Dinastia Tepel-Enian (Tepelena) e Ali Pashe Tepelenes.

Per familjen e Ali Pashe Tepelenes eshte shkruar shume,  shkruhet akoma sot dhe do te shkruhet edhe ne te ardhemen,dhe kjo per arsyen e vetme qe ai eshte nje nga figurat me te spikatura dhe nga me madhoret e historise tone kombetare.Biografi i tij R.A.Davenport do te shprehej per kete argument.Tre emera ngrihen mbi te gjithe te tjeret ne historine e Shqiperise.Pirro i Epirit  konsideruar nga Anibale,si luftetari me i madh i kohes se tij,i cili beri te trondiste Romen dhe Kartagjenen per 6 vjet rrjesht.Skenderbeu  heroi kombetar dhe per nje kohe pushtues i Turqeve dhe Ali Pasha i mbiquajtur Luani i Tepelenes nje nga figurat me te rendeshisme e piktoreske te koheve moderne. Per rreth figures se Aliut dilemat, hipotezat, paragjykimet jane te ndryshme e kontraditore,miqesore e armiqesore.Patriakana Ikumenike i Atanagores Protosingjeli do te shprehej:Per Ali Pashen krijova bindjen se shumica shkruajne ndoshta te shtyre nga antipatia dhe jo nga gjykimi dhe mendimi qe kishin per te.Jane te njohura per publikun  prejardhia ,rangu i familjes( nobilteti) dhe trashgimija e saj. Per prejarrdhien e familjes jane dy variante ajo me origjine Turke e nje dervishi ardhur e vendosur ne Beçisht,martuar me nje vendese ne viti 1600,duke i dhene jete kesaj dinastie, kjo teze ka rene poshte sepse kane dale fakte te reja.Teza shqiptare  qe kohet e fundit po del ne dukje gjithmone e me shume.Po ashtu persa i perket rangut te familjes dhe ketu pozicionet jane kondratitore midis asaj te nje familje te thjeshte dhe asaj bejlere ku dihet qe gjyshi dhe babai keto te konfirmuara ishin Governator te Tepelenes dhe pronave per rreth saj me pozicione te larta ne administraten Turke.Po ashtu edhe per trashgimine e tij ka pozicione te ndryshme disa thone qe familja e tij u zhduk me vrasjen e Aliut dhe ka version tjeter qe ajo vazhdon se Porta ekzekutoi djemte e Aliut dhe jo te te gjithe niprit e tij, dhe kjo trashgimi lidhet me djali e Veliut. Ne vitin 1822 kur Aliu ra heroikishte ndaj Portes se Larte, familja e tije po kalonte nje moment te veshtire.Motra Shanikoja kishte vdekur nje vit me pare ne 1821.Kurse djemte e Aliut te cilet i kishte me te urten Emine Myktari 54 vjeç,Veliu 49 vjeç,dhe djali tjeter Salih 22vjeç qe kishte me Kirkasia nga Andalusia.Po ashtu niperit e tij djemte e Myktarit Hussein26 vjeç, Mahamud11 vjeç e djemte e Veliut Mehmet 23 vjeç, Selim 19 vjeç dhe Ismaili 15 vjeç. Te tre djemte e Aliut qe qene mundur gjate luftes qene dorezuar pa luftuar,Porta e Larte ju premtoje titujte dhe do ti transferonte ne Azine Minore,dhe ne fillim jetuan te pa shqetesuar me privilegjet e tyre ne oborret e tyre.Por kur sulltani po shikonte qe Aliu nuk kishte ndermente te dorezohej ,por perkundrazi i shpalli lufte,udheroje prerjen e kokave qe u ekspozuan ne Stamboll. Veliu qe qe stabilizuar ne Qutachia perjetoi ekzekutimin e vellait Saleh dhe djalit te tije Mehmet. Nje nga grate e Veliut Katerina dhe Haremi u shiten,kurse gruaja legjitime Zeibide u ekzekutua me mbytje.Djali tjeter Muktari ishte stabilizuar ne Ankara gjate ekzekutikit te tij me varje shikon bojen ne sy dhe reklamon me ze te larte,Djali i Ali Pashe Tepelenes NUK VDES SI NJE EUNUCO.dhe hidhet kunder turqeve vret bojen dhe zgjidhe te tjeret qe do pesonin fatin e tij dhe barrikohet per tu mbrojtur, turqit bihen altilerine dhe Myktari bie i mbuluar nga rovinat. Por fatin e djemeve te Aliut nuk e pesuan niprat e tij perkundrazi. Hussein djali i Muktarit ju dorezua Sulltanit nga Suliotet ,qe embajten si garanzi per akordin qe kishin bere me Aliun. Ne fillim Sulltani e çoje ne Edirne e me pas Selanik dhye ku vdiq. Tjeteri djale i Muktarit; Mahmudi "Heroi i vogel i Tepelenes" qe qe njekoheshisht dhe dobesia e Aliut si gjysh, qe gjendej ne Stamboll perfitoj nga amnistia u be nje zyrtar i larte i Ministrise se Financave.Ishte nje njeri i leterave dhe antikonformista Ishte nje njeri pak i veçante ne jeten qe bente,ishte shume i respetuar ne qarqet e kryeqyteti Ottoman.Ndihmonte sklleverit dhe te varferit.Shkonte ne shetitje me nje mantel te gjate,pa veshje te tjera poshte,flinte ne dyert e xhamive.Vdiq me 1863 ne moshen 53 vjeçe ne Stamboll,Ne nje gjendje jo te mire mendore.Persa i perket djemeve te Veliut Selim banonte ne Stamboll dhe ne vitin 1847 u emerua Komandante ne Beograd ku vdiq ne te njejtin vite ne moshen 44 vjeç.Ishte nje poet dhe studiuse.Ndersa djali tjeter Ismaili lindur ne 1806 pati nje karrier te gjate afer Grand Vesir dhe mbuloi shume pozicione ne administraten ottomane dhe pati nje vende themelore ne asgjesimin e Jeniçereve 1825. Ne viti 1828 ju dorezua fushata kunder Rusise,ne 1847 merr titullin Vesir,Ka sherbyer si governator i Adrianopolit nga viti 1848 deri ne vitin 1850.Ne Gusht te vitit 1859 zvendeson Mehmed Said Pasha Mirza governator i Selanikut,dhe qendron governator i Selanikut deri ne vitin 1860,ndersa nga viti 1869 deri ne vitin 1871 governator i Prizerenit,ka sherbyer edhe ne Edirne,Janine,Trabzonda,Creta,Trikalla,Aleppo etj.Ishte shume i shkolluar,ishte antar i Keshillit te Shtetit Turk,Presidedent i procedures penale,antar i keshillit te reformave etj Vdes ne vitin 1875 ne Stamboll ne moshen 68 vjeç,u varros ne anen aziatike te Bosforit me nderime te medhaja..Ismail Rahmi Pasha pati tre djem dhe nje vajze, Tepedelenlizade Huseyin Kamil lindur ne 1865 dhe vdekur ne 1921 i cili ishte poet e shkrimtar,Asaf Bey djali tjeter me i madh qe ishte fuksionar i larte i shtetit Turk,dhe djalin e vogel Qamil Bey,ndersa vajza Shefike Hanemi. Kurse ne kohet e sotme Nizametin Nazif Tepedelenlioglu eshte nje sternip i sternipit te Ali Pashe Tepelenes.Jetoi midis viteve 1901-1970. Ka qene nje gazetar dhe shkrimtar i fameshem ne kohen e tij.Ka shkurar disa romane qe kane qene me te shitur ne Turqi deri ne vitet 50.Ka lindur ne ishullin e Tashos Greqi ne 1901 eshte djali i Mehmet Nazif Beu. Ne jeten private eshte kujdesur per mirembajtjen e varreve te Aliut dhe djemeve dhe te nipit te Aliut ne varrezat e Silivrikaoi ne Stamboll.Ka vdekur ne vitin 1970 dhe eshte varrosur po aty ne krah te Aliut ne keto varreza.

Free Blogger Albert Pasho

Karafilja e Pashait.Nje relike e Ali Pashe Tepelenes, nje veper arti e zejtarise te kohes.

 Nje relike historike Shqiptare,nje veper arti.

Karafilja e Ali Pashe Tepelenes eshte nje veper arti, nje relike historike Shqiptare, kampione e artizanatit te prodhimit te armeve nga zejtaret shqiptare.Keto arme quheshin Parisiene emeri i tyre rrjedh nga qyteti i Prizerenit qe ishte qendra ekselence e prodhimit te tyre e vleresuar ne Perandorine Osmane dhe Europe.Pushka e gjate ose ndryshe si qyhet Karafilja e Ali Luanit eshte nje arme e punuar e gjitha ne ar dhe argjend,mbushur me zbukurime e gjate 1 meter 56cm.Ne krahe te kembezes jane te skalitura ALI PASHA 1804 qe eshte letra e indentikimit te saj, viti i prodhimit dhe kujt i perket.Shqiptaret kjo race trimash e luftetaresh kane qene gjithmone te dashuruar pas armeve,ato kane qene pjese integrare dhe jetesore per ta.Edhe Ali Pashe Tepelena nuk bente perjashtim nga ky realitet,ai ka qene nje koleksionisht i armeve dhe mbi te gjitha atyre te bukura e te veçanta.Ai kish nje koleksionist te gjere me vepra arti edhe artyre nga Europa.Aliu ju kerkonte dhurata vizitoreve te shqyar qe vizitonin shtetin e tij, dhe me shume krenari e kenaqesi i shoqeronte ne koleksionin e tij,ku midis te tjerave gjendeshin,pushka e dhuruara nga mbreti Suedise Karlo I,Koburia nga Napolone Bonaparte,Shpata e KHANIT te MADH te KRIMESE ( SELIM SURAJIT) etj...Karafilja perveç emerit te Aliut ka edhe vitin 1804 qe sipas disa hipotezave eshte e lidhur me dy ngjarje historike qe kane ndodhur ne kete vit, lidhur me shtetin e tij.Ne vitin 1804 nje mision Anglez diplomatik arrin per here te pare ne Janine dhe me kete rast u ngrit per here te pare konsulata Angleze ne shtetin e tij.Pra supozohet qe Karafilja te jete nje dhurate e mbretit te Anglise George I ne kembim te favoreve qe Aliu do bente per te.Po ashtu nje hipoteze tjeter eshte qe mund te jete dhurate e Sulltanit Selimi 3° me rastin e proklamimit te Aliut si Vezir Suprem i Rumelise ne Turqine Oksidentale.Karafilja ka nje rrugetim te gjate per te arrdhur ne ditet tona,ku eshte ekspozuar ne Museun e Janines te Ali Pashe Tepelenes.Karafilja ishte blere ne pazarin e Janines nga nje familje e pasur dhe nobile e Janines,pas rrenies se Aliut dhe shkaterrimit dhe bastisjeve qe ju bene Sarajeve te tij, ku te gjitha objektet me vlere,armet dhe shume gjera te tjera u shoiten ne pazarin e Janines.Ne vitin 1930 kjo familje emigroi ne Athine.Para se te vdiste pronari qe kish ne zoterim kete relike ja le amenet gruas,qe kur te vdes tja dhuroje Muzeut te Janines perkundrejt nje shume te drejte. Megjithe kete nuk qene parate por deshira e kesaj familje per te kontribuar ne pasurine artistike e kulturore te ketij muzeu.

