Dinastia Tepel-Enian (Tepelena) e Ali Pashe Tepelenes. Albert Pasho

Per familjen e Ali Pashe Tepelenes eshte shkruar shume,  shkruhet akoma sot dhe do te shkruhet edhe ne te ardhemen,dhe kjo per arsyen e vetme qe ai eshte nje nga figurat me te spikatura dhe nga me madhoret e historise tone kombetare.Biografi i tij R.A.Davenport do te shprehej per kete argument.Tre emera ngrihen mbi te gjithe te tjeret ne historine e Shqiperise.Pirro i Epirit  konsideruar nga Anibale,si luftetari me i madh i kohes se tij,i cili beri te trondiste Romen dhe Kartagjenen per 6 vjet rrjesht.Skenderbeu  heroi kombetar dhe per nje kohe pushtues i Turqeve dhe Ali Pasha i mbiquajtur Luani i Tepelenes nje nga figurat me te rendeshisme e piktoreske te koheve moderne. Per rreth figures se Aliut dilemat, hipotezat, paragjykimet jane te ndryshme e kontraditore,miqesore e armiqesore.Patriakana Ikumenike i Atanagores Protosingjeli do te shprehej:Per Ali Pashen krijova bindjen se shumica shkruajne ndoshta te shtyre nga antipatia dhe jo nga gjykimi dhe mendimi qe kishin per te.Jane te njohura per publikun  prejardhia ,rangu i familjes( nobilteti) dhe trashgimija e saj. Per prejarrdhien e familjes jane dy variante ajo me origjine Turke e nje dervishi ardhur e vendosur ne Beçisht,martuar me nje vendese ne viti 1600,duke i dhene jete kesaj dinastie, kjo teze ka rene poshte sepse kane dale fakte te reja.Teza shqiptare  qe kohet e fundit po del ne dukje gjithmone e me shume.Po ashtu persa i perket rangut te familjes dhe ketu pozicionet jane kondratitore midis asaj te nje familje te thjeshte dhe asaj bejlere ku dihet qe gjyshi dhe babai keto te konfirmuara ishin Governator te Tepelenes dhe pronave per rreth saj me pozicione te larta ne administraten Turke.Po ashtu edhe per trashgimine e tij ka pozicione te ndryshme disa thone qe familja e tij u zhduk me vrasjen e Aliut dhe ka version tjeter qe ajo vazhdon se Porta ekzekutoi djemte e Aliut dhe jo te te gjithe niprit e tij, dhe kjo trashgimi lidhet me djali e Veliut. Ne vitin 1822 kur Aliu ra heroikishte ndaj Portes se Larte, familja e tije po kalonte nje moment te veshtire.Motra Shanikoja kishte vdekur nje vit me pare ne 1821.Kurse djemte e Aliut te cilet i kishte me te urten Emine Myktari 54 vjeç,Veliu 49 vjeç,dhe djali tjeter Salih 22vjeç qe kishte me Kirkasia nga Andalusia.Po ashtu niperit e tij djemte e Myktarit Hussein26 vjeç, Mahamud11 vjeç e djemte e Veliut Mehmet 23 vjeç, Selim 19 vjeç dhe Ismaili 15 vjeç. Te tre djemte e Aliut qe qene mundur gjate luftes qene dorezuar pa luftuar,Porta e Larte ju premtoje titujte dhe do ti transferonte ne Azine Minore,dhe ne fillim jetuan te pa shqetesuar me privilegjet e tyre ne oborret e tyre.Por kur sulltani po shikonte qe Aliu nuk kishte ndermente te dorezohej ,por perkundrazi i shpalli lufte,udheroje prerjen e kokave qe u ekspozuan ne Stamboll. Veliu qe qe stabilizuar ne Qutachia perjetoi ekzekutimin e vellait Saleh dhe djalit te tije Mehmet. Nje nga grate e Veliut Katerina dhe Haremi u shiten,kurse gruaja legjitime Zeibide u ekzekutua me mbytje.Djali tjeter Muktari ishte stabilizuar ne Ankara gjate ekzekutikit te tij me varje shikon bojen ne sy dhe reklamon me ze te larte,Djali i Ali Pashe Tepelenes NUK VDES SI NJE EUNUCO.dhe hidhet kunder turqeve vret bojen dhe zgjidhe te tjeret qe do pesonin fatin e tij dhe barrikohet per tu mbrojtur, turqit bihen altilerine dhe Myktari bie i mbuluar nga rovinat. Por fatin e djemeve te Aliut nuk e pesuan niprat e tij perkundrazi. Hussein djali i Muktarit ju dorezua Sulltanit nga Suliotet ,qe embajten si garanzi per akordin qe kishin bere me Aliun. Ne fillim Sulltani e çoje ne Edirne e me pas Selanik dhye ku vdiq. Tjeteri djale i Muktarit; Mahmudi "Heroi i vogel i Tepelenes" qe qe njekoheshisht dhe dobesia e Aliut si gjysh, qe gjendej ne Stamboll perfitoj nga amnistia u be nje zyrtar i larte i Ministrise se Financave.Ishte nje njeri i leterave dhe antikonformista Ishte nje njeri pak i veçante ne jeten qe bente,ishte shume i respetuar ne qarqet e kryeqyteti Ottoman.Ndihmonte sklleverit dhe te varferit.Shkonte ne shetitje me nje mantel te gjate,pa veshje te tjera poshte,flinte ne dyert e xhamive.Vdiq me 1863 ne moshen 53 vjeçe ne Stamboll,Ne nje gjendje jo te mire mendore.Persa i perket djemeve te Veliut Selim banonte ne Stamboll dhe ne vitin 1847 u emerua Komandante ne Beograd ku vdiq ne te njejtin vite ne moshen 44 vjeç.Ishte nje poet dhe studiuse.Ndersa djali tjeter Ismaili lindur ne 1806 pati nje karrier te gjate afer Grand Vesir dhe mbuloi shume pozicione ne administraten ottomane dhe pati nje vende themelore ne asgjesimin e Jeniçereve 1825. Ne viti 1828 ju dorezua fushata kunder Rusise,ne 1847 merr titullin Vesir,Ka sherbyer si governator i Adrianopolit nga viti 1848 deri ne vitin 1850. N e shkurt te vitit 1850 u emerua ne janine si governator i Shqiperise se poshtme.Ne Gusht te vitit 1859 zvendeson Mehmed Said Pasha Mirza governator i Selanikut,dhe qendron governator i Selanikut deri ne vitin 1860,ndersa nga viti 1869 deri ne vitin 1871 governator i Prizerenit,ka sherbyer edhe ne Edirne,Trabzonda,Creta,Trikalla,Aleppo etj.Ishte shume i shkolluar,ishte antar i Keshillit te Shtetit Turk,Presidedent i procedures penale,antar i keshillit te reformave etj Vdes ne vitin 1875 ne Stamboll ne moshen 68 vjeç,u varros ne anen aziatike te Bosforit me nderime te medhaja..Ismail Rahmi Pasha pati tre djem dhe nje vajze, Tepedelenlizade Huseyin Kamil lindur ne 1865 dhe vdekur ne 1921 i cili ishte poet e shkrimtar,Asaf Bey djali tjeter me i madh qe ishte fuksionar i larte i shtetit Turk,dhe djalin e vogel Qamil Bey,ndersa vajza Shefike Hanemi. Kurse ne kohet e sotme Nizametin Nazif Tepedelenlioglu eshte nje sternip i sternipit te Ali Pashe Tepelenes.Jetoi midis viteve 1901-1970. Ka qene nje gazetar dhe shkrimtar i fameshem ne kohen e tij.Ka shkurar disa romane qe kane qene me te shitur ne Turqi deri ne vitet 50.Ka lindur ne ishullin e Tashos Greqi ne 1901 eshte djali i Mehmet Nazif Beu. Ne jeten private eshte kujdesur per mirembajtjen e varreve te Aliut dhe djemeve dhe te nipit te Aliut ne varrezat e Silivrikaoi ne Stamboll.Ka vdekur ne vitin 1970 dhe eshte varrosur po aty ne krah te Aliut ne keto varreza.

