedetto Corafà, kapiten i grenadierëve shqiptarë. Corafà, me kompaninë e tij dhe një kompani tjetër grenadierësh nga regjimenti spanjoll i Lombardisë, u mbrojt për dy orë, duke arritur të përmbante sulmin e armikut. Regjimenti maqedonas, i cili më pas mbërriti si përforcime, nisi një kundërsulm dhe i shpartalloi austriakët, duke rimarrë të gjitha fortifikimet që kishin pushtuar atë mëngjes. Për të demonstruar trimërinë e trupave, le të përmbledhim atë që tha Rodotà. Gjeneral-lejtnant Konti Sajves, duke kuptuar se austriakët kishin përparuar në majë të malit, ku kishte shumë pak trupa mbrojtëse, marshoi menjëherë atje me dy batalione, të përforcuara më vonë, me urdhër të Gjeneral de Gages, nga regjimenti "Mbretëror Maqedonas" nën komandën e Kontit Don Giorgio Corafà. Ndërsa ai përparonte me guxim përgjatë shpateve të pjerrëta të maleve, të goditura rëndë nga zjarri armik, atij iu bashkua Dekani i gjeneralit të lartpërmendur dhe mori urdhër të përparonte drejt kompanive të granadierëve të stacionuara atje lart, për t'i mbështetur ata. Rrugët e ndryshme dredha-dredha të atij mali formonin një labirint të ndërlikuar dhe Corafà, i panjohur me zonën dhe pa një udhërrëfyes, nuk dinte se cilën duhej të ndiqte për të arritur shëndoshë e mirë në destinacionin e tij. Ai i kërkoi Dekanit udhëzime, i cili, më pak i ditur se ai, i tregoi rrugën që kishte ndjekur vetë.Corafà vazhdoi përparimin e tij dhe, duke parë një varg të madh grenadierësh në distancë, u përparua drejt tyre, plotësisht i ekspozuar. Megjithatë, sapo arriti nëzonen e qitjes, një breshëri e dhunshme goditi tridhjetë shqiptarë, të vdekur dhe të plagosur. Koloneli Corafà e kuptoi gabimin e tij, i cili po e çonte drejtpërdrejt te armiku, i fortifikuar pas llogoreve të pushtuara, dhe e ndali marshimin e tij, duke e kuptuar plotësisht se nëse vazhdonte, do të pësonte humbje shumë të rënda. Nga ana tjetër, ai nuk donte të kthehej prapa për të kërkuar grenadierët e tij, siç ishte urdhëruar, nga frika se ushtarët e tij do të mendonin se do të tërhiqeshin me breshërinë e parë të armikut, duke dobësuar kështu guximin e tyre. Në këtë situatë, Konti Corafà, duke shqyrtuar fushën e betejës, vuri re se brigada e Mbretëreshës së Spanjës po shkonte drejt malit të lartë, nën sulmin e forcave dërrmuese armike. Megjithatë, ndërsa brigada përpiqej të arrinte objektivin e saj, ajo u sulmua papritur nga armiq të shumtë të cilët, pasi dolën papritur nga llogoret e tyre, u përpoqën të bllokonin përparimin e saj. Corafà vendosi t'i vinte në ndihmë brigadës dhe pastaj të marshonte drejt majës së malit, ku luftimet po zhvilloheshin ashpër dhe jo pa rrezik të madh për mbrojtësit. Ai dërgoi regjimentin shqiptar, i cili sulmoi austriakët me një forcë të tillë saqë ata u detyruan të tërhiqeshin, të shkatërruar, në llogoret e tyre. Kjo tërheqje i inkurajoi regjimentet spanjolle dhe napolitane, të cilët menjëherë lëvizën për të mbështetur shqiptarët. Mbreti, i cili nga fusha kishte