Free Blogger Albert Pasho

Mistika e Ali Pashe Tepelenes dhe personaliteti i tij.

 Ali Pashe Tepelena dhe mistika e tije

Personaliteti i Ali Pashe Tepelenes ashtu si shume personalitete te tjere te shqyar, kishte dhe anen e tij mistke, te personalitetit te vete.Misteri me i madh dhe frika qe kish ishte ajo nga vdekja.Edhe pse medonte qe do te rronte 150 vjet si ishte shprehur vete,Aliu ishte shume supersticioz,perveç vdekjes gjeja tjeter qe e tmerronte me shume qe murtaja e zeze.Sa here qe ne Janine shfaqej shenja me e vogel e murtajes te zeze,Aliu vihej ne duart e mjekeve te tij te besuar qe ishin te krishtere,ordotokes,greke, europiane po edhe ne fallxhore dhe largohej kryeshist ne Preveze.Duhet te thene qe Aliu s kishte shume besim tek mjeket muslimane dhe ebrej.Nje nga biografet e tij francesi Samson Cerfber qe qe kethyer ne musliman me emerin Ibraim Mansur Efendi tregon kete histori.Aliu ne sarajet e tij ne Janine kishte nje dhome te fshehte,ku feshihnte nje vazo vendosur ne menyre horizontale,rrethuar me simbole te gedhendura te magjise arabe dhe ne qender nje shigjete e arte qe rrotullohej per te treguar shenjat magjike.E kam pare vete tregon ai sa here Aliu kishte ndonje problem i drejtohej kesaj makine magjike me magnet dhe thoshte fraza ne nje gjuhe te panjohur mistike.Ne baze te saj merrte edhe vendim per vdekje a jete ne raste te ndryshme.Nje tjeter supersticion qe i besonte me sy mbyllur qe unaza e tij,qe e konsideronte si nje talisman me fuqi te jashtezakoneshme,nga e cila nuk u nda kurre ne jeten e tije.Historia e unazes se tije i ka fillimet kur Aliu ishte vetem 15 vjeç,ne ate kohe nje dervish nga Maroku u shfaq ne dyert e shtepise, se nenes se tije Hankos dhe kerkoje mikepritje.Ne ate kohe gjendja ekonomike e Hankos nuk qe e mire,dhe per te nderuar mikun si e kerkonte zakoni dhe per ta kuruar me mjeke ate, sepse dervishi ishte edhe i semure Hankua u detyrua te shiste shume gjera me vlere.Kur dervishi u sherua dhe ne shenje mirenjohje per pritjen e rezervuar dhe trajtimin e semundjes i dhuron Aliut unazen e shtrenjte dhe i thote.Kjo unaze nje dite do te beje Pasha.Dhe qe atehere Aliu se hoqi kurre unazen nga dora.Aliu besonte ne burrimet e ndryshme te energjise nga cdo gje okulte si ishin shkopinjte magjike, bimet magjike,gjelpera magjike etj etj...Aliu nje here degjoje te flitej per Gurin Filozofik dhe mbeti i afashinuar,thirri menjehere mesusin grek Athanasios Psalis dhe i kerkoje ti shpjegonte se çfare ishte ky gure i fuqishem dhe çfare mrrekullije bente.Psalis i shpjegoje qe guri filozofik eshte endrra e çdo alkimisti ne bote ne te gjithe epokat.Dhe ka emera te ndryshme si Guri i te diturit,Luani kuq etj...Ky gure i shpjegoje qe ka fuqine qe metalet e zakoneshem ti ketheje ne flori,te zgjase jeten,ose te risjelle ne jete ndonje qe eshte ndare nga kjo jete.Aliu mbeti i impresionuar dhe i kerkoje menjehere te ndertonte nje te tille,Psalis i tha qe ai skishte as fuqine po as njohurite te bente nje gje te tille.Po me e mira qe te gjente nje alkimiste europiane.Ne vitin 1816 Aliu mesoje qe ne Selanik jetonte nje magjistar i fuqishem dhe njkohesisht dhe alkimist qe quhej Sergios.Aliu dergoi menjehere njerezit e vet per ta pyetur se qe ne gjendje te ndertonte kete Gure.Sharlatani nga Selaniku nuk humbi kohe dhe i premtoje qe do ndiqte çdo deshire te tije por i duheshin mjetet e nevojshme.Sir Henry Holland tregone.Magjistari Sergios ju dha nje nga dhomat me luksose te sarajeve te Aliut,por nuk ju dha mundesia te dilte prej saj dhe te komunikonte me njeri.U furnizua me çdo gje qe i nevojitej Aliu i prruri ato nga Italia dhe Gjermania,çdo gje ilaçe,objekte, lende te pere etj...Pas shume kohe dhe perpjekje te kota te ketij sharlatani ,Aliu kuptoje fare mire lojen e tije dhe kur durimi kish arritur kulmin , udheroj ekzekutusin e tij Seim Tsami ta varte ne shesh,trupi i tij qendroje ne shes per 24 ore me tabelen e varur ne qefe ku shkruej denimi i tije

Free Blogger Albert Pasho

Sahliu,Djali i vogel i Ali Pashe Tepelenes.

Sahliu, djali i trete i Ali Pashe Tepelenes.

Per Saliun deri tani dihet pak ,ne krahasim me pjestaret e tjere te familjes se Aliut. Sahliu kish nje diference moshe nga Veliu 20 vjet me i vogel,dhe 25  vjet nga Mukhtari.Ishte shume inteligjent dhe me deshire te madhe per te mesuar.Ka qene governator i sanxhakut te Ebahti me graden Iraniran,po ashtu edhe governator i sanxhakut te Vlores 1818.Sahliu  ishte djali nje relazioni jashte martesor i Aliut me nje konkubine te haremit te tij Kirkisia nga Gjorgjia.Per kete argument te veçante e bizar diplomati J.S.Bartholdi na tregon qe ne vitin 1803 ne Janine kur kish takuar metropolitin Ignazio ky i kish folur per kete episod dhe i kish treguar: Emineja gruaja e Aliut,nena e Mukhtarit dhe Veliut pas marteses dhe lindjes se femijeve, jeta martesore mes tyre kish filluar te ftohej dhe ajo lihej ne harrese nga Aliu.Per kete arsye ajo i beri nje hajmali(magji) nje lidhje ne menyre qe Aliu te mos shijonte qejfet e dashurise jashte martese.Dhe kjo gje vihej re ne jeten e perditeshme te Aliut, por ky nuk dinte shkakun e kesaj edhe pse kish bere perpjekje ne mjeke e magjistare te ndryshem te epokes,sepse dihet qe Aliu qe shume supersticiose dhe besonte ne keto gjera dhe asnjeri sqe ne gjendje te diagnostikonte kete gjendje te Aliut.Kur Emineja vdiq gjenden ne dollape kete lidhje dhe sherbetoret e saj e hodhen ne liqen.Nje dervish qe gjendej aty ne ate moment dyshoj se fshihej ndonje mister ne ate lidhje qe hodhen ne liqen, Dhe ky dha urrdher gjithe peshkatoreve te Janines te kerkonin poshte dritareve te Eminese qe ndodhesin mbi liqen ta gjenin me çdo kusht.Pas shume kerkimeve frenetike e gjeten.Kjo menjehere ju dorezua dervishit dhe ky pasi e zgjidhi nyhjen e hajmalise dhe zgjodhi magjine i keshilloj Aliut qe te shkonte ne shtrat me te paren grua qe do te takonte perballe.Rastesia deshi qe Aliu te paren qe takoj qe Kirkisa nga Georgia nje skllave ne harem qe Aliu ne rrethana te tjera nuk do te kish ngritur dhe shikimin per ta pare e me jo te shkonte ne shtrat me te.Pas nente muaj lindi nje djale qe ju ngjante me te gjitha.Ky qe Sahliu qe me vone nenen e tij e stabilizoje ne sarajet e qytetit te Tepelenes.

Henry Holland tregon qe e ka takuar pashane e ri ne Gjirokaster dhe ka pasur nje bashkebisedim te gjate me te.Ky tregon se Sahliu ishte nje djalosh 12 vjeçar,por paraqitja e tij e hijerende tregonte se ai ishte personi qe komandonte ne pallat.Ishte nje djalosh inteligjent,flokeverdhe dhe me sy te kalter qe ngjasonin me ato teAliut,kur ishte i ri.Kama dhe pisqolla qe mbante ne brez ishin te vogla,dukeshin sikur ishin bere posaçerisht per te.Po ashtu tregon Holland ketij po i mesoheshin edhe tre gjuhet qe fliste babai i tij Aliu  ne menyre te shkelqyer ,shqipja greqishtja dhe turqishtja dhe stervitej fizikisht.Sahliu qe pika e dobet e Aliut.Ne martesen e Sahliut ne vitin 1803 Aliu si nje njeri i prire ndaj te rese dhe shume kurrioz,midis shume aktiviteteve te ndryshme per dasmen  solli ne Janine dhe nje mongolfiere ku u ekspozua per here te pare ne keto ane.Ne kete ngjarje te madhe dhe te rralle ka qene pjesmares edhe poeti Joanis Vilaris i cili i ka kushtuar keto vargje;

Ky jeni njerez!mblidhuni

Te gjithe ku jeni,bashkohuni

Mrrekulli te madhe do shikoni

Mongolfiera rrotullohet lart e poshte

E drejt poshte shkon

Vllehet levizin menjehere

Si bretkosa hidhen duke bertitur.

Holland tregon se Aliu i kish thene qe Sahliun donte ta dergonte ne fillim per 4-5 vjet ne Marrok,e me pas ne Angli,France,Germani,Rusi dhe ne fund ne Stamboll per te fituar nje eksperience jete.Po ashtu Aliu i druhej veseve te Veliut aq sa dhe virtyteve te Muktahrit prandaj deshironte ti linte trashgimine Saliut.  Saliu me vone sherbeu si guvernator i Tepelenes dhe me vone i Vlores( Sahli Pasha),pasi zvendesoi Mukhtarin me kerkese te Aliut.

Dihet qe tre djemte e Aliut ju dorezuan Portes pa lufte dhe ne fillim u dergua ne Azine minore,Muktari dhe Sahliu ne Ankara kurse Veliu ne Qutahya dhe me vone u ekzekutuan ne fshehtesi ne Ankara.Kokat e Muktahrit dhe Sahliut u ekspozuan ne daten 9 Gusht 1821..