Albert Pasho

Free Blogger Albert Pasho

Karafilja e Pashait.Nje relike e Ali Pashe Tepelenes, nje veper arti e zejtarise te kohes. Albert Pasho

 Nje relike historike Shqiptare,nje veper arti.

Karafilja e Ali Pashe Tepelenes eshte nje veper arti, nje relike historike Shqiptare, kampione e artizanatit te prodhimit te armeve nga zejtaret shqiptare.Keto arme quheshin Parisiene emeri i tyre rrjedh nga qyteti i Prizerenit qe ishte qendra ekselence e prodhimit te tyre e vleresuar ne Perandorine Osmane dhe Europe.Pushka e gjate ose ndryshe si qyhet Karafilja e Ali Luanit eshte nje arme e punuar e gjitha ne ar dhe argjend,mbushur me zbukurime e gjate 1 meter 56cm.Ne krahe te kembezes jane te skalitura ALI PASHA 1804 qe eshte letra e indentikimit te saj, viti i prodhimit dhe kujt i perket.Shqiptaret kjo race trimash e luftetaresh kane qene gjithmone te dashuruar pas armeve,ato kane qene pjese integrare dhe jetesore per ta.Edhe Ali Pashe Tepelena nuk bente perjashtim nga ky realitet,ai ka qene nje koleksionisht i armeve dhe mbi te gjitha atyre te bukura e te veçanta.Ai kish nje koleksionist te gjere me vepra arti edhe artyre nga Europa.Aliu ju kerkonte dhurata vizitoreve te shqyar qe vizitonin shtetin e tij, dhe me shume krenari e kenaqesi i shoqeronte ne koleksionin e tij,ku midis te tjerave gjendeshin,pushka e dhuruara nga mbreti Suedise Karlo I,Koburia nga Napolone Bonaparte,Shpata e KHANIT te MADH te KRIMESE ( SELIM SURAJIT) etj...Karafilja perveç emerit te Aliut ka edhe vitin 1804 qe sipas disa hipotezave eshte e lidhur me dy ngjarje historike qe kane ndodhur ne kete vit, lidhur me shtetin e tij.Ne vitin 1804 nje mision Anglez diplomatik arrin per here te pare ne Janine dhe me kete rast u ngrit per here te pare konsulata Angleze ne shtetin e tij.Pra supozohet qe Karafilja te jete nje dhurate e mbretit te Anglise George I ne kembim te favoreve qe Aliu do bente per te.Po ashtu nje hipoteze tjeter eshte qe mund te jete dhurate e Sulltanit Selimi 3° me rastin e proklamimit te Aliut si Vezir Suprem i Rumelise ne Turqine Oksidentale.Karafilja ka nje rrugetim te gjate per te arrdhur ne ditet tona,ku eshte ekspozuar ne Museun e Janines te Ali Pashe Tepelenes.Karafilja ishte blere ne pazarin e Janines nga nje familje e pasur dhe nobile e Janines,pas rrenies se Aliut dhe shkaterrimit dhe bastisjeve qe ju bene Sarajeve te tij, ku te gjitha objektet me vlere,armet dhe shume gjera te tjera u shoiten ne pazarin e Janines.Ne vitin 1930 kjo familje emigroi ne Athine.Para se te vdiste pronari qe kish ne zoterim kete relike ja le amenet gruas,qe kur te vdes tja dhuroje Muzeut te Janines perkundrejt nje shume te drejte. Megjithe kete nuk qene parate por deshira e kesaj familje per te kontribuar ne pasurine artistike e kulturore te ketij muzeu.