vëzhguar me kujdes të gjitha veprimet e guximshme të regjimentit"Mbretëror Maqedonas" dhe i cili në atë ditë kritike, i guximshëm dhe i qetë, dinte si ta kombinonte madhështinë e shpirtit të tij mbretëror me cilësitë e një gjenerali ekspert, dërgoi menjëherë një pjesë të rojeve spanjolle për të mbështetur shqiptarët dhe brigadën e Kastijës për të prerë tërheqjen e armiqve që po iknin. Ndërkohë, brigada e Mbretëreshës ishte ribashkuar me çlirimtarët e saj. Kompanitë e granadierëve dhe rojet, të cilat ishin të vendosura pas kodrës Sombrero, përparuan për t'i mbështetur ata. Përparimi i kaq shumë trupave e alarmoi armikun, i cili pushtoi majën e malit, aq sa e detyroi të tërhiqej me nxitim, i ndjekur nga shqiptarët deri në rrëzë të malit, ku u strehua në një pyll të dendur. Duke pasur parasysh demoralizimin e madh të trupave armike, nëse ndjekja do të kishte vazhduar, siç i kishte propozuar Konti Corafà Gjeneral-Lejtnant Kontit Sajves (siç e dëshmoi ai vetë në certifikatën e tij), lufta në Itali ndoshta do të kishte mbaruar po atë ditë, me disfatën totale të austriakëve; në vend të kësaj, shqiptarëve iu urdhërua të ndërprisnin veprimin e tyre. Kjo bëmë me armë, e cila zgjati pesë orë luftime të ashpra, ishte më e rëndësishmja e fushatës dhe e ngriti shumë moralin e trupave napolitane dhe austriake. Merita për fitoren duhet t'i atribuohet kryesisht regjimentit maqedonas, edhe nga njohja e vetë armikut. Rodotà thotë në lidhje me këtë: "Vetë Madhëria e Dy Siçilive, e cila ishte spektatore e saj dhe nën kujdesin e saj më të lavdishëm pa këta njerëz të luftonin, pati mëshirën, pas fitores së arritur, të thërriste Kontin Corafà dhe, në prani të të gjithë gjeneralëve napolitanë, ta shpallte atë me shprehje të forta".shumë mirë i shërbyer dhe i kënaqur, jo më pak se koloneli, sesa i gjithë regjimenti." Kapiten Gjeneral Konti Gages e konsideroi të përshtatshme, në njohje të trimërisë së treguar, t'i jepte Regjimentit "Mbretëror Maqedonas" nderin e qëndrimit për të garnizonuar pozicionet e pushtuara. Regjimenti qëndroi në pozicion për tetëdhjetë ditë, gjithmonë nën armë, duke duruar vështirësi të mëdha, veçanërisht për shkak të motit të keq, dhe kur armiku u tërhoq më 10 nëntor, ai mori pjesë në ndjekjen e tij, duke kapur 400 të burgosur. Pasi operacionet e vitit 1744 përfunduan dhe trupat u mblodhën në kazermat e dimrit, Gjenerali Gages.Për të zhvilluar planin e ri të betejës së ushtrisë për përparimin drejt Lombardisë, ai formoi Brigadën e Maqedonisë, duke shtuar në një batalion të "Maqedonisë së Vërtetë" dy batalione të Wirtz, dy të Ischoudi dhe një të Burgundy. Ne donim të kujtonim disa nga veprat e lavdishme të "Maqedonisë së Vërtetë" sepse ato nderojnë popullatat e shumta italo-shqiptare të shpërndara në të gjithë Italinë jugore. Italianë në shpirt, ndërsa ruajtën dialektet dhe zakonet e tyre, ata luftuan në Luftën e Madhe të kohëve të fundit me besim dhe entuziazëm për madhështinë e vendit të tyre.   ( Luigi Lusi )