Free Blogger Albert Pasho

Dy personalitete te medhaja te historise ( Napoleone Bonaparte dhe Ali Pashe Tepelena )

 LUANI PERKRAHE TIGRIT

Tashme eshte e njohur lidhja dhe corrispodenca e Napolonit dhe Ali Pashe Tepelenes.Por kjo lidhje nuk ishte vetem si lidhje mes dy burrash shtetesh po ajo kishte diçka me intime.Ndoshta ata ne kete raport i therrishte linja e gjakut Arberor qe rridhte ne dejet e tyre. Veç leter kembimit ata kishin shkembyer edhe dhurata personale midis tyre.Dihet tashme qe Napoloni i kishte dhuruar nje çift Luanesh siç ishte vete Aliu. Ose e thene vete nga Viktor Hugo ne 1820 : ALIU ESHTE I VETMI KOLLOS DHE GJENI QE MUND TE BARAZOHET ME NAPOLON BONAPARTIN,ALI PASHA ESHTE PERKRAHE NAPOLONIT SI TIGRI NE KRAHE TE LUANIT.Po ashtu Bonaparte i kishte dhuruar dhe nje kuti duhani e zbukuruar me xhevaire e diamant ku ne kapakun e saj ishte dhe potreti Aliut.Por siç shkruante Lord Bayroni ne kujtimet e tije Aliu nuk para i pelqente kjo dhurate e vyer ,pasi potreti ne kapak nuk i shembellente shume atij. Nje tjeter dhurate e Napolonit eshte nje kobure punuar ne Versaje.Kjo vihet ne dukje ne nje episode ndodhur ne rrethimin e Janines. Naten e 15 Dhjetorit 1820 Aliu shalon kalin e tij arab(Dervis) e pasi kapua i skortes se Aliut i solli armet e fameshme ,pushken e gjate me ngjyre vishnje e blu e bere ne Versaje ja jep Thanas Vajes , merr koburen qe Napoloni ja kish bere dhurate e ngjez ne brez, fut ne kellef pas shales se kalit pushken qe Mbreti Karlo i Svezia ja kish bere dhurate. Dhe me thirrjen e sulmit Flori e Shepate ju drejtua me shpejtesi Armikut te beuar Ismail Pasho Bey qe nuk ju pergjigj, atehere qellon menjehere per vdekje kapo kolonelote artilerise turke,dhe vret nje te njohur te Ismail Pasho Bey me dy plumba ne zemer,duke thirrur me ze te larte shpirtin e nenes se tij Hanko .Me ndihmo. Kjo qe dalja e fundit ne fushe te luftes se Aliut gjate rrethimit te Janines. Konsolli i Vatikanit ne Korfuz Karlo Ribas deshmitar ocular i shkruajti Ministerise se Jashteme te Vatikanit.Ne kete moment Ali Pasha i Janines ka dale nga keshtjella e qytetit ne krye te shume te besuarve te tij e pasi ka vrare e plagosur qindra muslimane, pa asnje humbje nga ana e tij eshte kethyer ne keshtjelle me rregull te madh.Po edhe Aliu i ka bere dhurate Napolonit,flitet per nje pistolet te Khanit te Madh te Krimese Selim Surajt qe Aliu e mbizotronte.Qe ne traditen e shqipetareve kjo race luftetaresh te kishi pasion armet e bukura e te mira dhe tja dhuronin mikut me te mire. Aliu ja dergoi Napolonit me 1806 me keto fjale : Ajo nuk mundi te ruaje nga ruset shtetet e zoterise se saj te pare, e une po ja dergoj njeriut qe morri hak aq mire per Austerlitzin.

Free Blogger Albert Pasho

Pouqueville per Tepelenen ne kujtimet e tija.

 Pouqueville Konsulli i Frances prane oborrit te Aliut ,ja si e pershkruan Tepelenen ne shkrimet e tij.(Udhetim ne Epir,Shqiperi,Maqedoni dhe Tessali).

Na u deshe te prisnim lundren qe ishte ne krahun tjeter te lumit,nje lunder katrore,pa rrema,e drejtuar vetem nga nje shkop.Hipem ne lunder ,kurse kuajt notonin ne ane te saj te lidhur njeri pas tjeterit.Duke u larguar nga bregu morem rrymen e lumit i thelle dhe i shpejte e na çoje ne anen tjeter te lumit ku zbritem.Vazhduam udhetimin tone drejt pallatit te Aliut ne Tepelene,ku per urdher te tij na prita administratori i tij, me respekt, aq sa mund te manifestonte nje musliman per nje kristian.Thuhet qe Tepelena ze vendin e Titopolit,ma per mendimin tim eshte e teri nje qytet modern,rendesia e tij eshte i lidhur ma Ali Janinen si qytet i lindjes.Shyepite e banuara, zakonet e gatimet e preferuara te Aliut,pallati (sarajet) ne nje pozicion te mrrekullushem,paralajmerojne rezidencen moderne te sovranit te Epirit dhe bashkeluftetareve te tij pjestare te fatit te tij.Sarajet zene nje hapsaire shume te madhe,ka nje sallon me dimensione shume te medhaja,i rrethuar nga brenda me divane te veshura me mbulesa luksose(broccato),te prodhuara ne Lion te Frances.Tavani i mbajtur nga kollona te larta te ngritura rrotull nje shatervani i veshur me mermer te bardhe.Ky sallon me apartamintin qe me ishte dhene jane te vetmet ne fuksionim, te gjitha salat dhe apartamentet e tjera jane o duke u riparuar ose duke u ndertuar.Ndertohen dhe harqe mbi qilaret dhe magazinat nen toke ku Aliu depoziton parate e tije,te mbledhura per pleqerine si thote ai,pa llogarritur vitet qe i kane zbardhur mjekeren shenje e pleqerise se tashme.Per Tepelenen Aliu flet me adhurim e entuziazem,ma ka pershkruar si nje parajse te dyte.Ma per mua nuk mund te shokoje tjeter ,nje lugine te zymte,rrethuar nga male te zhveshura e te pakalushme,vend i lindjes se furtunave dhe eres,qe impresionojneme fuqine e tyre,aq sa nuk lene te mbije e te ngihet nje peme rreth e rrotull.Pallati i ngjan nje burgu.Kur bihe nata kançelat mbyllen,roje te armatosur zene pozicionet e tyre,qente e races famose Molose leshohen dhe mbyshin hapsiren me lehjet be tyre.Jam vetem ne dhome me sherbetoret e mi qe flasin,nje roje i armatosur eshte jashte portes qe ka urdher qe te mos lere njeri te afrohet.Ketu çdo gje eshte e motiv dyshimi.Shume here gjate neteve te gjata qe kalova ne kete vend degjoja murmerritjet e te burgosurve qe mbaheshin te lidhur ne dhomat nen toke, si dhe depozitimin e tesoreve te Aliut nen shkembe,poshte apartamenteve te tija madheshtore e luksoze ndertuar per te.Nuk mund te beje eskursione te gjata ne jug dhe perndim te Tepelenes per arsyen e vetme qe jane territore qe nuk jane akoma ne zotrim te plote te Aliut.Meggjithate ne oservacionet e mia qe munda te beja ne majat per rreth,Tepelena eshte pozicionuar ne majen e nje trekendeshi,ku Vlora e Berati jane 12 lega larg njera tjeteres.Perballe Tepelenes drejt verilindjes ne vargmalin e Trebeshines ka nje komunikim qe lidh me Berati dhe Kelcyren, pa kaluar nga Gryka e Vjoses.Ne kete komunikim ne Malin e Trebeshines gjendet Damesi nje fortese e shqyar ne kohe.Ky komunikim ne Trebeshine eshte i rendeshisem sepse shpjegon ne menyre te qarte operacionin e Flaminino qe dergoje trupat permes saj,pas kraheve te poizicioneve te Filippo ne Vjose dhe e detyroj te terhiqet.