Albert Pasho

Free Blogger Albert Pasho

Mistika e Ali Pashe Tepelenes dhe personaliteti i tij. Albert Pasho

 Ali Pashe Tepelena dhe mistika e tije

Personaliteti i Ali Pashe Tepelenes ashtu si shume personalitete te tjere te shqyar, kishte dhe anen e tij mistke, te personalitetit te vete.Misteri me i madh dhe frika qe kish ishte ajo nga vdekja.Edhe pse medonte qe do te rronte 150 vjet si ishte shprehur vete,Aliu ishte shume supersticioz,perveç vdekjes gjeja tjeter qe e tmerronte me shume qe murtaja e zeze.Sa here qe ne Janine shfaqej shenja me e vogel e murtajes te zeze,Aliu vihej ne duart e mjekeve te tij te besuar qe ishin te krishtere,ordotokes,greke, europiane po edhe ne fallxhore dhe largohej kryeshist ne Preveze.Duhet te thene qe Aliu s kishte shume besim tek mjeket muslimane dhe ebrej.Nje nga biografet e tij francesi Samson Cerfber qe qe kethyer ne musliman me emerin Ibraim Mansur Efendi tregon kete histori.Aliu ne sarajet e tij ne Janine kishte nje dhome te fshehte,ku feshihnte nje vazo vendosur ne menyre horizontale,rrethuar me simbole te gedhendura te magjise arabe dhe ne qender nje shigjete e arte qe rrotullohej per te treguar shenjat magjike.E kam pare vete tregon ai sa here Aliu kishte ndonje problem i drejtohej kesaj makine magjike me magnet dhe thoshte fraza ne nje gjuhe te panjohur mistike.Ne baze te saj merrte edhe vendim per vdekje a jete ne raste te ndryshme.Nje tjeter supersticion qe i besonte me sy mbyllur qe unaza e tij,qe e konsideronte si nje talisman me fuqi te jashtezakoneshme,nga e cila nuk u nda kurre ne jeten e tije.Historia e unazes se tije i ka fillimet kur Aliu ishte vetem 15 vjeç,ne ate kohe nje dervish nga Maroku u shfaq ne dyert e shtepise, se nenes se tije Hankos dhe kerkoje mikepritje.Ne ate kohe gjendja ekonomike e Hankos nuk qe e mire,dhe per te nderuar mikun si e kerkonte zakoni dhe per ta kuruar me mjeke ate, sepse dervishi ishte edhe i semure Hankua u detyrua te shiste shume gjera me vlere.Kur dervishi u sherua dhe ne shenje mirenjohje per pritjen e rezervuar dhe trajtimin e semundjes i dhuron Aliut unazen e shtrenjte dhe i thote.Kjo unaze nje dite do te beje Pasha.Dhe qe atehere Aliu se hoqi kurre unazen nga dora.Aliu besonte ne burrimet e ndryshme te energjise nga cdo gje okulte si ishin shkopinjte magjike, bimet magjike,gjelpera magjike etj etj...Aliu nje here degjoje te flitej per Gurin Filozofik dhe mbeti i afashinuar,thirri menjehere mesusin grek Athanasios Psalis dhe i kerkoje ti shpjegonte se çfare ishte ky gure i fuqishem dhe çfare mrrekullije bente.Psalis i shpjegoje qe guri filozofik eshte endrra e çdo alkimisti ne bote ne te gjithe epokat.Dhe ka emera te ndryshme si Guri i te diturit,Luani kuq etj...Ky gure i shpjegoje qe ka fuqine qe metalet e zakoneshem ti ketheje ne flori,te zgjase jeten,ose te risjelle ne jete ndonje qe eshte ndare nga kjo jete.Aliu mbeti i impresionuar dhe i kerkoje menjehere te ndertonte nje te tille,Psalis i tha qe ai skishte as fuqine po as njohurite te bente nje gje te tille.Po me e mira qe te gjente nje alkimiste europiane.Ne vitin 1816 Aliu mesoje qe ne Selanik jetonte nje magjistar i fuqishem dhe njkohesisht dhe alkimist qe quhej Sergios.Aliu dergoi menjehere njerezit e vet per ta pyetur se qe ne gjendje te ndertonte kete Gure.Sharlatani nga Selaniku nuk humbi kohe dhe i premtoje qe do ndiqte çdo deshire te tije por i duheshin mjetet e nevojshme.Sir Henry Holland tregone.Magjistari Sergios ju dha nje nga dhomat me luksose te sarajeve te Aliut,por nuk ju dha mundesia te dilte prej saj dhe te komunikonte me njeri.U furnizua me çdo gje qe i nevojitej Aliu i prruri ato nga Italia dhe Gjermania,çdo gje ilaçe,objekte, lende te pere etj...Pas shume kohe dhe perpjekje te kota te ketij sharlatani ,Aliu kuptoje fare mire lojen e tije dhe kur durimi kish arritur kulmin , udheroj ekzekutusin e tij Seim Tsami ta varte ne shesh,trupi i tij qendroje ne shes per 24 ore me tabelen e varur ne qefe ku shkruej denimi i tije.

Albert Pasho

Free Blogger Albert Pasho

Sahli Pasha Ali Zades, Djali i vogel i Ali Pashe Tepelenes. Albert Pasho

Sahliu, djali i trete i Ali Pashe Tepelenes.

Per Saliun deri tani dihet pak ,ne krahasim me pjestaret e tjere te familjes se Aliut. Sahliu kish nje diference moshe nga Veliu 20 vjet me i vogel,dhe 25  vjet nga Mukhtari.Ishte shume inteligjent dhe me deshire te madhe per te mesuar.Ka qene governator i sanxhakut te Ebahti me graden Iraniran,po ashtu edhe governator i sanxhakut te Vlores 1818.Sahliu  ishte djali nje relazioni jashte martesor i Aliut me nje konkubine te haremit te tij Kirkisia nga Gjorgjia.Per kete argument te veçante e bizar diplomati J.S.Bartholdi na tregon qe ne vitin 1803 ne Janine kur kish takuar metropolitin Ignazio ky i kish folur per kete episod dhe i kish treguar: Emineja gruaja e Aliut,nena e Mukhtarit dhe Veliut pas marteses dhe lindjes se femijeve, jeta martesore mes tyre kish filluar te ftohej dhe ajo lihej ne harrese nga Aliu.Per kete arsye ajo i beri nje hajmali(magji) nje lidhje ne menyre qe Aliu te mos shijonte qejfet e dashurise jashte martese.Dhe kjo gje vihej re ne jeten e perditeshme te Aliut, por ky nuk dinte shkakun e kesaj edhe pse kish bere perpjekje ne mjeke e magjistare te ndryshem te epokes,sepse dihet qe Aliu qe shume supersticiose dhe besonte ne keto gjera dhe asnjeri sqe ne gjendje te diagnostikonte kete gjendje te Aliut.Kur Emineja vdiq gjenden ne dollape kete lidhje dhe sherbetoret e saj e hodhen ne liqen.Nje dervish qe gjendej aty ne ate moment dyshoj se fshihej ndonje mister ne ate lidhje qe hodhen ne liqen, Dhe ky dha urrdher gjithe peshkatoreve te Janines te kerkonin poshte dritareve te Eminese qe ndodhesin mbi liqen ta gjenin me çdo kusht.Pas shume kerkimeve frenetike e gjeten.Kjo menjehere ju dorezua dervishit dhe ky pasi e zgjidhi nyhjen e hajmalise dhe zgjodhi magjine i keshilloj Aliut qe te shkonte ne shtrat me te paren grua qe do te takonte perballe.Rastesia deshi qe Aliu te paren qe takoj qe Kirkisa nga Georgia nje skllave ne harem qe Aliu ne rrethana te tjera nuk do te kish ngritur dhe shikimin per ta pare e me jo te shkonte ne shtrat me te.Pas nente muaj lindi nje djale qe ju ngjante me te gjitha.Ky qe Sahliu qe me vone nenen e tij e stabilizoje ne sarajet e qytetit te Tepelenes.

Henry Holland tregon qe e ka takuar pashane e ri ne Gjirokaster dhe ka pasur nje bashkebisedim te gjate me te.Ky tregon se Sahliu ishte nje djalosh 12 vjeçar,por paraqitja e tij e hijerende tregonte se ai ishte personi qe komandonte ne pallat.Ishte nje djalosh inteligjent,flokeverdhe dhe me sy te kalter qe ngjasonin me ato teAliut,kur ishte i ri.Kama dhe pisqolla qe mbante ne brez ishin te vogla,dukeshin sikur ishin bere posaçerisht per te.Po ashtu tregon Holland ketij po i mesoheshin edhe tre gjuhet qe fliste babai i tij Aliu  ne menyre te shkelqyer ,shqipja greqishtja dhe turqishtja dhe stervitej fizikisht.Sahliu qe pika e dobet e Aliut.Ne martesen e Sahliut ne vitin 1803 Aliu si nje njeri i prire ndaj te rese dhe shume kurrioz,midis shume aktiviteteve te ndryshme per dasmen  solli ne Janine dhe nje mongolfiere ku u ekspozua per here te pare ne keto ane.Ne kete ngjarje te madhe dhe te rralle ka qene pjesmares edhe poeti Joanis Vilaris i cili i ka kushtuar keto vargje;

Ky jeni njerez!mblidhuni

Te gjithe ku jeni,bashkohuni

Mrrekulli te madhe do shikoni

Mongolfiera rrotullohet lart e poshte

E drejt poshte shkon

Vllehet levizin menjehere

Si bretkosa hidhen duke bertitur.