Albert Pasho

Free Blogger Albert Pasho

Stradioti(Shqiptari) i pathyeshem ne sherbim te San Marcos. Albert Pasho.

 Në Treviso të Italisë,në kishën e Santa Maria Maggiore do të mahniteni dhe adëmironi një monument funerali madhështor,që për ne shqiptarët është një krenari,e races tonë prej luftëtarësh brez pas brezi,kushtuar Kontit Marko Bua.

Francesko Agolani,fisniku trevigjan, pasarrdhes i tij nga mbesa e Marko Bua,ne pllaken e ketij varri momental,punuar me mjeshteri nga skulptori lombard Agostino Busti,i njohur si Bambaia,qe fillimisht ishte destinuar per muzikantin Franchino Gaffuria, por mar nga vete nga Marko Bua ne Certosa te Pavias,si plaçke lufte gjate marjes se qytetit ne vitin 1528.Sternipi i tij Francesko Agolani do ti beje nje dedikim ku permbledh gjithe jeten e tij prej luftetari,ku emri i tij pushtoje dhe nderohej ne gjithe Europen;

" Kushtuar Konte Mercurio Bua, te princeve te Poliponezit,komandant i kaloresve Epiriot,i cili pasi kishte mundur shume here i francezi qe luftonin kunder Aragonezi e ti kishte perzene nga mbreteria e Napolit,pasi ketheu dukatin e Milanos te Ludovico Sforca ne Pisa dhe lirine e saj,pasi u arratis nga Trivulzio dhe pushtuar Novara,duke mundur Pavia ne lufte dhe mar kete pllake varri e denje per nje re si plaçke lufte,pasi i ketheu Bolonjen papa Giulio II,dhe riketheu bavarezet nen autoritetin e Imperatore Massimiliano,duke i mbrojtur nga zvicerianet ne Marignano,Francesco I mbret i Frances aleat me venecianet dhe ne fund duke u bere Komandant Suprem i gjithe ushtrise,pas vdekjes te Alviano dhe pasi kishte perzene Spanjollet afer Verones,i admirueshem per aftesi luftarake,ketu pushon ne paqe perjetesisht.Francesco Agolanti,fisnik trevigian,sternip i mbese se tij,vendos ne vitin e shpetimit 1637"

Marko Bua pasaarrdhes i familjes princerore shqiptare te Bua Shpata,paraarrdhesit e tij kishin qene despot te Angelocastro dhe Artes,dhe baron te Despotatit te Morese.Babai i tij ishte i fameshmi udheheqes i shqiptareve te Poliponezit Pietro Bua,pas vdekjes se tij ne moshe fare te re ne vitin 1489,u trasferua ne Venecia ku dhe ndrroi emrin ne Mercurio.

Duke filluar nga viti 1509,pasi kishte shperthyer lufta e trete e Italise e njohur edhe si lufta e lidhjes se Cambrai,Marko Bua kethehet ne Itali dhe zhvillon luftra ne interes te tij ne Republiken Venete,qe e kishte pritur me pare,jane te njohura luftrat e tij ne Bassano,Soave,Caldiero,Cittadela,Cstelfranco,Nervesa dhe Montello,pushtoje keshtjellen e Longino,Gradisca d'Isonzo dhe Castelnuovo te Garda.Ne 9 Maj te ketij viti mori pjese ne betejen e fameshme te Angenadello,duke triumfuar mbi udheheqesin e trupave veneciane Bartolomeo Alviano.Mori pjese dhe ne rrethimin e Padoves 1509 dhe Trevisos 1511.Fama e tij mori dhene me marjen e keshtjelles veneciane te Quero(1509) Ne kete perriudhe 1510 Imperatore Massimiliano i Asburgeve i dhe Marko Bua titullin e Kontit te Sacro Romano Impero me predikatet e Iliaz e Suave.Marko Bua pritet ne nje takim nga doge Leonardo Loredan ku diskutohet dhenia e komandes te te gjitha trupave stradiote.

Emri dhe fama e tij do te vazhdonte te ngrrihej dhe te ndiqte famen e nje tjeteri luftetar te madh,jo shume kohe me pare qe Europa e njifte mire dhe e nderonte, ate te heroit tone kombetar,Dragonit te Arberit Gjergj Kastriot Skenderbeut.Jeta me luftrat e ketij epirioti te famshem, do ti benin nder paraarrdhesve te tij te famshem te tokes legjendare te Epirit,Akilt,Odisese,Pirros dhe Skenderbeut.

Albert Pasho

Free Blogger Albert Pasho