Free Blogger Albert Pasho

Veliu, djali i Ali Pashe Tepelenes

 Veliu

Djali i dyte i Aliut,ishte 5 vjet me i vogel se Mukhtari,karakterialisht i qete, me shpirt te tretur,bujar dhe pa ndonje talent te forte eshte i interesuar per politiken,dhe nuk i pelqejne punet e luftes. I pelqen te defrej eshte kurioz per gjuhet e huaja Zakonisht ai flet vetem italisht dhe greqishten moderne,ai perçmon publikisht zakonet ,gjuhen dhe fene e turqeve edhe pse ka mesuar dhe turqishten. Ai lindi ne 1787 nga martesa e pare e Aliut me Eminene.Veliu u martua me vajzen e Ibrahim Pashes,Zeibiden, nga kjo martese pati tre djeme,Mehmeti,Selimi dhe Ismaili dhe pese vajza Saide,Behiye,Aise,Fatimae Hayriye .Ne karrieren e tij e shikojme Veliun si minister i Derbernet ne 1791 kur governatori i Rumelise Mustafa Pasha, merr kete ministri e emeron Veliun si zvendesin e tij.Me pas Veliu gjate revoltave te maleve te Rumelise,kur Haki Pashes ju dha detyra e veziratit dhe governator te Rumelise,per te luftuar banditet e maleve.Haki Pasha u nis nga Stambolli ne Edirne ne 22 Shkurt 1796, me te arritur aty, dergoj urdher te takohej me Veli Pashen,pas ketij takimi ai e mbajti me vete Veliun si zvendesin e tij..Pas ketyre ngjarjeve Veliu merr graden mirmiran,kjo grade ju komunikua Ali Pashes ne 27 Maj 1804.Veliu me pas mer administrimin e shume vendeve.Lepanto eshte njeri nga keto vende i cili nuk qe governuar mire nga paraardhesi i tij, Mehmet Pasha.Ky nuk kishte aftesite e duhura te udhehiqte Lepanton.Prandaj Lepantos nje vend i rendeshishem qe kish nevoje te mbrohej ju dha Veli Pashes.Nga ana tjeter Aliu kishte lajmeruar Stambollin qe sanxhaku i Inebahti te ishte i mbrojtur duhej dhene njerit nga djemte e tij.Nderkohe qe Muktari shkonte ne lufte ne Danub sanxhaku i Delvines qe ishte i Veliut dhe ne te njejten kohe ky mbante edhe postin e ministrit te Derbents,Delvina ju dha Muktarit dhe sanxhaku i Inebahti ju dha Veliut kjo pas vitit 1806. Veli Pasha ishte edhe governatore i Poliponezit. Ne 1807 ndersa ishte governatore i Rumelise dhe Delvines ju dha grada Vezir. Ne vitin 1811 u emerua Pasha i Thesalise, te parin aksion qe mori qe ajo te zgjithte problemin e grekeve, qe konsistonte ne esplusionin e jeniçereve qe kishin ozurpuar vendin.Gjate qendrimit te tij ne Larisa martoi vajzen e Nexhip Beut njeri nga me te pasurit e qytetit,ndertoi sarajet e tij ne Filipopoli,kurse sarajet kryesore te tij qene ne Tyrnavos nje ndertese 3 kateshe,po ashtu edhe ne Desianiun ndertoi nje sara shume te bukur ku ndertoi dhe nje liqen artificial ku lundronte me barka.Ne krahasim me Muktarin Veliu ishte me diplomat, me karakter te qete, i interesuar per politiken,me nje paraqitje te pelqyeshme,me pak burreror e luftetar se Mukhtari, dhe me gjitheate qe nje komandant i zoti.Veliu morri pjese ne shume beteja por ato me te sukseshme qene kunder sulioteve .Me fitoren ndaj Sulit,dhe luften kunder Republikes se 7 Ishujve te Jonit ku arriti te merrte Vonicen,Butrintin,Prevezen nga Francezet dhe ajo kunder rebelimit te serbeve ne pashallekun e Beogradit ne ate kohe quhej Sanxhaku i Smederevo,tregoje qe kishte edhe aftesi ushtarake por jo si vellai i tij Muktari.Po si e pershkruajne bashkehore te tij Veliun qe na japin karakterin dhe personalitetin e tij.Romanzieri Angelez John Galt qe takoje Veliun ne Sofie ne vitin 1810 shkruan:Eshte nje admirues i jetes Europiane dhe flet shume gjuhe te huaja.Ka urdheruar qe Pausania te perkethehet ne greqishten moderne,viziton shpesh Athinen ku admiron objektet historike qe terheqin shume te huaj,Veliu eshte liberal dhe i moderuar.Po ashtu Athanasios Grigoriadis na jep kete opinion :Veliu eshte 30 vjeç,eshte i bukur,i gjate,ka sy te kalter dhe te embel,eshte biond dhe ka nje ecje plot siguri e hegjemoni.Vishet gjithmone me rroba te kuqe te velutuara me flori.Eshte akut,i hijeshem,filozof e ambicios,i pelqejne grate dhe eshte gjithmone i deshiruar nga ato.Ndersa Pouqueville tregon per te: qe i pelqente te perziente forcen me qejfin ,kur kafshonte buzet gjate perkethimit te skenave hot te librave te huaj me permbajtje erotike.Kurse G.Oikonomou flet me perbuzje per Veliun : Eshte vulgar ja kalon 100 here babait ne kete drejtim,genjeshtar,i pabese dhe i rrezikeshem,frikacak,ziliqar,dhe i djallezuar.Veliu kishte shume pasione njera prej tyre perveç gjuheve te huaja qe edhe muzika.Ai ka qene i pari qe ka sjelle ne keto ane instrumentin e pianos.Ja si shkruan Veliu ne 6 Qershor 1809 tregtarit te tij ne Malte:Jam shume i kenaqur per pianon qe me derguat dhe me pelqeu shume edhe per kengetaren Italiane qe kish arrdhur per kete rast te veçante.Kurse nje here te tjeter ne Janine pyeti nje udhetar Italian,duke i treguar atij xhamite e medhaja ne Janines e yet udhetarinse kjo ndertese eshte e mjaftueshme er te ndertuar njeopera si ajo ne Itali,kete deshmi e sjell nje gazete e kohes ne France " La Quotidienne" e 29 Nentorit 1817. Po ashtu nje tjeter pasion i tij qe arkiollogjia,ai bashke me Aliun jane arkiolloget e pare qe bene kerkime arkiollogjike ne keto territore,Aliu kerkonte Dodonen kurse Veliu bente kerkime ne Poleponez te gjitha keto me qellim perfitimi ekonomik. Vitet e fundit flitej qe marredheniet me Aliun nuk ishin shume te mira kjo per shkakun qe Veliu kish marre vajzen e Ismail Pasho Bey per djalin,ky armik i betuar i Aliut ,dhe qe pikerisht Ismail Pasho bey qe e kish njoftuar Veliun per marredheniet te Aliut me Zeibiden,ky ne ate kohe punonte si sekretar i Veliut.Aliu i druhej veseve te Veliut aq sa dhe virtytet e Muktarit.Dihet qe Veliu u dorezua Portes ,ne fillim u dergua ne Azine e Vogel ne Qutachia ku u burgos dhe me pas u ekzekutua ne fshetesi.Veliu i kuptoj shume shpejt qellimin e sulltanit, prandaj ai nga burgu vazhdonte te shkruante letra, bashke me vellezerit e tij, luftetareve shqiptare qe te vazhdonin kryengritjen dhe luften ndaj Portes.Keto letra rane ne doren e Portes dhe kjo beri qe dita e ekzekutimit te ishte e afert.Keshtu koka e Veliut dhe djali te tij Mehmetit te ekzekutuara ne Kutahya ne fshehtesi, u ekspozuan ne daten 7 Gusht 1821.Po ashtu edhe gruaja Zeibidea ju ekzekutua me mbytje.Kurse femijet e tjere Selimi banonte ne Stamboll dhe ne vitin 1847 u emerua komandant ne Beograd ku vdiq ne te njejtin vit ne moshen 44 vjeç, djali tjeter Ismaili pati nje karriere te gjate afer Vezirit te Madh dhe pati nje rol vendimtar ne asgjesimin e Jeniçereve ne vitin 1825.Ne vitin 1828 ju dorezua fushata kunder Rusise dhe ne vitin 1847 merr titullin Vezir. U emerua dhe governator i Andrinopolit,Selanikut dhe Prizerenit,pati dhe shume detyra te tjera te rendesishme ne shume zona te Perandorise.

NB. Ne foto eshte nje sherbetor i Veliut ,jo Veli Pasha.

Free Blogger Albert Pasho

Pse Ali Pashe Tepelena adhuronte San Kozmain ?.

 Ali Pashe Tepelena dhe San Kozmai Aetolos profecia e tij per Aliun.

San Kozmai qe u be i shenjte pas ekzekutimit te tije ne Kolkondas fshat ne afersi te lumit Seman ne Myzeqene e poshteme,nga njerezit e Kurt Pasha i Beratit me ndihmen dhe financimin e armiqeve te tije. Po ne kete vende Aliu me pas per te nderuar kete shenjetore, financoi e ndertoi manastirin qe gjendet edhe sot.Ali Pashe Tepelena e adhuronte San Kosmain si ne jete dhe pas vdekjes te tije, mjaftone te kujtosh ketu nderimin ne kujtim te tije qe i beri ne Janine duke e celebruar si shenjetore,dhe kjo shume kohe me pare qe kisha ortodokse ta shpallte shenjtore.Po lind pyetja pse Aliu e adhuronte kaq shume kete shenjetore?Perveç shkaqeve te politikes shteterore te tije, qe dhe ajo personale dhe brendeshme e Aliut. Dihet qe Aliu qe shume supersticioz. Gjate nje predikimi qe San Kozmai po mbante ne afersi te Tepelenes, nderhyjne ne menyre te dhuneshme ne kete predikim me shume pjesemarresh, njerezit e Kurt Pashes te Beratit qe kishin si qellim ta vrisnin ate.San Kozmai arrin te shpetoje dhe arrine te hyje ne qytet ne kerkim te nje strehimi per mbrojtje.Ne kete kohe hapet nje dere e nje ndertese,dhe shfaqet Hankua nena e Ali Pashe Tepelenes qe kap per dore shenjetorin dhe e fute ne shtepi e saj ,per ti dhene strehim dhe mbrojteje. Gjate drekes te ulur ne tavoline San Kozmai ,Hankua dhe Aliu qe errdhi ne nje kohe te dyte, qe djale akoma i ri, dhe i kerkuar nga autoritet e asaj kohe.San Kozmait qe ne fillim me shikimin e tije profetik i ra ne sy e arrdhmia e madhe qe e priste kete djaloshe.Hankua ambicioze dhe e pa durusheme e pyet San Kozmain se çfare shikonte tek djali i saje i vetem ne te aredhme.San Kozmai duke pare Aliun ne sy thote.Do te behet nje njeri shume i fuqishem,do te zotroje shume territore te medha dhe do te lesh nje emer te madh ne bote.Dhe pas pak thote. Kjo eshte deshira e perendise,por duhet te kujtoshe qe ne tere madheshtine tende duhet te duash dhe te mbrohesh krishtianet,po do qe kjo madheshti te kaloje ne pasardheshit e tu.Aliu i skomunikuar nga Kurt Pasha diten tjeter niset nga Tepelena bashke me San Kozmain dhe para se ta percillte e pyet prape San Kozmain se ne te arrdhmen do te shkonte ne Stamboll, Shen Kozmai e shikon dhe i thote: Ne Stamboll do shkosh por me mjeker te kuqe.Aty per aty Aliu se kuptoi kete fraze dhe u ndahne miqesishte. Kjo ishte profecia e San Kozmait per Aliun.

Free Blogger Albert Pasho

Mukhtari,Djali i Ali Pashe Tepelenes shpata e pare e Vezirit.

 Mukhtari.

Djali i madh i Ali Pashe Tepelenes.