Holland tregon se Aliu i kish thene qe Sahliun donte ta dergonte ne fillim per 4-5 vjet ne Marrok,e me pas ne Angli,France,Germani,Rusi dhe ne fund ne Stamboll per te fituar nje eksperience jete.Po ashtu Aliu i druhej veseve te Veliut aq sa dhe virtyteve te Muktahrit prandaj deshironte ti linte trashgimine Saliut.  Saliu me vone sherbeu si guvernator i Tepelenes dhe me vone i Vlores( Sahli Pasha),pasi zvendesoi Mukhtarin me kerkese te Aliut.

Dihet qe tre djemte e Aliut ju dorezuan Portes pa lufte dhe ne fillim u dergua ne Azine minore,Muktari dhe Sahliu ne Ankara kurse Veliu ne Qutahya dhe me vone u ekzekutuan ne fshehtesi ne Ankara.Kokat e Muktahrit dhe Sahliut u ekspozuan ne daten 9 Gusht 1821..

Albert Pasho

Free Blogger Albert Pasho

Dy personalitete te medhaja te historise ( Napoleone Bonaparte dhe Ali Pashe Tepelena ). Albert Pasho

 LUANI PERKRAHE TIGRIT

Tashme eshte e njohur lidhja dhe corrispodenca e Napolonit dhe Ali Pashe Tepelenes.Por kjo lidhje nuk ishte vetem si lidhje mes dy burrash shtetesh po ajo kishte diçka me intime.Ndoshta ata ne kete raport i therrishte linja e gjakut Arberor qe rridhte ne dejet e tyre. Veç leter kembimit ata kishin shkembyer edhe dhurata personale midis tyre.Dihet tashme qe Napoloni i kishte dhuruar nje çift Luanesh siç ishte vete Aliu. Ose e thene vete nga Viktor Hugo ne 1820 : ALIU ESHTE I VETMI KOLLOS DHE GJENI QE MUND TE BARAZOHET ME NAPOLON BONAPARTIN,ALI PASHA ESHTE PERKRAHE NAPOLONIT SI TIGRI NE KRAHE TE LUANIT.Po ashtu Bonaparte i kishte dhuruar dhe nje kuti duhani e zbukuruar me xhevaire e diamant ku ne kapakun e saj ishte dhe potreti Aliut.Por siç shkruante Lord Bayroni ne kujtimet e tije Aliu nuk para i pelqente kjo dhurate e vyer ,pasi potreti ne kapak nuk i shembellente shume atij. Nje tjeter dhurate e Napolonit eshte nje kobure punuar ne Versaje.Kjo vihet ne dukje ne nje episode ndodhur ne rrethimin e Janines. Naten e 15 Dhjetorit 1820 Aliu shalon kalin e tij arab(Dervis) e pasi kapua i skortes se Aliut i solli armet e fameshme ,pushken e gjate me ngjyre vishnje e blu e bere ne Versaje ja jep Thanas Vajes , merr koburen qe Napoloni ja kish bere dhurate e ngjez ne brez, fut ne kellef pas shales se kalit pushken qe Mbreti Karlo i Svezia ja kish bere dhurate. Dhe me thirrjen e sulmit Flori e Shepate ju drejtua me shpejtesi Armikut te beuar Ismail Pasho Bey qe nuk ju pergjigj, atehere qellon menjehere per vdekje kapo kolonelote artilerise turke,dhe vret nje te njohur te Ismail Pasho Bey me dy plumba ne zemer,duke thirrur me ze te larte shpirtin e nenes se tij Hanko .Me ndihmo. Kjo qe dalja e fundit ne fushe te luftes se Aliut gjate rrethimit te Janines. Konsolli i Vatikanit ne Korfuz Karlo Ribas deshmitar ocular i shkruajti Ministerise se Jashteme te Vatikanit.Ne kete moment Ali Pasha i Janines ka dale nga keshtjella e qytetit ne krye te shume te besuarve te tij e pasi ka vrare e plagosur qindra muslimane, pa asnje humbje nga ana e tij eshte kethyer ne keshtjelle me rregull te madh.Po edhe Aliu i ka bere dhurate Napolonit,flitet per nje pistolet te Khanit te Madh te Krimese Selim Surajt qe Aliu e mbizotronte.Qe ne traditen e shqipetareve kjo race luftetaresh te kishi pasion armet e bukura e te mira dhe tja dhuronin mikut me te mire. Aliu ja dergoi Napolonit me 1806 me keto fjale : Ajo nuk mundi te ruaje nga ruset shtetet e zoterise se saj te pare, e une po ja dergoj njeriut qe morri hak aq mire per Austerlitzin.

Albert Pasho

Free Blogger Albert Pasho

Pouqueville per Tepelenen ne kujtimet e tija. Albert Pasho

 Pouqueville Konsulli i Frances prane oborrit te Aliut ,ja si e pershkruan Tepelenen ne shkrimet e tij.(Udhetim ne Epir,Shqiperi,Maqedoni dhe Tessali)

Na u deshe te prisnim lundren qe ishte ne krahun tjeter te lumit,nje lunder katrore,pa rrema,e drejtuar vetem nga nje shkop.Hipem ne lunder ,kurse kuajt notonin ne ane te saj te lidhur njeri pas tjeterit.Duke u larguar nga bregu morem rrymen e lumit i thelle dhe i shpejte e na çoje ne anen tjeter te lumit ku zbritem.Vazhduam udhetimin tone drejt pallatit te Aliut ne Tepelene,ku per urdher te tij na prita administratori i tij, me respekt, aq sa mund te manifestonte nje musliman per nje kristian.Thuhet qe Tepelena ze vendin e Titopolit,ma per mendimin tim eshte e teri nje qytet modern,rendesia e tij eshte i lidhur ma Ali Janinen si qytet i lindjes.Shyepite e banuara, zakonet e gatimet e preferuara te Aliut,pallati (sarajet) ne nje pozicion te mrrekullushem,paralajmerojne rezidencen moderne te sovranit te Epirit dhe bashkeluftetareve te tij pjestare te fatit te tij.Sarajet zene nje hapsaire shume te madhe,ka nje sallon me dimensione shume te medhaja,i rrethuar nga brenda me divane te veshura me mbulesa luksose(broccato),te prodhuara ne Lion te Frances.Tavani i mbajtur nga kollona te larta te ngritura rrotull nje shatervani i veshur me mermer te bardhe.Ky sallon me apartamintin qe me ishte dhene jane te vetmet ne fuksionim, te gjitha salat dhe apartamentet e tjera jane o duke u riparuar ose duke u ndertuar.Ndertohen dhe harqe mbi qilaret dhe magazinat nen toke ku Aliu depoziton parate e tije,te mbledhura per pleqerine si thote ai,pa llogarritur vitet qe i kane zbardhur mjekeren shenje e pleqerise se tashme.Per Tepelenen Aliu flet me adhurim e entuziazem,ma ka pershkruar si nje parajse te dyte.Ma per mua nuk mund te shokoje tjeter ,nje lugine te zymte,rrethuar nga male te zhveshura e te pakalushme,vend i lindjes se furtunave dhe eres,qe impresionojneme fuqine e tyre,aq sa nuk lene te mbije e te ngihet nje peme rreth e rrotull.Pallati i ngjan nje burgu.Kur bihe nata kançelat mbyllen,roje te armatosur zene pozicionet e tyre,qente e races famose Molose leshohen dhe mbyshin hapsiren me lehjet be tyre.Jam vetem ne dhome me sherbetoret e mi qe flasin,nje roje i armatosur eshte jashte portes qe ka urdher qe te mos lere njeri te afrohet.Ketu çdo gje eshte e motiv dyshimi.Shume here gjate neteve te gjata qe kalova ne kete vend degjoja murmerritjet e te burgosurve qe mbaheshin te lidhur ne dhomat nen toke, si dhe depozitimin e tesoreve te Aliut nen shkembe,poshte apartamenteve te tija madheshtore e luksoze ndertuar per te.Nuk mund te beje eskursione te gjata ne jug dhe perndim te Tepelenes per arsyen e vetme qe jane territore qe nuk jane akoma ne zotrim te plote te Aliut.Meggjithate ne oservacionet e mia qe munda te beja ne majat per rreth,Tepelena eshte pozicionuar ne majen e nje trekendeshi,ku Vlora e Berati jane 12 lega larg njera tjeteres.Perballe Tepelenes drejt verilindjes ne vargmalin e Trebeshines ka nje komunikim qe lidh me Berati dhe Kelcyren, pa kaluar nga Gryka e Vjoses.Ne kete komunikim ne Malin e Trebeshines gjendet Damesi nje fortese e shqyar ne kohe.Ky komunikim ne Trebeshine eshte i rendeshisem sepse shpjegon ne menyre te qarte operacionin e Flaminino qe dergoje trupat permes saj,pas kraheve te poizicioneve te Filippo ne Vjose dhe e detyroj te terhiqet.

Albert Pasho

Free Blogger Albert Pasho

Veli Pasha Ali Zades, djali i Ali Pashe Tepelenes. Albert Pasho

Djali i dyte i Aliut,ishte 5 vjet me i vogel se Mukhtari,karakterialisht i qete, me shpirt te bute,bujar dhe pa ndonje talent te veçante, eshte i interesuar per politiken,dhe nuk i pelqejne punet e luftes. I pelqen te defrej eshte kurioz per gjuhet e huaja Zakonisht ai flet vetem italisht dhe greqishten moderne,ai perçmon publikisht zakonet ,gjuhen dhe fene e turqeve edhe pse ka mesuar dhe turqishten. Ai lindi ne 1787 nga martesa e pare e Aliut me Eminene.Veliu u martua me vajzen e Ibrahim Pashes,Zeibiden, nga kjo martese pati tre djeme,Mehmeti,Selimi dhe Ismaili dhe pese vajza Saide,Behiye,Aise,Fatimae Hayriye .Ne karrieren e tij e shikojme Veliun si minister i Derbernet ne 1791 kur governatori i Rumelise Mustafa Pasha, merr kete ministri e emeron Veliun si zvendesin e tij.Me pas Veliu gjate revoltave te maleve te Rumelise,kur Haki Pashes ju dha detyra e veziratit dhe governator te Rumelise,per te luftuar banditet e maleve.Haki Pasha u nis nga Stambolli ne Edirne ne 22 Shkurt 1796, me te arritur aty, dergoj urdher te takohej me Veli Pashen,pas ketij takimi ai e mbajti me vete Veliun si zvendesin e tij..Pas ketyre ngjarjeve Veliu merr graden mirmiran,kjo grade ju komunikua Ali Pashes ne 27 Maj 1804.Veliu me pas mer administrimin e shume vendeve.Lepanto eshte njeri nga keto vende i cili nuk qe governuar mire nga paraardhesi i tij, Mehmet Pasha.Ky nuk kishte aftesite e duhura te udhehiqte Lepanton.Prandaj Lepantos nje vend i rendeshishem qe kish nevoje te mbrohej ju dha Veli Pashes.Nga ana tjeter Aliu kishte lajmeruar Stambollin qe sanxhaku i Inebahti te ishte i mbrojtur duhej dhene njerit nga djemte e tij.Nderkohe qe Muktari shkonte ne lufte ne Danub sanxhaku i Delvines qe ishte i Veliut dhe ne te njejten kohe ky mbante edhe postin e ministrit te Derbents,Delvina ju dha Muktarit dhe sanxhaku i Inebahti ju dha Veliut kjo pas vitit 1806. Veli Pasha ishte edhe governatore i Poliponezit. Ne 1807 ndersa ishte governatore i Rumelise dhe Delvines ju dha grada Vezir. Ne vitin 1811 u emerua Pasha i Thesalise, te parin aksion qe mori qe ajo te zgjidhte problemin e grekeve, qe konsistonte ne esplusionin e jeniçereve qe kishin ozurpuar vendin.Gjate qendrimit te tij ne Larisa martoi vajzen e Nexhip Beut njeri nga me te pasurit e qytetit,ndertoi sarajet e tij ne Filipopoli,kurse sarajet kryesore te tij qene ne Tyrnavos nje ndertese 3 kateshe,po ashtu edhe ne Desianiun ndertoi nje sara shume te bukur ku ndertoi dhe nje liqen artificial ku lundronte me barka.Ne krahasim me Muktarin Veliu ishte me diplomat, me karakter te qete, i interesuar per politiken,me nje paraqitje te pelqyeshme,me pak burreror e luftetar se Mukhtari, dhe me gjitheate qe nje komandant i zoti.Veliu morri pjese ne shume beteja por ato me te sukseshme qene kunder sulioteve .Me fitoren ndaj Sulit,dhe luften kunder Republikes se 7 Ishujve te Jonit ku arriti te merrte Vonicen,Butrintin,Prevezen nga Francezet dhe ajo kunder rebelimit te serbeve ne pashallekun e Beogradit ne ate kohe quhej Sanxhaku i Smederevo,tregoje qe kishte edhe aftesi ushtarake por jo si vellai i tij Muktari.Po si e pershkruajne bashkehore te tij Veliun qe na japin karakterin dhe personalitetin e tij.Romanzieri Angelez John Galt qe takoje Veliun ne Sofie ne vitin 1810 shkruan:Eshte nje admirues i jetes Europiane dhe flet shume gjuhe te huaja.Ka urdheruar qe Pausania te perkethehet ne greqishten moderne,viziton shpesh Athinen ku admiron objektet historike qe terheqin shume te huaj,Veliu eshte liberal dhe i moderuar.Po ashtu Athanasios Grigoriadis na jep kete opinion :Veliu eshte 30 vjeç,eshte i bukur,i gjate,ka sy te kalter dhe te embel,eshte biond dhe ka nje ecje plot siguri e hegjemoni.Vishet gjithmone me rroba te kuqe te velutuara me flori.Eshte akut,i hijeshem,filozof e ambicios,i pelqejne grate dhe eshte gjithmone i deshiruar nga ato.Ndersa Pouqueville tregon per te: qe i pelqente te perziente forcen me qejfin ,kur kafshonte buzet gjate perkethimit te skenave hot te librave te huaj me permbajtje erotike.Kurse G.Oikonomou flet me perbuzje per Veliun : Eshte vulgar ja kalon 100 here babait ne kete drejtim,genjeshtar,i pabese dhe i rrezikeshem,frikacak,ziliqar,dhe i djallezuar.Veliu kishte shume pasione njera prej tyre perveç gjuheve te huaja qe edhe muzika.Ai ka qene i pari qe ka sjelle ne keto ane instrumentin e pianos.Ja si shkruan Veliu ne 6 Qershor 1809 tregtarit te tij ne Malte:Jam shume i kenaqur per pianon qe me derguat dhe me pelqeu shume edhe per kengetaren Italiane qe kish arrdhur per kete rast te veçante.Kurse nje here te tjeter ne Janine pyeti nje udhetar Italian,duke i treguar atij xhamite e medhaja ne Janines e yet udhetarinse kjo ndertese eshte e mjaftueshme er te ndertuar njeopera si ajo ne Itali,kete deshmi e sjell nje gazete e kohes ne France " La Quotidienne" e 29 Nentorit 1817. Po ashtu nje tjeter pasion i tij qe arkiollogjia,ai bashke me Aliun jane arkiolloget e pare qe bene kerkime arkiollogjike ne keto territore,Aliu kerkonte Dodonen kurse Veliu bente kerkime ne Poleponez te gjitha keto me qellim perfitimi ekonomik. Vitet e fundit flitej qe marredheniet me Aliun nuk ishin shume te mira kjo per shkakun qe Veliu kish marre vajzen e Ismail Pasho Bey per djalin,ky armik i betuar i Aliut ,dhe qe pikerisht Ismail Pasho bey qe e kish njoftuar Veliun per marredheniet te Aliut me Zeibiden,ky ne ate kohe punonte si sekretar i Veliut.Aliu i druhej veseve te Veliut aq sa dhe virtytet e Muktarit.Dihet qe Veliu u dorezua Portes ,ne fillim u dergua ne Azine e Vogel ne Qutachia ku u burgos dhe me pas u ekzekutua ne fshetesi.Veliu i kuptoj shume shpejt qellimin e sulltanit, prandaj ai nga burgu vazhdonte te shkruante letra, bashke me vellezerit e tij, luftetareve shqiptare qe te vazhdonin kryengritjen dhe luften ndaj Portes.Keto letra rane ne doren e Portes dhe kjo beri qe dita e ekzekutimit te ishte e afert.Keshtu koka e Veliut dhe djali te tij Mehmetit te ekzekutuara ne Kutahya ne fshehtesi, u ekspozuan ne daten 7 Gusht 1821.Po ashtu edhe gruaja Zeibidea ju ekzekutua me mbytje.Kurse femijet e tjere Selimi banonte ne Stamboll dhe ne vitin 1847 u emerua komandant ne Beograd ku vdiq ne te njejtin vit ne moshen 44 vjeç, djali tjeter Ismaili pati nje karriere te gjate afer Vezirit te Madh dhe pati nje rol vendimtar ne asgjesimin e Jeniçereve ne vitin 1825.Ne vitin 1828 ju dorezua fushata kunder Rusise dhe ne vitin 1847 merr titullin Vezir. U emerua dhe governator i Andrinopolit,Selanikut dhe Prizerenit,pati dhe shume detyra te tjera te rendesishme ne shume zona te Perandorise.