Mukhtari lindi ne 1768 nga martesa e pare e Aliut me Eminene vajza e Kapllan Pashes te Delvines.Po kush eshte Mukhtari? Muktari nderthur guximin me veprimtarine e babit te tij,me nje karakter bujar me sjellje te buta,ai eshte i ndjeshem ndaj dashurise dhe miqesise, dhe ishte kurioz per natyre.Mukhtari u martua me vajzen e Ibrahim Pashes te Beratit Hanife dhe paten dy djeme Hussein dhe Mahamud.Mukhtari ishte i patrembur ne lufte,por nuk kishte aftesite e babait, Aliut si stratege lufte,i pameshirshem dhe i forte,i dhene pas pasurise dhe shperfilles,i vrazhdet por jo i rendomte,pelqente jeten luksose dhe gjuhetine.Ka qene shume i dobishem ne lufte ne shume beteja te Perandorise.Ne 4 Shkurt 1789 pasi morri pjese me sukses ne luften turke-austriake- ruse u shpall mirmiran.Ka qene governator i Oriht, kurse sanxhaku i Agribozi ju dha ne ne mes te Janarit 1798, po ashtu ka governuar edhe ne Karliili,Kurse sanxhaku i Trikales ne te cilin ishte governator ju hoq ne 3 Mars 1804.Ndersa Muktari shkonte ne lufte me ushtaret e tij ne Danub ju dha sanxhaku Delvines kjo pas vitit 1806, e me vone edhe governator i Inebahti.Ne vitin 1810 per arsye qe u dallua ne luften kunder ruseve u be governator i Vlores ku qendroi per shume kohe.Ali Pasha e mbante Muktahrin me vete prane tij, arsyea qe mosha e Aliut, dhe shume pune te tija i bente Mukhtari.Per Kete arsye Aliu shkruan nje leter Portes ne 25 Maj 1818 ku parashton qe Muktari do rrinte me te,dhe sanxhaku i Vlores per tu governuar mire duhej qe ti jepet djalit te tij,te voglit Sahliut.Kjo kerkese e Aliut u pranua dhe ne leteren qe Sulltani i kethen pergjigje ku shkruhet; Ti komunikohet Sahli Pasha tjeteri djale Sanxhaku i Vlores, mir-i miran.Ky vendim i Sulltanit ju notifikua Ali Pashe Tepelenes ne 18 Qershor 1818.Mukhtari ka lene mbresa ne shume bashkekohore .Po ja si e pershkruajne autore te ndryshem. Gianniotis Georgios Economou qe ishte nje bashkekohes i tij e pershkruan me notat me te keqia.Per Mukhtarin mund te kesh vetem perçemim sepse natyra e ka krijuar per te bere pasuri,per te shtypur e jetuar ne ekstremin e luksit e mos perfillje,i pa ruajtur per muaj.Kurse Holland qe e ka takuar personalisht shkruan: Mukhtari nuk eshte i njejte si babai (Aliu) ose vellai i tij Veliu. Eshte me pak mbreselenes se keta te dy. Pergjitheshist i vrazhdet dhe here here ne humor te mire.Nuk eshte i rrafinuar ne sjelljen e tij por jo i rrendomte.Eshte i gjate,burreror dhe i forte.Eshte me pak diplomat se vellai i tij Veliu,por eshte luftetari me i patrembur, dhe ndoshta me i fameshmi mes shqiptareve,virtyt ky qe mbeshtet fuqine e familjes te tyre.Pasioni kryesor i tij eshte gjuhetija,zakonisht i shoqeruar nga bashkepuntoret e tij,kalorsuar me kuaj te mrrekullushem.Me beri pyetje kurrioziteti i tij rreth astrollogjise, qe me demostroj mua edhe me shume kuriositetin e tij dhe dijet qe kish ne kete fushe.Ne kete takim perkethyes qe mjeku Kolettis qe sherbente ne oborrin e Aliut.Ndersa amerikani Theodor Lyman qe vizitoi Janinen ne 1819 takimin me Mukhtarin ne pallatin e tij e pershkruan me shume admirim ai shkruan: kam shume kenaqesi te flas per inteligjencen dhe dinjitetin,menyren elegante te ketij princi.Rralle here shikon te tille pritje plot perkushtim, elegance dhe miresi,qe si ndesh ne oborret mbreterore ne Europe.Do te kujtoj gjithmone me respekt e falenderim pritjen e mrrekullushme qe princi me dhuroj.Po ashtu eshte shume e njohur historia e dashurise se tij me te bukuren Frosini,mbesa e metropolitit te Larises,e martuar me me te pasurin e Janines dhe kish dy femije me te.Unaza fatale e dhuruar nga Mukhtari qe do ti kushtoje dhe jeten, ra ne duart Hanifese gruas se Mukhtarit e cila do ti ankohej Aliut vjerrit per kete ndodhi,gjithashtu ajo i tregoj Aliut per jeten e Mukhtarit dhe grate e tjera.Aliu ngarkoi per te bere hetime dhe arrestoi bashke me Frosinine edhe 16 gra te tjera qe mendonte qe kishin shkuar me Mukhtarin,dhe i denoi me mbytje ne liqenin e Janines.Ka dy versione per kete fakt, e para eshte qe Aliu i denoi sepse Frosinia refuzoi avancet e Aliut dhe u be xheloz,varianti i dyte dhe me seriosi per mua dhe shume autore te tjere eshte se, per te vene nderin e familjes ne vende perballe krushkut te tij Ibrahim Pashe Berati.Viti 1822 qe do te shenonte rrenien e Aliut dhe braktisja e tij nga djemte eshte e ditur.Mukhatari pasi u dorezua bashke me Sahliun u derguan ne Ankara dhe u burgosen per te njejtin arsye si Veliu djali tjeter.Pasi Sulltani pa qe Aliu s kish ndermente te dorezohej udheroj vrasjen e djemeve te tij.Arsya qe u ekzekuatuan qe edhe ajo qe u kapen disa letra te tyre nga burgimi ku ju drejtoheshin shqiptatreve per inkurajim dhe vazhdim te kryengritjes,keto letra rane ne doren e osmaneve.Po ashtu kur Hursit Pasha referoj ne Stamboll situaten ne Janine ai sugjeroj Portes qe djemte e Ali Pashes duheshin vrare edhe sikur Aliu te vdiste ose vritej,sepse ata ishin kercenim per Perandorine, sepse kishte frike qe nje dite djemte e tij do te kethehesin dhe do te hakmereshin.Si rezultat u dha denimi i vdekjes qe do te ekzekutohej ne sekret,kjo ju dergua governatorit te Ankarase Mehmet Rustu Pasha ne fund te korrikut 1821.Qe djemte e Aliut te mos ndihmonin njeri tjeterin ne fillim u vra Veliu ne Kutahya,e me vone Mukhtari e Sahliu ne Ankara ne menyre sekrete.Kokat e Veliut dhe djalit te tij Mehmet te ekzekutuar ne Kutahya u ekspozuan ne 7 Gusht 1821,kurse kokat e Mukhtarit dhe Sahliut ne 9 Gusht 1821.Duhet thene qe Muktari beri qendresie,pasi lexoi fermanin e hodhi poshte dhe tha:Hej te shofte imam Hyseni, qysh pandeh se vdes shqiptari si eunuk ,a nuk e di mor qen se une jam i biri i Ali Pashe Tepelenes,dhe menjehere nxorri shpaten dhe e vrau kapitenin e jeniçereve,ju versul te tjereve pa ju lene kohe, dhe ju bertiti te tijeve,o shoke merrni armet se na prene. dhe pasi vrau bojen mbylli porten e shtepise.Pas nje beteje te gjate bashke me trimat e tij kur pa se jeniçeret arriten te shembin porten dhe te hyjne ne oborrin e shtepise,hodhi ne ere shtepine nga depot e barutit duke thene: djali i Ali Pashe Tepelenes nuk vdes si nje eunuk,duke rene poshte rrenojave te shtepise.

Free Blogger Albert Pasho

Diamanti Ali Pashe Tepelenes ( Spoonmarker s Diamond )

 Spoonmarker"s Diamond.

Ky diamant e ka emerin Spoonmarker"s Diamant, gjendet dhe eshte krenaria e Museut Topkapi Palace ne Stamboll,gjeja me e shtrnjte qe ka ky muze,pjese e Thesarit Imperial te Turqise.Eshte nje diamant ne formen e dardhes, ne klasifikimin boterore ze vendin e peste per peshen e tij si nga me te rendet (17gr) ose 86 carate.Ne vitin 1744 nje oficer Francez i quajtur Pivot e bleu kete diamant ne Indi dhe solli ne France.Pas disa kohe e vuri ne shitje, dhe nena e Napolonit e bleu dhe mbajti per nje kohe te gjate si bizhuteri.Kur Napoloni qe ne esil nena e tij per ta shpetuar u detyrua ta shiste prape ne France. Ali Pashe Tepelena e bleu duke paguar shumen e madhe 150.000 franga ari.( Sigurisht njerezit e Aliut ne emer te tij dhe e prrune ne Janine).Pas vrasjes se Aliut ,Porta e Larte i konfiskoi çdo gje dhe ne mes tyre dhe diamantin e fameshem,dhe derguar ne thesarin Imperial. Po pse quhet Spoonmarker diamant. Sipas nje te dhene tregohet,qe ne vitin 1699 nje peshkatar i varfer ne Stamboll pa ne mes te nje grumbulli te mbeturinave ne buze te detit,nje si xham te ndriteshem.Pasi e kishte mbajtur per disa dite ju drejtua tregut te giolierive dhe ndaloi tek i pari qe pa.Ky pasi e pa kete diamant u trgua si i pa interesuar, dhe i thote peshkatarit eshte nje cope xhami,po deshe mund ta mbash,por me qe e solle ketu dhe bere kete mundim,se te pelqen te jap 3 luge ne kembim.Peshkatari mendoi se çfare do te beje me kete cope xhami,dhe pranoi te marre 3 luget ne kembim,duke i lene giolierit nje thesar te pa imagjinushem.Nga ketu rrjedh dhe emeri Spoonmarker"s(qe do te thote(Mbajtes lugesh).Por ka edhe nje tjeter version lidhur me kete diamant qe mund te merret shume seriozisht.Ky version qendron ne faktin qe kur Mbreti i Suedise Gustavo IV ne vitin 1816 po shkonte ne token e shenjte ne Jeruzaleme, arriti ne Preveze ku u takua me Ali Pashe Tepelenen dhe gjate ketij takimi i shiti Aliut nje diamant te rralle.Mendohet qe te jete pikerisht ky diamant "Soonmarker's Diamond" qe ndodhet ne kete muze Topkai Palace ne Stamboll.

Free Blogger Albert Pasho

Kujtimet e Napoleone Bonaparte per Ali Pashe Tepelenen. Letra e Aliut per Napoleone Bonaparte.1 Qershor 1797.

Napoleon Bonaparte Imperatore di Franca per Ali Pashe Tepelenen dhe letra qe Aliu i dergoi Napoleonit.Kjo leter sillet nga kujtimet e Napolonit publikuar ne1834 nga shtepia botuse Louis Hauman neBruksel.Midis te tjerave letra demostron fuqine absoluto qe ushtronte Ali Pasha ne territoret e tija,pavarsine e plote nga Porta e Larte ne Stamboll dhe raportet e tij diplomatike me governantet Europiane si raporte te barabarta mes te barabarteve e te pavarura .Ja çfare thote vete Napoleone ne kujtimet e tij per zgjuarsine dhe inteligjencen e Ali Pashe Tepelena: Kur pas fitoreve te mia triunfale ne kete perudhe neper Europe qe konsideroja si problemi me urgjent i Frances, vamendja ime u drejtua edhe nga Orienti i aferm.Mbi te gjitha deshiroja te fitoja besimin dhe simpatine e popujve te skallaveruar nga Turqia e me pas te organizoja dhe te çliroja nga barra e skllaverise.Avantazhet e kesaj politike dhe perfitimet e Frances ne te njejten kohe jane te lehta per tu imagjinuar.Kam filluar ne fillim bisedime sekrete me greket, kreret e tyre ne Rumeli e More dhe pashe entuziasmin e tyre per interesimin itm sekret.Kreret (Bejleret) e Manit pranuan te derguarit emi qe ishin pjestare te familjes Stephanopoulos me gezim e sodisfacion te madh.Ali Pashe Janina eshte i zgjuar(Astuzia Foxy),eshte admirusi im sa kam kuptuar nga raportet e ndryshme te reservuara,eshte geloz,sepse ju drejtohem te tjereve dhe jo atij,per situaten dhe influenzen te francezeve ne Medio Oriente me ka shkruar kete leter.E kopjova kete leter ne shenje adhurimi per diplomazine e tij e planet e tij sekrete kunder Sulltanit dhe friken e tij per prestigjin ushtarak te Frances.