Albert Pasho

Free Blogger Albert Pasho

Pse Ali Pashe Tepelena adhuronte San Kozmain ?. Albert Pasho

 Ali Pashe Tepelena dhe San Kozmai Aetolos profecia e tij per Aliun.

San Kozmai qe u be i shenjte pas ekzekutimit te tije ne Kolkondas fshat ne afersi te lumit Seman ne Myzeqene e poshteme,nga njerezit e Kurt Pasha i Beratit me ndihmen dhe financimin e armiqeve te tije. Po ne kete vende Aliu me pas per te nderuar kete shenjetore, financoi e ndertoi manastirin qe gjendet edhe sot.Ali Pashe Tepelena e adhuronte San Kosmain si ne jete dhe pas vdekjes te tije, mjaftone te kujtosh ketu nderimin ne kujtim te tije qe i beri ne Janine duke e celebruar si shenjetore,dhe kjo shume kohe me pare qe kisha ortodokse ta shpallte shenjtore.Po lind pyetja pse Aliu e adhuronte kaq shume kete shenjetore?Perveç shkaqeve te politikes shteterore te tije, qe dhe ajo personale dhe brendeshme e Aliut. Dihet qe Aliu qe shume supersticioz. Gjate nje predikimi qe San Kozmai po mbante ne afersi te Tepelenes, nderhyjne ne menyre te dhuneshme ne kete predikim me shume pjesemarresh, njerezit e Kurt Pashes te Beratit qe kishin si qellim ta vrisnin ate.San Kozmai arrin te shpetoje dhe arrine te hyje ne qytet ne kerkim te nje strehimi per mbrojtje.Ne kete kohe hapet nje dere e nje ndertese,dhe shfaqet Hankua nena e Ali Pashe Tepelenes qe kap per dore shenjetorin dhe e fute ne shtepi e saj ,per ti dhene strehim dhe mbrojteje. Gjate drekes te ulur ne tavoline San Kozmai ,Hankua dhe Aliu qe errdhi ne nje kohe te dyte, qe djale akoma i ri, dhe i kerkuar nga autoritet e asaj kohe.San Kozmait qe ne fillim me shikimin e tije profetik i ra ne sy e arrdhmia e madhe qe e priste kete djaloshe.Hankua ambicioze dhe e pa durusheme e pyet San Kozmain se çfare shikonte tek djali i saje i vetem ne te aredhme.San Kozmai duke pare Aliun ne sy thote.Do te behet nje njeri shume i fuqishem,do te zotroje shume territore te medha dhe do te lesh nje emer te madh ne bote.Dhe pas pak thote. Kjo eshte deshira e perendise,por duhet te kujtoshe qe ne tere madheshtine tende duhet te duash dhe te mbrohesh krishtianet,po do qe kjo madheshti te kaloje ne pasardheshit e tu.Aliu i skomunikuar nga Kurt Pasha diten tjeter niset nga Tepelena bashke me San Kozmain dhe para se ta percillte e pyet prape San Kozmain se ne te arrdhmen do te shkonte ne Stamboll, Shen Kozmai e shikon dhe i thote: Ne Stamboll do shkosh por me mjeker te kuqe.Aty per aty Aliu se kuptoi kete fraze dhe u ndahne miqesishte. Kjo ishte profecia e San Kozmait per Aliun.