Janine 1 Qershor

NAPOLEONE BONAPARTE

JUVE GENERALIT TE LAVDISHEM (IL VOSTRO GLORIOSO GENERALE) VLERESIMI E NDERIMI QE KAM PER JU, SI DHE PER MADHESHTINE E FUQINE E VENDIT TUAJ,ME KANE SHTYRE TE KERKOJE MIQESINE TUAJ.DERI TANI KAM DEMOSTRUAR SIMPATINE TIME, TREGUAR KJO ME DHURATA E NDERE TE CDO QYTETARI TUAJ QE KA VIZITUAR PASHALLEKUN TIM. QE ZOTI RAGONI NEN KONSULLI JUAJ NE JANINE,E DANIER AGJENTE TUAJ NE KONSULLATEN E ARTES JANE DESHMITARE PER DEKLARATAT E MIA.JU SIGUROJ QE JAM I GEZUAR TE NJOHE FITORET TUAJA E TJU DREJTOJE URIMET ME TE SINQERTA PER SUNDIMIN FITUES TE REPUBLIKES SUAJ. ADHUROJE SUKSET TUAJA HEROIKE,JUVE GENERAL I LAVDISHEM,SE BASHKU PARA BOTES.DESHIROJE THELLESHIST MIQESINE TUAJ PERSONALE DHE JAM I SIGURTE QE DO TA KEM,SEPSE JAM NJE BURRE LUFTE SI DHE JUVE.DHE NE FAKT KJO NGJASMERI NE MES NESH ESHTE NJE GARANCI E SIGURTE PER KETE MIQESI. JU LUTEM ME JEPNI SHENJA QE EDHE JU E DESHIRONI MIQESINE TIME. JU SIGUROJE QE JAM SHUME I NDERUAR PER KETE RELACION MIQESOR ME HEROIN E FRANCES. JU SIGUROJE GJENERAL, QE DO TE JETE GHITHMONE NJE KENAQESI TJU OFROJE KUJDESJE E MBESHTETJE CDO QYTETARI FRANCEZ QE DO ME NDERONTE ME VIZITEN E TIJ NE SHTETIN TIM.VLERESOJE DHE ADHUROJE THELLESHIST ORGANIZIMIN E TRUPAVE TUAJ,E DESHIROJ TE ORGANIZOJE USHTRINE E SHTETIT TIM SIPAS METODAVE TE MBREKULLUSHME TE GJENIALITETIT TUAJ.BEJE DHE NJE KERKESE MIQESORE JUVE I LAVDISHEM.DESHIROJE QE TE ME DERGONI DY OFICER TE ARTILERISE DHE DY ALTILIERE ,QE TE JETOJNE NE OBORRIN TIM E TE SHERBEJNE SI ORGANIZATOR E MESUES PER TE PARET OFICER TE ALTILIERISE TE USHTISE TIME. RROGAT STREHIMI KUAJT E CDO NEVOJE TJETER DO TE MBULOHEN NGA NJE FOND SPECIAL.NJE FALEMINDERIM OFICEREVE TUAJ TE LAVDISHEM. BESOJE QE NE RRETHANA TE TILLA DOTE ISHTE THELBESORE TE MESONIN METODA TE RREJA TE LUFTIMIT PER TE PAKTEN PER 4 VJETE.POR PER RASTIN TIM MENDOJE QE 2 VJETE JANE TE MJAFTUESHME, SE KAM DHE SHUME OFICERE GREKE NE USHTINE TIME. KAPACITETI DHE INTELIGJENZA E TYRE GARANTOJNE NJE PERVETESHIM TE SHPEJTE TE STRATEGJIVE EUROPIANE,KESHTU SI GJENIALITETI TUAJ E KA PERFEKSIUNUAR. PRES VENDIMIN TUAJ.KUPTONI ME MIRE SE MUA QE AVANTAZHET QE DO KETE VENDI JUAJ KUR TE KETE NJE MIK TE FORTE E TE DEVOTESHEM SI MUA NE ORIENT. NEN KONSOLLI JUAJ NE OBORRIN TIM EKSELENZA E TIJ RAGONI JU KA INFORMUAR SIGURISHTE PER FUQINE DHE LIMITET E SHTETI TIM.PO ASHTU AI JU KA INFORMUAR QE USHTRIA IME ESHTE MAJA E USHTRISE TE SULLTANIT DHE QE ESHTE BESNIKE VETEM MUA.

Ky nuk eshte fundi i leteres te Aliut ajo eshte me gjate.Argumentet teknike te tij me demostrojne deshiren e tij qe te vihet nen mbrojtjen time.Nen lavderimet dhe komplimentet e tij duket qarte enderrat e tija te shkeputjes nga varesia e sulltanit,sepse praktikisht ishte shkeputur me kohe.Me kujtohet nga nje raporte i fundit te ambasadorit tone ne Stamboll,ky vihet ne dukje dobesia e Sulltanit karshi Ahmed Pasha te Tolomeida e Ali Pasha te Janines.Te dy keta Pasha paguanin me deshire e dinakeri taksat te derguarve te Sulltanit ,dhe ne te njehten kohe organizonin kurthe per te rimarre perseri parate e tyre dhe keshtu ne syte e Administrates qendrore ngjanin taksa pagues te rregullt.Naturalisht kjo loje nuk ishte shikuar me sy te mire ne Stamboll.Benin sikur e kishin blere sepse te dy keta Pasha ishin shume te fuqishem,dhe injoronin Porten.Kane krijuar nje shtet brenda shtetit,bejne me koken e tyre,ne pergjithesi komandojne te pavarur nga Porta e Larte.Jam i kenaqur nga kjo leter e sundusit Shqiptar te Janines.Nuk me interesojne natyrisht lajkat, komplimentet nete cilen letra eshte plote,dhe shikoje ne te oportunitetin dhe justifikimin per planet e ardheshme ne Medio Oriente.Si aleat i Frances Tepelenesi eshte kalkulator.Shteti i tije ka shume potencial lufte e se organizohet mire,shendrohet ne nje berthame ushtarake te nje ushtie te madhe.Per te gjitha keto arsye ja paraqita leteren kolegeve te mi dhe mbeshteta me force ploteshimin e kerkesave te tije.Diskutimi nuk duroje gjate.Jam autorizuar te dergoje leteren e Ali Pashes ne komisionin e Puneve te Luftes.Dhe kam pare qe do te prezantonin nje liste te oficereve ne gjendje per kete mision.

                                             

Free Blogger Albert Pasho

Vasiliqia ,Bukuria qe i rrembeu zemeren Ali Pashe Tepelenes.

 Vasiliqia ylli i vajzerise.

Vasiliqi e bukura moj

Yll,o yll i vashes

Psheretime e bardhe moj

O e Ali Pashes

Ishte pikerisht Vasiliqia ajo qe do te rrembente zemeren e Pashait si asnje tjeter me pare. Vetetim ne qiell te kthjellet,dashuri me shikim te pare,edhe pse ky takim ndodhi ne rrethana bizare. Pas nje aksioni qe Aliu kish ndermare per te eleminuar nje laborator te prodhimi te monetave kondrabande ne fshatin Plesevica.Sipas informacioneve te agjenteve te policise sekrete te Aliut ishte pikerisht babai i Vasiliqise, Kristo Kondaçi pergjegjesh per prodhimin e tyre.Trupat e Aliut me ne krye Tahir Abazin pasi kishin rrethuar fshatin,dhe kishin arrestuar e marre ne pyetje per gjithe naten familjaret e Kristos dhe kushirinjte e tij,si dhe banoret e fshatit,te nesrmen ne mengjez i mbyllen ne kishen e fshatit, burrat e Kondaçive me femijet e medhej,kurse grate dhe femijet ne oborrin e shtepise te tyre.Pikerisht ne kete moment shfaqet Vasiliqia 14 vjeçe me lot ne sy,qe vrrapon drejt Pashait,bie ne gjynje dhe i lutet qe te lere te jetojne,babain,vellezerit dhe kushurinjte e saj. Aliu u verebua nga bukuria e saj,u perkule drejt saj dhe i premtoje qe do ti linte te lire.Keshtu shpetoje dhe fshati nga djegja,Aliu u kethye ne Janine por mendja i mbeti ne Plesivica te Vasiliqia. Luani i maleve te Shqiperise Aliu,kish 65 vjeç ndersa Vasliqia vetem 14 per 15 vjeç.Keshtu Vasiliqia u be pjese e Haremit dhe sa mbushi moshen madhore Aliu u martua me te dhe u be gruaja e dyte legale pas Eminese. Aliu e mbajti ate si syte e ballit,te mbrojtur edhe nga shikimet e te tjereve po ketu kemi kendeveshtrime te ndryshme. Mbajtesi i vules se pashallekut te Aliut Athanasios Lidorikis thote qe nuk e kish pare kurre edhe pse jetonte me vite ne krahe te Vezirit si bashkepuntore i ngushte i tij.Po ka te dhena te ndryshme qe na japin autore te tjere p.sh biografi i Vasiliqise Michael Hanousis thote qe ne takimin historik te Aliut me Bayronin ne Tepelene qe e pranishme edhe Vasiliqia. Edhe francezet De Moligneu e De Lance shkruajne se e kane pare ne krah te Pashait,te zbuluar e te veshur me veshje elegante te zeze,gjate ekspozimit se relikeve te Sant Kozmait ne Janine. Kur Henry Holland ishte ne Janine ne 1812,Vasiliqi ishte ne harem ma non ishte martuar akoma me Pashain ja çfare shkruan: E favorizuara e Aliut ishte nje grua shqiptare,vajze e re dhe shume e bukur. Prania e saj mbizotronte mbi te tjerat,dallohej per veshjen e saj luksose, ma i duhej gjithmone te shikonte me admirim grate e Mukhtarit dhe Veliut qe vinin te takonin Aliun. Aliu i dhuroj çdo gje, bizhuteri te shtrenjta,veshje mendafshi,pallate luksose,kala ate te Porto Palermos, liri besimi.Aliu nuk fjeti kurre pa e pasur ne krah,nuk ja prishi kurre edhe per kerkesat me te çuditeshme.Deshira e saj ishte ligj per Aliun.Po ashtu edhe Vasiliqia i ndenjti ne krah besnike dhe e dashuruar deri ne ditet e fundit te Aliut.Aliu deshironte nje femije me te por nuk arriti.Pas vrasjes se Aliut u burgos ne Stamboll.Ne vitin 1827 u internua ne Bursa ku jetoj per rreth 18 muaj me te arrdhurat e Patriarkatos qe ja ketheu kur mori pasurine e saj.Pas lirimit kethehet ne Trikalla ne çiflikun qe i kish lene Aliu.Kur u kethye ajo solli me vete 4 vajza jetime nga Bursa per te cilat u kujdes si nene e vertete deri ne ditet e fundit te jetes.Njeres prej tyre i dihet dhe emeri Chariklia te cilen Vasiliqia edhe e martoj ,kjo jetoj deri ne moshen 93 vjeçe dhe vdiq ne vitin 1909. Mbreteresha e Janines(Vasiliqia) vdiq ne 11 Dhjetor 1834 ne moshen 45 vjeç ne Etoliko,nuk u martua me edhe pse pati shume kerkesa nga njerez te fuqishem e te pasur.Ajo do ti qendronte besnike Aliut duke thene qe grua e Ali Pashe Tepelenes nukmund te martohet me asnje perveç Ali Pahe Tepelenes.Ne krah te saj qendroje gjithmone i besuari i Pashait besniku Thanas Vaja deri ne vdekjen e saj. Varri i saj gjendet akoma sot ne Aitoliko per krah tempullit te shenjte te Pammigisto Taxiarches.

Jeta e Vasiliqise u kethye ne legjende.Populli e donte e perjetesoje ne kenget dhe gojedhenat e tij,poetet e glorifikuan,piktoret peneluan bukurine e saj, ajo i kaloi historise krah me krah me Luanin e maleve te Shqiperise Ali Pashe Tepelena

"Vasiliqi e bukura moj,

Yll,o yll i vashes,

Pshertime e bardhe moj,

O e Ali Pashes".

Free Blogger Albert Pasho

Ali Pashe Tepelena eshte rruga qe te çon drejt Revolucionit Grek( William Miler)

 Luani Janines eshte rruga qe te çon drejt kryengritjes Greke.(William Miler)

Ne Janine ushton luan burrerori

Prijes fisnik qe banon ne pallatet e Pirros

Ja ngre moralin papritmas Aleksandrit te madh

Bir i Athinase,edukuar nga Ari.

Sot eshte dita e pavaresise se Greqise dhe siç e thekson historiani anglez Miler, Ali Pashe Tepelena dhe shqiptaret arvanitet ( ortodoks e mysliman) jane nje nga faktoret vendimtare te ketij revolucioni. Ali Pashe Tepelena eshte nje nga figurat dominante ne historine e Greqise qe eshte lidhur me kete revolucion, dhe kjo per shume faktore. Sundoi pothuajse gjithe Greqine e sotme per rreth 33 vjet, si asnje tjeter ne ate perriudhe historike,kuptoje fare mire lojen e fuqive Europiane te kohes, Frances,Ingliteres,Rusise,Venedikut e Portes se Larte. Pregatiti terrenin si ate infrastruktural dhe social per kete revolucion. Janina dhe Epiri ishte ballkoni i perandorise qe shikonte perendimin,Janina do te kethehej metropoli me i zhvilluar i perandorise ottomane dhe kjo fale politikes se Aliut.Janina do te kethehej ne qender te iluminizmit, mbushur me keto ide perparimtare te kohes,frymezuar kjo nga revolucioni Frances e ai Amerikan. Tregtia e kultura do te lulezonin, bashkejetesa fetare dhe respektimi i tyre do te qe nje nga politikat baze te Aliut,ai ngriti xhami,kisha e sinagoga, si ne asnje vend tjeter te perandorise, po ashtu edhe ne Europe. Ne radhe te pare eshte nje figure dominante ne historine e Greqise sepse ai eshte i lidhur ngushte me revolucionin Grek. Sepse te gjithe pjesemarresit ne kete revolucion si ata ushtarak ose civil, intelektual jane te lidhur o direkt ose idirekt me Ali Tepelenen. Ne sherbim te tije ishin Androutsos,Karaiskakis,Panourgias, Kiço Tzavellas,Boçaris etj.Ne oborri e ti ishin gjithashtu Kolettis,Vilaras,Psalidas etj. Lufta e Ali Pashe Tepelenes kunder Perandorise per rreth 11 muaj do te qe krah me krah me kete revolucion,Aliu financoi e bashkepunoi ngushte me revolucionin grek,nuk eshte rastesi qe ne glosarin e pseudonimeve te Filiki Eteria shoqeria sekrete e ketij revolucioni Aliu do ta thrrisnin "VJERRI".Ka te dhena jo te konfirmuara qe vete Aliu madje dhe Vasiliqia kane qene antare te saj. Suliotet do ti bashkoheshin Aliut ne fillim kunder turqeve dhe me vone do te beheshin force vendimtare e ketij revolucioni,behet vjale per arvanitet ortodoks e mysliman. Po ashtu armatoloi te ngritur e pregatitur ne sherbim te Aliut, gjate revolucionit do te beheshin nje shtyllat kryesore te revolucionit.Po ashtu edhe politika e jashtme e Aliut per shkeputjen nga porta dhe krijimin e Mbreterise Kushtetutese te tij do te ecnin bashke me kete revolucion,mbeshtetja dhe perkraja e Frances me Napolonin ose ajo e Rusise ne kete projekt te realizuar ne terren po jo nga ana ligjore nderkombetere,do te ecnin bashke me kete revolucion. Ky revolucion qe krisja e pare dhe e madhe e Perandorise Ottomane dhe Aliu ka nje rol vendimtar,do te behej frymezues edhe per popuj te tjere ne Ballkan, nen jehonen e tij dhe te Ali Tepelenes ne 1828 paria e Toskerise do te mblidhej ne Berat per te vendosur fatet e kombit, pas nje periudhe gati 400 vjeçare sundimi qe na koha e shtetit te pare te Arberit,Ali Pashe Tepelena do te ishte skendija e pare e nacionalizmit Shqiptar.

Free Blogger Albert Pasho

Achile, Alessandro dhe Pirro i Epirit ( Antropollogjikisht i perkasin races pellazgo-Illire ).