Albert Pasho

Free Blogger Albert Pasho

Mukhtar Pasha Ali Zades, Djali i Ali Pashe Tepelenes shpata e pare e Vezirit. Albert Pasho

Djali i madh i Ali Pashe Tepelenes.

Mukhtari lindi ne 1768 nga martesa e pare e Aliut me Eminene vajza e Kapllan Pashes te Delvines.Po kush eshte Mukhtari? Muktari nderthur guximin me veprimtarine e babit te tij,me nje karakter bujar me sjellje te buta,ai eshte i ndjeshem ndaj dashurise dhe miqesise, dhe ishte kurioz per natyre.Mukhtari u martua me vajzen e Ibrahim Pashes te Beratit Hanife dhe paten dy djeme Hussein dhe Mahamud.Mukhtari ishte i patrembur ne lufte,por nuk kishte aftesite e babait, Aliut si stratege lufte,i pameshirshem dhe i forte,i dhene pas pasurise dhe shperfilles,i vrazhdet por jo i rendomte,pelqente jeten luksose dhe gjuhetine.Ka qene shume i dobishem ne lufte ne shume beteja te Perandorise.Ne 4 Shkurt 1789 pasi morri pjese me sukses ne luften turke-austriake- ruse u shpall mirmiran.Ka qene governator i Oriht, kurse sanxhaku i Agribozi ju dha ne ne mes te Janarit 1798, po ashtu ka governuar edhe ne Karliili,Kurse sanxhaku i Trikales ne te cilin ishte governator ju hoq ne 3 Mars 1804.Ndersa Muktari shkonte ne lufte me ushtaret e tij ne Danub ju dha sanxhaku Delvines kjo pas vitit 1806, e me vone edhe governator i Inebahti.Ne vitin 1810 per arsye qe u dallua ne luften kunder ruseve u be governator i Vlores ku qendroi per shume kohe.Ali Pasha e mbante Muktahrin me vete prane tij, arsyea qe mosha e Aliut, dhe shume pune te tija i bente Mukhtari.Per Kete arsye Aliu shkruan nje leter Portes ne 25 Maj 1818 ku parashton qe Muktari do rrinte me te,dhe sanxhaku i Vlores per tu governuar mire duhej qe ti jepet djalit te tij,te voglit Sahliut.Kjo kerkese e Aliut u pranua dhe ne leteren qe Sulltani i kethen pergjigje ku shkruhet; Ti komunikohet Sahli Pasha tjeteri djale Sanxhaku i Vlores, mir-i miran.Ky vendim i Sulltanit ju notifikua Ali Pashe Tepelenes ne 18 Qershor 1818.Mukhtari ka lene mbresa ne shume bashkekohore .Po ja si e pershkruajne autore te ndryshem. Gianniotis Georgios Economou qe ishte nje bashkekohes i tij e pershkruan me notat me te keqia.Per Mukhtarin mund te kesh vetem perçemim sepse natyra e ka krijuar per te bere pasuri,per te shtypur e jetuar ne ekstremin e luksit e mos perfillje,i pa ruajtur per muaj.Kurse Holland qe e ka takuar personalisht shkruan: Mukhtari nuk eshte i njejte si babai (Aliu) ose vellai i tij Veliu. Eshte me pak mbreselenes se keta te dy. Pergjitheshist i vrazhdet dhe here here ne humor te mire.Nuk eshte i rrafinuar ne sjelljen e tij por jo i rrendomte.Eshte i gjate,burreror dhe i forte.Eshte me pak diplomat se vellai i tij Veliu,por eshte luftetari me i patrembur, dhe ndoshta me i fameshmi mes shqiptareve,virtyt ky qe mbeshtet fuqine e familjes te tyre.Pasioni kryesor i tij eshte gjuhetija,zakonisht i shoqeruar nga bashkepuntoret e tij,kalorsuar me kuaj te mrrekullushem.Me beri pyetje kurrioziteti i tij rreth astrollogjise, qe me demostroj mua edhe me shume kuriositetin e tij dhe dijet qe kish ne kete fushe.Ne kete takim perkethyes qe mjeku Kolettis qe sherbente ne oborrin e Aliut.Ndersa amerikani Theodor Lyman qe vizitoi Janinen ne 1819 takimin me Mukhtarin ne pallatin e tij e pershkruan me shume admirim ai shkruan: kam shume kenaqesi te flas per inteligjencen dhe dinjitetin,menyren elegante te ketij princi.Rralle here shikon te tille pritje plot perkushtim, elegance dhe miresi,qe si ndesh ne oborret mbreterore ne Europe.Do te kujtoj gjithmone me respekt e falenderim pritjen e mrrekullushme qe princi me dhuroj.Po ashtu eshte shume e njohur historia e dashurise se tij me te bukuren Frosini,mbesa e metropolitit te Larises,e martuar me me te pasurin e Janines dhe kish dy femije me te.Unaza fatale e dhuruar nga Mukhtari qe do ti kushtoje dhe jeten, ra ne duart Hanifese gruas se Mukhtarit e cila do ti ankohej Aliut vjerrit per kete ndodhi,gjithashtu ajo i tregoj Aliut per jeten e Mukhtarit dhe grate e tjera.Aliu ngarkoi per te bere hetime dhe arrestoi bashke me Frosinine edhe 16 gra te tjera qe mendonte qe kishin shkuar me Mukhtarin,dhe i denoi me mbytje ne liqenin e Janines.Ka dy versione per kete fakt, e para eshte qe Aliu i denoi sepse Frosinia refuzoi avancet e Aliut dhe u be xheloz,varianti i dyte dhe me seriosi per mua dhe shume autore te tjere eshte se, per te vene nderin e familjes ne vende perballe krushkut te tij Ibrahim Pashe Berati.Viti 1822 qe do te shenonte rrenien e Aliut dhe braktisja e tij nga djemte eshte e ditur.Mukhatari pasi u dorezua bashke me Sahliun u derguan ne Ankara dhe u burgosen per te njejtin arsye si Veliu djali tjeter.Pasi Sulltani pa qe Aliu s kish ndermente te dorezohej udheroj vrasjen e djemeve te tij.Arsya qe u ekzekuatuan qe edhe ajo qe u kapen disa letra te tyre nga burgimi ku ju drejtoheshin shqiptatreve per inkurajim dhe vazhdim te kryengritjes,keto letra rane ne doren e osmaneve.Po ashtu kur Hursit Pasha referoj ne Stamboll situaten ne Janine ai sugjeroj Portes qe djemte e Ali Pashes duheshin vrare edhe sikur Aliu te vdiste ose vritej,sepse ata ishin kercenim per Perandorine, sepse kishte frike qe nje dite djemte e tij do te kethehesin dhe do te hakmereshin.Si rezultat u dha denimi i vdekjes qe do te ekzekutohej ne sekret,kjo ju dergua governatorit te Ankarase Mehmet Rustu Pasha ne fund te korrikut 1821.Qe djemte e Aliut te mos ndihmonin njeri tjeterin ne fillim u vra Veliu ne Kutahya,e me vone Mukhtari e Sahliu ne Ankara ne menyre sekrete.Kokat e Veliut dhe djalit te tij Mehmet te ekzekutuar ne Kutahya u ekspozuan ne 7 Gusht 1821,kurse kokat e Mukhtarit dhe Sahliut ne 9 Gusht 1821.Duhet thene qe Muktari beri qendresie,pasi lexoi fermanin e hodhi poshte dhe tha:Hej te shofte imam Hyseni, qysh pandeh se vdes shqiptari si eunuk ,a nuk e di mor qen se une jam i biri i Ali Pashe Tepelenes,dhe menjehere nxorri shpaten dhe e vrau kapitenin e jeniçereve,ju versul te tjereve pa ju lene kohe, dhe ju bertiti te tijeve,o shoke merrni armet se na prene. dhe pasi vrau bojen mbylli porten e shtepise.Pas nje beteje te gjate bashke me trimat e tij kur pa se jeniçeret arriten te shembin porten dhe te hyjne ne oborrin e shtepise,hodhi ne ere shtepine nga depot e barutit duke thene: djali i Ali Pashe Tepelenes nuk vdes si nje eunuk,duke rene poshte rrenojave te shtepise.