Achile, Alessandro Magno e Pirro i Epirit

Alessandro Magno e Pirro i Epirit ishin kushirinj,por jo shume te aferm.Ata jetonin ne te njejten kohe historike,dhe si te tille nuk jane pjese e dy boteve te ndryshme sociale e kulturore,nuk jane pjese e dy fazave te ndryshme te historise.Por jane dy ane te te njejtes medalie ne ate moment te caktuar te historise.Te dy lavderoheshin e thoshnin qe rridhnin nga nje race e shqyar dhe e rendeshisme ajo e ZEUSIT, nepermjet EAKOS. Eako eshte djali jo legjitim i ZEUSIT i cili ne mitollogjine Greke eshte gjysem perendi e gjysem njeri.EAKO eshte konsideruar nje njeri mjafte i drejte, aq sa kur vdiq ju besua hyrja per ADE pra atje ku gjykoheshin shpirtrat per ne boten tjeter.EAKO eshte babai i PELEO i cili eshte babai i AKILIT dhe eshte djali i vetem i tij. AKILE pati vetem nje djale PIRRO qe me vone u quajt NEOTOLEMO.Ketu hap nje paranteze se PIRRO eshte emeri i djalit te AKILIT atehere i bie qe emeri i PIRROS se Epirit eshte i bazuar ne kete hipoteze dmth ne mitollogjine antiche.Sipas mitollogjise kur nena e AKILES qe quhej TETI ose TETIDE( qe ishte nje perendi deti) e kishte fshehur AKILIN ne ishullin e Skyros,ne menyre qe te mos merrte pjese ne luften e Trojes, dhe qe te mos njihesh e kishte veshur si grua dhe per kete AKILE kishte marre emerin PIRRA(Greqisht do te thote zjarr) per shkak te flokeve te AKILES qe qene bjond ne te kuq qe i dhane kete emer PIRRA. Por shume shpejt çdo gje do zbulohej sepse AKILIA le shtatezane vajzen e Mbretit LICOMEDE e cila quhej DEIDAMIA, dhe me te pati nje djale qe e quajti si veten PIRRO sepse ai vete ne ishull quhej PIRRA dmth i dha emerin e tij.Pas kesaj AKILE niset ne luften e Trojes dhe ku ra ne lufte dhe se pa kurre djalin e tij.Lufta e Trojes vazhdoje gjate dhe sipas mitollogjise, qe te mirrje Trojen duhej qe ne lufte te merrte pjese nje luftetare, trashgimtare i fisit te EAKO, i cili kishte ngritur murret e Trojes.Dhe ja qe shkojne e marrin PIRRO djalin e AKILES qe ishte i vetmi trashgimtere mashkull nga fisi EAKOS.PIRRO merr pjese ne lufte ne nje moshe mjafte te re dhe me pas quhet NEOTOLEMO. Qe pikerisht NEOTOLEMO qe vret PRIAMO mbret i Trojes, po ashtu me vone vret edhe djalin e HEKTORIT, ASTIANATE ne kete menyre bene qe te zhduk tere prejarrdhien e gjakut Trojane. Pas lufte NEOTOLEMO ( dmth PIRRO djali i ACHILES) martohet me ERMIONE vajzen e HELENES dhe MELENAO i cili qe mbreti i Spartes.ERMIONE eshte e vetmia trashgimtare e fronit te Spartes sepse ne ate kohe trashgimia kalonte nga linja femerore.Keshtu NEOTOLEMO behet pretedent per fronin e Spartes po qe ne ate kohe ishte i zene nga MELENAO e HELENA.Per kete arsye NEOTOLEMO e ERMIONE vendosin te largohen nga kjo bote qe njifnin qe ne kete kohe, dhe shkojne e vendosen larg ne veriperndim te kesaj bote atje ku bashkohen dy dete ai Jon me ate Adriatik, e panjohur e pa eksploruar qe korispodonte me Epirin dhe Illyrin e poshteme.Ketu NEOTOLEMO themelon nje qytet qe quhet MILOS dhe i jep jete nje dinastie atyre te MOLOSEVE ne 439a.c.Ne rrjedhen historike ketu kemi nje periudhe te erret ,deri sa na shfaqet ne burime historike mbreti i Moloseve ALCETA.Ne baze te te dhenave historike ALCETA deshmone e konfirmone faktin qe ne jemi trashgimtare te denje te AKILIT ne Epir nepermjet NEOTOLEMO.Kjo mbretei shtrihet ku eshte sot Epiri dhe Shqiperia e Jugut.ALCETA eshte i pari mbret i MOLOSEVE qe njohim.ALCETA ka dy djem qe qe quhen, NEOTOLEMO njeri e tjeteri ARRIBA.Per kete arsye ALCETA e ndan mbreterine e tij ne dy pjese, ne Epirin e Veriut ku shtrihet territoret Shqiptare sot ne Jug per NEOTOLEMO,dhe ne pjesen e jugut ku shtrihet Epiri sot per djalin tjeter ARRIBA.NEOTOLEMO qe zoteronte ne veri kete dinasti ka dy femije njeri quhet ALESSANDRO I ose ndryshe njifej si MOLOSO dhe nje vajze qe quhej MYRTALI dhe me vone dote quhej OLIMPIADE ose OLIMPIA( nena e ALESSANDRO MAGNO).Ne kufi te kesaj dinastie shtrihej ne pjesen verilindore nje mbreteri e vogel ajo e Maqedonise me mbret FILIPO II qe njkoheshist qe dhe kundeshtare me NEOTOLEMO. Per te rregulluar raportet mes tyre NEOTOLEMO vendos te martoje vajzen e tij OLIMPIA(MYRTALI) me FILIPO II dhe nga kjo martese linde ALESSANDRO III ose si e njofim ALESSANDRO MAGNO.Kjo eshte pema gjenealogjike e ALESSANDRO IL GRANDE.Per te forcuar akoma me shume kete lidhje gjaku NEOTOLEMO vendos qe vite me vone te martoje djalin pra ALESSANDRO I (MOLOSO) me vajzen e FILIPO II te Maqedonise qe quhej KLEOPATRA(te cilen FILIPO e kish pasur me nje konkubine).Gjate martese FILIPON e vrasin flitet qe ka dore dhe nena e ALESSANDROS pra OLIMPIA.Froni kalon ne duart e ALESSANDROS si trashgimtare legjitim.Nderkohe situata ne pjesen tjeter te dinastise ate te jugut ku sundonte ARRIBA qe e trazuar dhe fuqia e tij ishte ne renie per shkak te revoltave te brendeshme.Ne kete situate NEOTOLEMO pushton zoterimet e vellait te tij ne Jug ARRIBES.NEOTOLOMEO ka nje djale qe quhet KASANDRO dhe eshte gjeneral i ushtrise,i cili vret te gjithe femijet e ARRIBES me perjashtim te njerit qe quhet EACIDI,ky me vone behet trashgimtare i kesaj dinastie e i duhet akoma te luftoje me kusheririn e tije KASANDRO.Po edhe njehere KASANDRO vret tere femijet kesaj here te EACIDIT me perjashtim te njerit (PIRRO) i cili eshte 8 vjeç.Ne fillim PIRRO dergohet si rrob tek kushurrinjte e tij ne Maqedoni e me pas ne Egjypt.Ne Egjypt PIRRO shquhet per vlerat e tij trimeri ,zgjuarsi dhe bie ne sy te ARSINOE e cila eshte mbretereshe e Egjyptit gruaja e mbretit TOLOMEO.Kjo vendose ta martoje me nje nga vajzat e saj.Pas martese PIRRO me parate e vjerrit mbretit TOLOMEO vendos te kethehet ne Epir pas merr edhe elefantet e tij qe me vone do te behen te fameshem ne luften e Italise.Me te arritur ne Epir merr ne dore mbreterine dhe behet mbret i Epirit.Kjo eshte lidhja e gjakut midis ALESSANDRO MAGNO e PIRRO te EPIRIT.Ne te vertete ata ishin femije te dy kusherireve qe ishin femije te dy vellezereve NEOTOLEMO e ARRIBA. ALESSANDRO e PIRRO nuk njiheshin me njeri tjeterin sepse mes tyre ka nje largesi kohe 4 vjet.Kurr PIRRO lind 219a.c ALESSANDRO MAGNO kish vdekur 323a.c pra kater vjet perpara.Ne ate kohe duhet te konsiderojme qe raporti ethnik midis racave eshte nje perberes konstant dhe mjaft i rendeshisem ne jeten e brendeshme te ketyre shoqerive antike.Dhe pikerisht ky eshte gabimi qe shume autore nuk e konsiderojne fare kete aspekt.Per ta kuptuar me mire po marr shembullin e ROMES antike,ndryshimi midis Plejbei e Patrici eshte dsllim race shoqerore.Te paret ishin te races Mediterane antike ishin autokton,ndersa te dytet Patrici ishin indeoeuropei te arrdhur me vone.Qe do te thote kishin zakone te ndryshme,kalendar te ndyshem,zakone familjare te ndryshme,fe te ndryshme,pra konsiderroheshin raca te ndryshme.Po ta projektojme kete ne shoqerine tone kontemporane dallimi i races bazohet te ngjyra e lekures,por ne ate kohe raca te ndryshme bazoheshin tek gjinia.Nje shoqeri antike qe e kish bere te veten kete diskriminim racial ishte pa dyshim ajo Greke.Shoqeria antike Greke ishte rezultat i dy realiteteve raciale etnike qe ishin ne konfrontim te vazhdueshem e te ashper mes tyre.E para ishte raca mediterana antike qe perbehej nga Athina, Kreta,Akej,Miqenej perfaqesues te nje shoqerie matrialkale,qe e kishin zakon te vdekurit e tyre ti digjnin,ekonomia e tyre bazohej ne periudhen e bronxit,ishin bujqer dhe blegtore te vegjel.Te dytet raca etnike e pushtuseve atyre indeoeuropei te arrdhur me vone,qe shoqeria e tyre qe patrialkale,ekonomia e tyre bazohej ne periudhen e hekurit,qe per zakon te vdekurit i varrosnin,jane themelus te luftrave dmth jane pushtues.Dhe keta jane te paret jane civilta e IONEVE dhe te dytet civilta e DOREVE.Pra IONI e DORI jane dy raca etnikisht te ndryshme,dy shoqeri diametrialisht te kunderta si nga ana sociale e kulturale.Kjo shpegon dhe faktin qe Athina dhe Sparta ishin gjithmone ne lufte dhe urrenin njeri tjeterin.Dallimi mes tyre ishte rrenjesor e i thelle.Kjo perkarsi etnike shpjegon dhe faktin pse ata nuk ndihmonin njeri tjeterin dhe se ishin shume afer gjeografikamente,por perkundrazi ushtrite Doriane shkoni per ndihme deri ne Epirin e larget ose Iliri o ne Magna Greke ne Itali.Sepse ndiheshin te njejte.Ndryshimi arrin deri tek gjuha qe flasin,disa germa i lexojne dhe pronuncojne ndryshe.P.sh germa k ata Ioniane e lexojne ks dmth x ,nga ka prearrdhjen edhe x i gjuhes latine.Gjeografikisht ata shtriheshin ne keto hapesira.Ajo e IONEVE pasi qe debuar shrihej ne Athine,ne brigjet e detit Egje,ne Azine Minore(Turqia sot),nje pjese ne Sicili,dhe nje pjese ne brigjet e detit Tirreno ky eshte Campagna sot ne Itali.Kurse ata te DOREVE shtiheshin ne gjithe Peloponezin,Cirenaica(Libia orientale sot) ,Cecilia (Azia Minore ne veri te Qipros sot),ne Bitinia(krahine Turke sot),Kreta,Epiro(Shqiperia e Jugut sot),ne Itline zonat e Pulies,Tarantos,dhe nje pjese te Sicilise sot. Pra kur flasim per shoqerite antike nuk duhet te perdorim nje sistem pergjitheshimi si bejne shume autore dhe pikerisht ketu gabojne eshte njesoj si te flashe per Anglezet e ti pergjitheshos me Skoceze,Galezet eIrandezet qe skane asgje te perbashket ose pak gjera.Ku ndryshim etnik ne ayte kohe quhej SUGENIS qe dote thote jemi nje popull,kemi lindur bashke,jemi e njejta race.Ne emer te SUGENIS beheshin aleanca lufte,lidhje gjaku mes mbreterive,e ndihmonin njeri tjeterin.I vetmi moment ne histori ne Greqine antike qe kjo u kalua qe periudha e luftes kunder Peresise,po edhe ketu jo se u formuan aleanca mes Ioneve e Doreve po te themi bashpunuan kunder nje armiku te perbashket,dhe menjehere pas lufte kethehesjhin si me pare ne lufte me njeri tjetrin.Lufta e Peloponezit eshte shembulli me i mire,ku Spartanet kontrrollonin pjesen me te madhe te qyteteve Greke.Ne kete skenar do te beje hapesire nje popuul tjeter qe jetonte ne veri ai i ILLIREVE.Ky raport fillon qe ne shek e VII a.c por eshte pikerishte ne shek e V a.c qe ky popull pra Illiret hyjne ne menyre thelbesore e te rendeshishme ne jeten politike e shoqerore te Greqise,duke marre pjese aktive ne luften e Peloponezit.Ne fillim duke e furnizuar me trupa PERDICA II te Maqedonise ,dhe me vone ndryshojne strategji dhe vendosen ne krah te ARRABEU te LINCESTIDE.Sipas TUCIDIDE(historian) thote qe fale Ilireve ne betejen e LINCESTIDE ne 423 a.c,ARRABEU fiton mbi Maqedonasit dhe aleatet e tyre Spartane.Po ashtu TUCIDIDE thote qe ne kete beteje Maqeedonasit e lene fushen e betejes te tmerruar nga Iliret dhe thirrjet e tyre per lufte.Nje shek me vone Iliret arrijne nje pjekuri politike te tille sa te synojne rritjen e hegjemonise se tyre ne Greqi.Sipas Diodoro Siculo eshte pikerishte mbreti Bardhyl i Dardaneve qe pushton Maqedonine dhe here pes here pushtime ne Epir.Bardhyli arrin te mbyse gjithe revoltat e Maqedonasve qe donin te rimerrnin pushtetin.Do te jete vetem Filipo II babai i Alessandros qe me shume mundim do te munde mbretin Bardhyl.Po me gjithate ate Filipo edhe se ne lufte me Bardhylin nga ana tjeter martohet me mbesen e tij AUDATA ,ne kete menyre krijone aleance me te. Duhet te thene qe bota Illire eshte mjafte e ndare se ne nje ane krijon aleance me Macedonasit ne anen tjeter krijon aleance kunder tyre.Po ashtu marredheniet e botes Illire me femijet e Filipos jane reletavisht te mira dhe jo armiqesore sidomos me Alessandro.Plutarco na thote qe Alessandro shkonte shpesh ne Iliri per te shtypur evoltata e shpeshta sidomos te Autariateve,Taulanteve e Dardaneve.Pikerisht ketij populli i perkasin Alesandro dhe Pirro.Ne shek e IV a.c Alessandro merr fronin e Filipos i cili ka mundur Greket(pavareshiste kujt i perkasin IONEVE a DOREVE) ne betejen e Cheronea ne kete beteje merr pjese dhe Alessandro.Filipo vdes dy vjet me vone.Dhe ku realitet ndryshon sepse Alesandro nuk eshte Filipo ai ka nje edukim ndryshe.Ai eshte edujuar nga Aristotelo qe kish si ide filosofike universalitetin e kultures si nje pasuri mbare njerezore.Pra per Alesandro realiteti Grek i dy shoqerive ai i Ioneve dhe i Doreve bejne pjese ne nje realitet me te gjere,ai mbare njerezor i kultures.Eshte pikerisht kjo ideja e Alessandros.Ai pasi merr fronin ndjek gjurmet e Filipos fuqezon pushtetin e tij e vendose ti shpalle lufte Impero Persiano.Ma pse Peresine?E para ishte pengese e espansionit te Greqise dhe tjetera me e rendesishme qe ideja e universializmit dhe bashkimit te gjithe grekeve pavareshisht kujt shoqerie i perkishnin.Impero Persiano eshte nje konglomerate e popujve te ndryshem,dhe shumica ishin te races Greke atyre Ioaneve te perqendruar ne Azine Minore, grekerit e orientit.Kjo lufte ne emer te kesaj ideje dhe asaj te unifikimit kethehet ne lufte kunder barbareve por ka dhe nje aspekt tjeter ate te hakemarrjes.Persianet dy shek me pare kishin vjedhur dhe shkateruar kulturen Greke.Pra Alessandro arrin ne Peresi per te konfirmuar kulturen Greke, idene e universalizmit.Ma Alessandro nuk eshte Grek ai i perket races Illire ma eshte pikerishte kjo ide qe e bene te ndihet Grek( dmth edhe pse nuk ishte Grek ndihet me Grek se vete Greket).Historia me vone do ta pervetesoje dhe Greqizuar pikerisht fale kesaj ideje ne Greke.Po Alessandro Magno eshte antropollogjikisht i races Illire.Dhe kete e shpjegone fakti qe Alessandro luftonte ne kale,ushtria e tij kish kaloresi,tipike kjo per Iliret, se Grekerit nuk luftonin ne kale ,ushtria e tyre kishte karroca me luftetare qe luftonin siper tyre po jo kalores. Alesandro eshte i pari qe hyn ne histori si ndryshim i raportit te marredhenies te njeriut me kalin duke dominuar kalin e tij Bucefalo(Bukefale).Formimin e kavalerise si njesi ushtarake luftimi per here te pare ne historine njerezore. Pirroa i Epirit e shtrin hegjemonine e tije ne perendim drejt Italise atehere Magna Greke. Betejat e fameshme te tij ne Taras(Taranto) e Sicili do kaloje ne histori me Elefantet e tje te fameshem dhe me shprejen e fameshme te tij qe ka hyre ne histori si; "Fitorja e Pirros"(qe do te thote s ja vlene bara qerane ne shqip)per humbjet e medha qe pati dmth nje fitore por me humbje shume te medha nga ana e tij. Pirro qe nje komandant e prijes ecelente, qe sipas Plutarco thote : Anibale qe konsiderohet si nje nga gjeneralet me te medhenj te historise,e vinte e thoshte per Pirron, qe vjen nga madheshtija pas Alesandro Magno,i cili;"Beri te trondiste Romen dhe Kartagjenen per 6 vjet rrjesht". Por fati i suksesit misdis Aleksandrit dhe Pirros qe i ndryshem, se dhe vete realitetet e tyre qene te ndryshme:si ai i lidjes apo ai i perendimit te tyre. Edhe fundi i tyre qe pothuajse i njejte dhe tragjik per te dy.Ndersa Alessandro vdes fare i ri, ne kulmin e zgjerimit te territoreve te tija,nga malarja dhe per disa historiane te tjere per helmim.Pirro do te vdes nga nje ndodhi e rrendomte si ajo e nje tjegulle qelluar nga nje grua nga tarraza e shtepiese se vete,gjate luftes ne Peloponez kur Pirrua po kalonte shaluar kalin e tij.Edhe pse historia zyrtare i ka pervetesuar dhe greqizuar si Greke,por ata ne asnje menyre i perkasin kesaj race(Greke) por ata qe te dy antropollogjikisht i perkasin races Pellazgo-Ilire.

Free Blogger Albert Pasho