Albert Pasho

Free Blogger Albert Pasho

Diamanti Ali Pashe Tepelenes ( Spoonmarker s Diamond ). Albert Pasho

Pallati Topkapi ndertuar ne shek XV nga Sulltan Mehmedi II ka qene rezidenca kryesore e Sulltaneve te perandorise osmane per rreth 400 vjet.Pallati rezidencial eshte i madh dhe perfshin shume ndertesa,kopshte por mbi te gjitha Thesarin Perandorak,Haremin dhe objekte te tjera te rendesishme.Thesari perandorak permban nje koleksion impresionues te gjiolieve dhe objekteve precios te punuar me dore.Midis tyre eshte Spoonmarker Diamond ose thene ne shqip Diamanti i luges dhe thika Topkapi.Ky diamant ne kete foto e ka emerin,"Spoonmarker"s Diamant", dhe ka qene ne pronesi te Ali Pashe Tepelenes ndodhet ne kete pallat.Ky eshte njekohesisht krenaria e Muzeut Topkapi Palace ne Stamboll,relika(objekti) me e shtrenjte qe ka ky muze,dhe eshte pjese perberse e Thesarit Imperial te Turqise.Eshte nje diamant ne formen e dardhes, ne klasifikimin boterore te diamanteve ze vendin e katert ne bote,per peshen e tij si nga me te rendet (17gr) ose 86 carate, eshte nje diamanti i paster,Ky ne teresine e tij eshte i vendosur montuar ne nje mbajtese argjendi,dhe eshte i rrethuar me 49 diamante te tjere me medoten e vjeter.Edhe pse ne shekuj ka mar shume komplimente te medhaja per ngjyren e tij krisatline dhe rezatimin i tij,ky rrezatim ka nje kualitet misterioz,te ngjashem me ndriçimin e nje hene te plote e te ndriteshme.Po ashtu edhe vete historia e ketij diamanti eshte misterioze si vete kualiteti i tij.Ka disa versione per historine e ketij diamanti te ralle te Ali Pashe Tepelenes.Ne vitin 1744 nje oficer Francez i quajtur Pivot e bleu kete diamant ne Indi e larget dhe solli ne France.Pas disa kohe qe mbajti ne pronesi e nxori ne shitje.Kete diamant e bleu nena e Napoleon Bonaparte dhe mbajti per nje kohe te gjate si bizhuteri personale.Kur Napoloni u internua dhe qe ne burgim, nena e tij per ta shpetuar Napoleonin nga burgu u detyrua ta shiste kete diamant po prape ne France.Keshtu Ali Pashe Tepelena e bleu kete diamant duke paguar shumen e madhe 150.000 franga ari,duke u shendruar ne pronar te tij,( Sigurisht e blene njerezit e Aliut te derguar ne emer te tij ne France per te blere kete diamant dhe e sollen ne Janine te Veziri).Pas vrasjes se Aliut ,Porta e Larte i konfiskoi çdo gje dhe ne mes tyre dhe diamantin e fameshem,dhe e derguan ne thesarin Imperial.Nje variant tjeter i historise te diamantit qe mbahet si ai "zyrtar",eshte ai i shkruar nga Rashid,historiani dhe zyrtar i oborrit Otoman.Sipas ketij historiani qe shpjegon emrin e tij dhe pse quhet "Spoonmarker diamant" dhe historine dhe rrugetimin e tij. Sipas ketij historiani tregohet; qe ne vitin 1699 nje peshkatar i varfer ne Stamboll pa ne mes te nje grumbulli te mbeturinave ne breg te detit,nje objekt qe ngjante me nje xham te ndriteshem.Pasi e kishte mar dhe e kishte mbajtur per disa dite ne shtepine e tij te varfer,per nevojen qe kishte per te holla ju drejtua tregut te gjiolierive ne Stamboll dhe ndaloi tek i pari dyqan qe pa.Pronari i dyqanit pasi e mori ne dore dhe e pa kete diamant me kujdes u tregua si i pa interesuar, dhe i drejtohet peshkatarit ku i thote eshte vetem nje cope xhami,por po deshe edhe mund ta mbash,por me qe e solle deri ketu dhe ke bere kete mundim,nese te pelqen dhe te deshirosh po te jap 3 luge ne kembim.Peshkatari ra ne mendim dhe mendoi se çfare do te beje une me kete cope xhami,dhe keshtu pranoi te marre 3 luget ne kembim,duke i lene gjiolierit nje thesar te pa imagjinushem.Nga ketu mer dhe emerin Spoonmarker"s (qe do te thote"Mbajtes lugesh").Por ka edhe nje tjeter version te historise te ketij diamanti?, kjo histori mund te meret shume seriozisht.Ky version qendron ne faktin,qe kur Mbreti i Suedise Gustavo IV ne vitin 1816 po shkonte per pelegrinazh ne token e shenjte ne Jeruzaleme, arriti ne Preveze ku u takua me Ali Pashe Tepelenen dhe gjate ketij takimi midis dhurateve te ndryshme qe shkembyen i shiti Aliut edhe nje diamant shume te rralle.Mendohet dhe supozohet qe te jete pikerisht ky diamant "Soonmarker's Diamond" qe tashme ndodhet ne kete muze Topkai Palace ne Stamboll.Megjithe versionet e ndryshme te tij,megjithe shfaqjen e tij gjate sundimit te Sultan Mehmetit IV, per te dimostruar diçka nga gjerat me te pabesushme per nga,permasat,nga bukuria e tij e sakjshme,nje gje eshte e vertete; "Ky diamant eshte jashtezakonisht brrilant,per te fshehur sekretet e tija,pas nje vezullimi te manihteshem",dhe ka qene ne pronesi te Vezirit te Janines Ali Pashe Tepelena.

Albert Pasho

Free Blogger Albert Pasho